Dagblaðið Vísir - DV - 02.03.2012, Blaðsíða 22

Sandkorn
U
m þessi mánaðamót fá þús­
undir skuldara banka og fjár­
málafyrirtækja kröfur um að
greiða af skuldabréfum sem
sterkar vísbendingar eru uppi
um að séu ólögleg. Hæstiréttur Íslands
felldi dóm í þá veru. Og í stað þess að
bregðast við og semja við skuldara
er keyrt áfram af fullri hörku og við­
skiptavinirnir miskunnarlaust rukk­
aðir. Samlíkingu við þessa framgöngu
er helst að finna í samtökum undir­
heima sem einhliða verðleggja krónur
og innheimta síðan með ofbeldi.
Þingmaðurinn Lilja Mósesdóttir
og hluti stjórnarandstöðunnar hefur
látið sig miklu varða málefni skuldara
í landinu. Hún lýsir ástandinu þannig
að stutt sé í að sjóði upp úr nú þegar
fólk upplifir að sáralítill munur er á
bönkunum og ótíndum handrukkur­
um. Stofnanir sem eiga að vera reknar
með sanngirni og heiðarleika að leið­
arljósi beita fantabrögðum og verð­
leggja skuldir viðskiptavina einhliða
og láta sig í engu varða rétt eða rangt.
Svívirðan er sýnileg öllum þeim sem
vilja á annað borð opna augu sín fyrir
því að óskráðar siðareglur fjármála­
stofnana eru þær sömu og hjá sam­
tökum sem starfa neðanjarðar.
Ríkisstjórn og Alþingi virðast vera
ráðalaus. Löggjafinn aðhefst ekkert
þótt Hæstiréttur landsins hafi sent út
skýr skilaboð um ólögmæti gengis­
lánanna. Í stað þess að bregðast strax
við er sama ömurlega aðgerðaleys­
ið ríkjandi. Allt er látið reka á reið­
anum í von um að það fenni í sporin
og fólkið láti svíðingana vaða yfir sig á
skítugum skónum. Öflug og góð ríkis­
stjórn hefði einfaldlega beitt sér fyrir
því að löggjafinn kæmi með þá lausn
sem dygði. Vandinn er hins vegar sá
að ríkisstjórnin er máttvana og Al­
þingi fyrir löngu heillum horfið. Hags­
munir hrægammasjóða og annarra
bankaeigenda eru í öndvegi, sem fyrr.
Fólkið finnur sig svikið. Skjaldborgin
reis aldrei. Og þegar æðsti dómstóll
landsins fellir þann úrskurð að ólögleg
okurlán séu í umferð og innheimtu,
þá ríkir þögnin. Það táknar það eitt
að helstu ráðamenn Íslands eru sam­
þykkir því ofbeldi sem á sér stað.
Það er alls ekki víst að Lilja
Móses dóttir hafi rétt fyrir sér hvað
það varðar að nú sjóði upp úr.
Kannski er fólk gengið inn í píslar­
vættið og lætur ofbeldisöflin kom­
ast upp með lögleysuna. Það ætti
þó að vera skylda hvers einasta
manns að berjast með öllum lög­
mætum aðferðum gegn því sem er
að gerast. Almenningur verður að
refsa þessu liði sem rukkar skuldir
með sama hugarfari og harðsvírað­
ir glæpamenn. Og það þarf líka að
refsa þeim sem láta lögleysuna og
fantaskapinn viðgangast.
Gestur og
yfirheyrslan
Sigurður G. Guðjónsson hæsta­
réttarlögmaður birti á mið­
vikudag brot úr skýrslu sem
Gunnar Ander-
sen, fyrrver­
andi forstjóri
FME, gaf
hjá ríkislög­
reglustjóra í
lok árs 2008.
Skýrslutakan
var í máli ákæruvaldsins gegn
Hauki Haraldssyni, fyrrverandi
starfsmanni Landsbankans,
sem ákærður var fyrir fjárdrátt
í aðdraganda hrunsins. Að­
eins tveir aðilar hafa aðgang
að skýrslutökunni yfir Gunn­
ari, ákæruvaldið og Haukur og
lögmaður hans, Gestur Jóns-
son. Svo skemmtilega vill til að
Sigurður og Gestur eiga það
sameiginlegt að hafa unnið
fyrir Jón Ásgeir Jóhannesson
auk þess sem þeir hafa gætt
hagsmuna margra þekktustu
bankamannanna við rann­
sóknina á hruninu. Velta
menn því nú fyrir sér hvort
hagsmunir umbjóðenda Gests
og Sigurðar gætu því ekki hafa
farið saman í máli Gunnars.
Árásir úr ólíkum
áttum
Mál Gunnars Andersen er
áhugavert fyrir margra hluta
sakir. Einn vinkill á málinu er
sú staðreynd að atlagan gegn
Gunnari virðist hafa komið úr
tveimur áttum. Annars vegar
frá útrásar­
mönnum sem
eru til rann­
sóknar og
leigumenn­
um þeirra og
hins vegar
frá stjórn­
málamönnum, aðallega
vinstri­grænum. Steingrímur
J. Sigfússon, efnahags­ og við­
skiptaráðherra, hefur orðið
uppvís að því að vera tvísaga
um vitneskju sína um brott­
rekstur Gunnars auk þess
sem hann hefði getað komið
í veg fyrir uppsögn hans.
Hagsmunir sakborninga í
hrunsmálum og einhverra
stjórnmálamanna á vinstri
vængnum virðast því hafa
farið saman í brottrekstri
Gunnars.
Davíð fyrir dóm
Það áhugaverðasta við lands­
dómsmálið gegn Geir H. Haarde
snýst ekki um hann sjálfan
heldur um væntanlegan vitn­
isburð þeirra fjölmörgu sem
gefa munu skýrslu fyrir dómi.
Ólíklegt verður að teljast að
Geir verði sakfelldur í málinu
þar sem sönnunarfærslan fyr­
ir mögulegum
lögbrotum
hans er snúin.
Eftir stendur
hins vegar að
menn eins og
Davíð Oddsson,
Björgvin G. Sig-
urðsson, Árni Mathiesen, Baldur
Guðlaugsson og Lárus Welding
munu gefa skýrslu fyrir lands­
dómi um atriði sem snerta
hrunið. Þessar skýrslutökur
munu örugglega verða upp­
lýsandi um hrunið: Loksins
fáum við opinberar skýrslu­
tökur þar sem lykilmenn í
hruninu verða spurðir spjör­
unum úr fyrir opnum tjöldum.
Þetta er minn
leikvöllur
Ég vil vinna
alla leiki
Leikarinn Kári Viðarsson rekur leikhús í frystihúsi. – DV Lars Lagerbäck, landsliðsþjálfari í fótbolta, þolir ekki að tapa. – ksi.is
Okurlánin innheimt
Leiðari
Reynir Traustason
rt@dv.is
„Kannski er
fólk gengið
inn í píslarvættið
A
ndi laganna (1748) eftir
Montesquieu lagði grunninn
að þeirri stjórnskipunarfræði,
sem fyrsta stjórnarskrá Banda­
ríkjanna hvílir á. Bandaríkjaþing stað­
festi fyrstu stjórnarskrá landsins 1781,
fimm árum eftir sjálfstæðisyfirlýs­
inguna 1776. Þessi fyrsta stjórnarskrá
var samin og staðfest í miðju frelsis­
stríði Bandaríkjamanna gegn Bretum.
Hún reyndist ekki vel að stríðinu
loknu, en þá brauzt sums staðar út
ófriður innan lands, og einstök ríki
settu lög, sem þóttu ógna eignarrétti
og efnahagslegum stöðugleika.
Stjórnlagaþingið 1787
Þetta varð til þess, að Bandaríkja­
þing stofnaði til sérstaks stjórnlaga­
þings, sem skyldi leggja til breytingar
á stjórnarskránni. Tólf ríki af 13 til­
nefndu 55 fulltrúa til setu á þinginu,
sem kom saman í Fíladelfíu 25. maí
1787 og lauk störfum tæplega fjór­
um mánuðum síðar, 17. september.
Frægasti stjórnlagaþingsfulltrúinn var
George Washington, oddviti sendi­
nefndarinnar frá Virginíu, sem var þá
fjölmennasta ríki landsins. Hann var
fyrrverandi hershöfðingi og þjóðhetja
að loknum frækilegum sigri í frelsis­
stríðinu.
Stjórnlagaþingið hélt fundi sína á
bak við luktar dyr. Það ákvað að fara
fram úr lagalegu umboði sínu til að
breyta gildandi stjórnarskrá og samdi
heldur og samþykkti nýja stjórnarskrá
með undirskrift 39 fulltrúa. Þrettán
fulltrúar voru farnir af þinginu fyrir
þinglok, og þrír neituðu að skrifa
undir.
Lífleg umræða
Nú upphófst líflegasta stjórnmála­
umræða, sem sögur fara af í Banda­
ríkjunum. Allir Bandaríkjamenn, var
sagt, eða nær allir, lásu frumvarpið, og
það var rætt í þaula. Dagblöðin, sem
voru nálega 100 að tölu, birtu mikið
efni um frumvarpið, auk þess sem
fylgismenn frumvarpsins og andstæð­
ingar þess gáfu út bæklinga.
Deilurnar um frumvarpið snerust
einkum um verkaskiptingu alríkis­
stjórnarinnar og einstakra ríkja. And­
stæðingar frumvarpsins töldu, að al­
ríkisstjórninni væru færð of mikil völd
á kostnað ríkjanna. Þeir töldu mann­
réttindaákvæði vanta í frumvarpið (e.
Bill of Rights), ákvæði, sem þeir hugð­
ust nota einnig til að tryggja ríkjunum
meiri rétt gagnvart alríkisstjórn inni.
Stuðningsmenn frumvarpsins töldu,
að alríkisstjórnin þyrfti að hafa næg
völd til að varðveita einingu Banda­
ríkjanna. Þetta var landamæradeila:
hvar átti að draga mörkin milli þessara
tveggja sjónarmiða? Hvorug fylkingin
var fyllilega ánægð með frumvarp­
ið, engum þótti það vera fullkomið.
Mörgum stuðningsmönnum þess
þótti misráðið, að fjöldi öldunga­
deildarmanna skyldi ákveðinn hinn
sami í öllum ríkjum óháð fólksfjölda.
Þetta var tilslökun af hálfu meirihlut­
ans gagnvart minnihlutanum. Stuðn­
ingsmenn frumvarpsins voru kallaðir
sambandssinnar (e. federalists), og
andstæðingarnir voru fylkissinnar (e.
anti­federalists).
Hvað gerði þingið við
frumvarpið?
Bandaríkjaþing ákvað að senda frum­
varpið athugasemdalaust til sam­
þykktar eða synjunar í ríkjunum 13.
Stjórnlagaþingið hafði kveðið á um,
að samþykkt níu ríkja dygði til að lög­
festa frumvarpið, svo að það tæki gildi
sem ný stjórnarskrá Bandaríkjanna.
Sumir töldu, að þingið þyrfti fyrst sjálft
að samþykkja frumvarpið, en þeirri
skoðun var hafnað. Stjórnlagaþing­
ið – með skipuðum fulltrúum, ekki
kjörnum – hafði samið frumvarpið,
og Bandaríkjaþing taldi það ekki vera
í sínum verkahring að fjalla efnislega
um frumvarpið, hvað þá breyta því,
það gætu ríkin ein gert. Sumir töldu,
að með því að taka ekki efnislega af­
stöðu til frumvarpsins væri þingið að
lýsa samþykki sínu, þar eð þögn væri
sama og samþykki. Aðrir litu svo á, að
með því að samþykkja ekki frumvarp­
ið væri þingið í reyndinni að lýsa and­
stöðu sinni.
Í höfn eftir níu mánuði
Ríkin 13 fólu ýmist lögþingum sínum
að fjalla um frumvarpið eða sér­
stökum þingum, þar sem sérkjörnir
fulltrúar sátu ásamt þingmönnum.
Delaware reið á vaðið með einróma
samþykkt frumvarpsins 7. desem­
ber 1787. Næst kom Pennsylvanía
12. desember, þar sem 46 fulltrúar
studdu frumvarpið gegn 23 mótat­
kvæðum. New Jersey og Georgía
samþykktu frumvarpið einróma 18.
og 31. desember. Connecticut sam­
þykkti frumvarpið í byrjun janúar
1788 með 128 atkvæðum gegn 40.
Mjótt varð á munum í Massachusetts
í byrjun febrúar, þar sem frumvarp­
ið var samþykkt með 187 atkvæðum
gegn 168. Nú höfðu sex ríki samþykkt
frumvarpið. Í apríllok samþykkti Ma­
ryland frumvarpið með 63 atkvæðum
gegn 11 og Suður­Karólína í maílok
með 149 atkvæðum gegn 73. Nú vant­
aði eitt ríki enn. Í júnílok samþykkti
New Hampshire frumvarpið með 57
atkvæðum gegn 47. Frumvarpið var í
höfn níu mánuðum eftir að stjórn­
lagaþingið skilaði því af sér til Banda­
ríkjaþings. Fáeinum dögum síðar
samþykkti Virginía, fjölmennasta rík­
ið, frumvarpið með naumum meiri
hluta, eða 89 atkvæðum gegn 79. Í
júlílok samþykkti New York frum­
varpið með 30 atkvæðum gegn 27.
Norður­Karólína hafnaði frumvarp­
inu skömmu síðar með 184 atkvæð­
um gegn 83, en það breytti engu.
Rhode Island, þrettánda ríkið, sam­
þykkti frumvarpið í maí 1790 með 43
atkvæðum gegn 32, þótt frumvarpinu
hefði verið hafnað með 2.708 atkvæð­
um gegn 237 í almennri atkvæða­
greiðslu í ríkinu. Þetta var enginn
dans á rósum, en hann endaði vel.
Þegar hjólin snúast
„Þrettán
fulltrúar
voru farnir af
þinginu fyrir
þinglok, og þrír
neituðu að skrifa
undir.
Útgáfufélag: DV ehf. Stjórnarformaður: Lilja Skaftadóttir Ritstjórar: Jón Trausti Reynisson (jontrausti@dv.is) og Reynir Traustason (rt@dv.is) Fréttastjóri: Ingi Freyr Vilhjálmsson (ingi@dv.is)
Umsjón helgarblaðs: Ingibjörg Dögg Kjartansdóttir (ingibjorg@dv.is) Umsjón innblaðs: Kristjana Guðbrandsdóttir (kristjana@dv.is) Framkvæmdastjóri: Stefán T. Sigurðsson (sts@dv.is)
Sölu- og markaðsstjóri: Heiða B. Heiðarsdóttir (heida@dv.is) Hönnunarstjóri: Jón Ingi Stefánsson (joningi@dv.is) Umbrot: DV Prentun: Landsprent Dreifing: Árvakur DV á netinu: DV.is
F R J Á L S T, Ó H Á Ð D A G B L A Ð
Heimilisfang
Tryggvagötu 11
Hafnarhvoli, 2. hæð
101 Reykjavík
FRéTTASkoT
512 70 70 DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins á stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. Öll viðtöl blaðsins eru hljóðrituð. Notkun á efni blaðsins er óheimil án samþykkis.
512 7000
512 7010
512 7080
512 7050
AÐALnúmeR
RiTSTJÓRn
ÁSkRiFTARSími
AuGLýSinGAR
22 2.–4. mars 2012 Helgarblað
Kjallari
Þorvaldur
Gylfason