Dagblaðið Vísir - DV - 02.03.2012, Blaðsíða 19

vERTU KURTEIS EFTIR NAUÐGUN
hún, „eru það ekki mannleg viðbrögð
að segja þeim fyrst frá sem þú þekk-
ir og treystir? Mikið af þeim kröfum
sem við gerum til kvenna sem hefur
verið nauðgað ganga þvert á það sem
við vitum um mannlega hegðun og
aðstæður sem valda streitu.“
Réttlætið felst líka í aðgerðinni
Réttlætið felst í því að viðurkenna að
brotið hafi verið á rétti þolandans
og líkama, sagði Liz. „Þegar nauðg-
ari nauðgar tekur hann stjórnina á
líkama fórnarlambsins og brýtur á
sjálfsákvörðunarrétti þess. Valda-
leysið virðist algjört. Önnur mann-
eskja hefur tekið stjórn á líkama
manns, stýrir honum líkt og leikja-
brúðu, kemur fram við fórnarlamb-
ið sem hlut, leikmun í veröld hans.“
Þannig líkti Jan Jordan upplifuninni í
bók sem hún skrifaði um reynslu 27
kvenna sem allar urðu fyrir barðinu á
sama nauðgaranum.
Liz sagði að allir sem kæmu að
þessum málum yrðu að vera með-
vitaðir um þessa upplifun. „Við get-
um aukið á þessa tilfinningu og tekið
völdin enn frekar frá þeim eða hjálp-
að þeim að endurheimta stjórnina.“
Það gerist þegar fórnarlömbum
er mætt á þeim stað sem þau eru og
þau fá upplýsingar, val og stuðning
þegar þau þurfa á honum að halda.
„Aðeins einn liður í réttlætinu felst í
niðurstöðu sakamálsins. Margar aðr-
ar leiðir eru færar til að fullnægja rétt-
lætinu. Viðbrögðin skipta til dæmis
máli og að réttarkerfið tengist stuðn-
ingsneti. Réttlætið getur falist í ferl-
inu sem fer í gang, í aðgerðinni. Og
því að fórnarlömbin hafi aðgang að
góðum úrræðum.“
Þarft að útrýma staðalmyndum
Sagði hún jafnframt að nú stæðum
við frammi fyrir veigamiklum verk-
efnum. Þó að mikið hafi verið reynt
til að útrýma staðalmyndum, með
vitundarvakningu og breyttum laga-
ákvæðum, hefði það því miður ekki
tekist. Nú væri kominn tími til að
auka skilning fólks á því að nauðg-
anir séu alls konar. Sagði hún að
barist hefði verið fyrir breytingum á
hegningarlögum um kynferðisglæpi,
sem víðast hvar hefðu verið með
þeim hætti að sönnunarkrafan var
ríkari en í öðrum málum. Því hefði
þurft að afnema það misrétti og von-
andi meðferðina gagnvart þolendum
um leið.
Sagði hún að algengast væri að
skilgreina nauðgun sem kynlíf sem
tekið er með valdi, líkt og gert er í ís-
lenskum hegningarlögum. Hér væri
samt búið að teygja skilgreininguna á
kynlífi sem tekið er með valdi þann-
ig að hún á einnig að ná utan um
kynlíf án samþykkis og kynlíf í að-
stæðum þar sem annar aðilinn getur
ekki spyrnt við verknaðinum. „Marg-
ir telja að það sé nóg, það sé nánast
það sama og að þurfa að veita sam-
þykki. Ég er því ósammála,“ sagði Liz.
Það væri mikilvægt að styrkja sjálfs-
ákvörðunarréttinn og breyta bæði
hegningarlögum og viðhorfum sam-
félagsins á þann veg að það þurfi
samþykki fyrir kynlífinu, vonandi
ákaft já!
Ef það tekst er mikill sigur unninn.
Ef það tekst einnig að tryggja þolend-
um sanngjarna meðferð í réttarkerfinu
er árangurinn þess virði. Eins og sjá
má á orðum fimmtugrar breskrar
konu sem lýsir reynslu sinni af réttar-
kerfinu: „Virðingin sem mér var sýnd!
Ég bar ekki virðingu fyrir sjálfri mér,
en þegar einhver sýndi mér svo mikla
virðingu og vinsemd fór ég að hugsa,
ég er ekki slæm manneskja, ég er ekki
þessi skítuga manneskja sem ég hélt
ég væri, gölluð, svívirt. Þeir koma fram
við mig sem eðlilega manneskju. Eitt-
hvað hræðilegt kom fyrir en þeir koma
eðlilega fram við mig! Og þú færð
sjálfstraust og þér finnst þú hafa stjórn
á hlutunum.“
Sakfelld eftir frávísun
Ef það tekst ekki getur upplifunin hins
vegar verið önnur, líkt og Anna Bent-
ína Hermansen benti réttilega á á ráð-
stefnunni, en hún stóð upp að erind-
um loknum og deildi sinni reynslu
með salnum: „Það hefur verið talað
mikið um tölfræði í dag sem er vissu-
lega nauðsynleg en mér finnst gleym-
ast að á bak við hverja tölu er mann-
eskja sem ber nafn og á sitt líf.
Ég heiti Anna Bentína og er ein
af þeim manneskjum sem þessi töl-
fræði vísar til þar sem ég kærði
nauðgun fyrir 14 árum síðan. Það
gerði ég í þeirri trú að réttarkerfið
verndaði mig og að það væri bannað
samkvæmt lögum að nauðga annarri
manneskju.
En þrátt fyrir áverkavottorð, vitnis-
burð fagfólks neyðarmóttöku, og sál-
fræðinga um áfallastreituröskun var
máli mínu vísað frá. Gerandinn veif-
aði frávísun ríkissaksóknara sem stað-
festingu á eigin sakleysi. Frávísun
kærunnar varð mín sakfelling. Ég varð
konan sem laug nauðgun upp á sak-
lausan mann.
Það er nauðsynlegt að mynda
mannúðlegt réttarkerfi, þar sem
mannréttindi allra samfélagsþegna
eru virt. Því staðreyndin er sú eins
og kom hér fram að flestir brotaþol-
ar kynferðisofbeldis eru konur. Þær
hafa lítinn hvata til að kæra. Bæði
vegna þess að flestum málum er vís-
að frá og þær eru iðulega sakaðar
um lygar.
Í 70% tilvika fá þær ekki einu sinni
áheyrn dómstóla, það eitt er brot á
mannréttindum. Hver einasta mann-
eskja á rétt á að fá áheyrn dómstóla.
Réttarkerfið getur ekki virkað ef það
verndar ekki alla samfélagsþegna
sína. Hingað til hefur það gjörsam-
lega brugðist brotaþolum kynferðis-
ofbeldis og þar af leiðandi er ótækt að
halda því fram eins og hér hefur verið
gert að við búum í réttlátu réttarríki,
þegar svona miklar brotalamir eru í
kerfinu.“ n
Fréttir 19Helgarblað 2.–4. mars 2012
n Oftast er kært, ákært og sakfellt í nauðgunarmálum sem líkjast staðalmyndum af nauðgunum n Framkoma fórnarlamba skiptir máli við meðferð naugðunarmála
„Mikið af þeim kröf-
um sem við gerum
til kvenna sem hefur verið
nauðgað ganga þvert á
það sem við vitum um
mannlega hegðun og að-
stæður sem valda streitu.
Nauðganir
á Íslandi
129
Nauðganir tilkynntar
til neyðarmóttöku
65
Nauðganir kærðar
til lögreglu
42
Nauðgunarmál áfram
til ríkissaksóknara
14
Nauðgunarmál
fyrir dóm
8
Menn sakfelldir
Kærði nauðgun Anna Bentína Hermanssen trúði því að réttarkerfið myndi vernda hana
en málinu var vísað frá. Hún segir það mannréttindabrot hversu fáir fá áheyrn dómstóla.
Fimm ára fangelsi fyrir mansal
Þessir menn tengdust eina mansalsmálinu sem hefur
komið upp á Íslandi en þeir fengu fimm ára fangelsisvist
fyrir vikið. Dóminn afplána þeir í heimalandi sínu, Litháen.