Dagblaðið Vísir - DV - 02.03.2012, Blaðsíða 26

26 Viðtal 2.–4. mars 2012 Helgarblað
Þ
að er dálítið dapurlegt að
upplifa að maður er alltaf
að fjalla um sömu málin,“
segir Pétur H. Blöndal, al­
þingismaður Sjálfstæðis­
flokksins, aðspurður um veru sína
á Alþingi. „Ég er búinn að vera allt
of lengi á þingi. Ég ætlaði upphaf­
lega að klára nokkur mál en það
gengur voðalega illa. Ég er jafnvel í
sömu málum og fyrir sautján árum.
Þá spyr maður sjálfan sig hvert er
eiginlega hlutverk þingmannsins,“
heldur hann áfram og bætir við að
hann hafi undanfarið mikið velt því
fyrir sér hvort eðlilegt væri að stíga
til hliðar.
Má greina í þessu einhverja póli­
tíska tilvistarkreppu? „Nei, það segi
ég ekki. Ég hef alltaf velt því reglu­
lega fyrir mér hvort ég eigi að vera
á þingi eða ekki. Það er fullt annað
sem ég get gert. Spurningin er auð­
vitað hvort maður geti ekki gert
meira gagn annars staðar.“
Gífurlegir skattar
af Kaupþingssölu
Pétur hlaut fyrst kjör á Alþingi árið
1995, hann á því nokkuð langan fer­
il að baki. Sjálfur segist Pétur hafa
farið á þing svo hann gæti fylgst
með að skattgreiðslur hans nýttust
sem skyldi. „Það má segja að ég hafi
elt peningana,“ segir hann um mál­
ið. „Ég fór fram til þess að elta pen­
ingana og tryggja að vel yrði farið
með þessa peninga. Á sínum tíma
seldi ég Kaupþing. Var reyndar einn
af stofnendum Kaupþings og átti
það meira að segja einn í einhverj­
ar sex vikur. Ég seldi það vegna þess
að ég var hræddur við áhættuna.
Það kom svo í ljós að það var rétt­
mætur ótti, en ekki fyrr en tuttugu
árum seinna. Á þeim tíma borgaði
ég gífurlega skatta eða helminginn
af söluhagnaðinum í skatt. Það þótti
mér mjög blóðugt.“
Um árangur Péturs af eftirlitinu,
að vandlega sé farið með skattfé
hans og annarra, er Pétur ekki orð­
margur. „Það hefur ekki tekist vel,“
segir hann svo blaðamaður kemst
vart hjá að greina örlitla uppgjöf í
röddinni.
Ríkið hirði gróðann
Pétur útskýrir frekar hvers vegna
honum þyki það „mjög blóðugt“
að greiða svo hátt hlutfall til hins
opinbera. „Mér þótti mjög blóðugt
að borga svona gífurlega skatta af
þessum hagnaði vegna þess að ef
það verður tap þá kemur ríkinu það
ekkert við. Ríkinu kemur það bara
við þegar það verður hagnaður.“
En hafa dæmin ekki einmitt
sýnt að þetta er ekki rétt og að tap­
ið verður gjarnan ríkisins? „Það sem
ég á við er að það gerist ekkert stórt
þótt peningar skattgreiðenda tap­
ist. Það gerist ekki að einhver hætti.
Menn segja bara að þarna hafi orðið
tap og svo er næsta mál tekið á dag­
skrá. Ef þú tapar aleigunni þá finnur
þú fyrir því en ef þú tapar annarra
eigum þá finnur þú ekkert fyrir því.“
Lítil áhrif sem þingmaður
„Það er svo skrýtið að sem þing­
maður hlustar maður mikið á sér­
fræðinga en í raun tjáir maður sig
aldrei sjálfur,“ segir Pétur sem lýsir
því hvernig stór hluti af tíma þing­
manna fari í fundi með sérfræðing­
um. Sjálfur er Pétur doktor í líkinda­
fræðum en fyrrihluta námsins lærði
hann tryggingafræði, með áherslu
á alþýðutryggingar sem og skaða­
bótatryggingar.
Pétur segir mikla þekkingu ekki
vera þingmönnum til framdrátt­
ar, það sé jafnvel til tjóns. „Það er
allavega mín reynsla,“ segir hann.
Þegar blaðamaður óskar eftir nán­
ari skýringu á þessum orðum segir
Pétur að ef til vill hefði hann meiri
áhrif á endanlega gerð laga sem
sérfræðingur en sem þingmaður.
„Sennilega yrði ég kallaður til sem
sérfræðingur ef ég væri ekki á þingi.“
Ekki er ólíklegt að þessi niður­
staða sé rétt enda er hörgull hér á
landi á fólki sérmenntuðu í líkinda­
reikningi með þekkingu á trygg­
ingafræðum. Afar líklegt er að hann
yrði þannig nokkuð reglulega kall­
aður fyrir þingnefndir, þótt hann
sæti ekki sem þingmaður. „Það er
dálítið athyglisvert að sennilega
væru áhrif mín á endanlega gerð
laga meiri ef ég væri ekki á þingi.“
Að tapa almannafé
„Það er miklu auðveldara að tapa
almannafé en eigin fé,“ segir Pétur
þegar talið berst að því sem hann
hefur sjálfur lýst sem fé án hirðis.
„Þau orð hafa líka verið misskilin
enda kom þetta mikið upp í kring­
um sparisjóðina. Þá var ég auð­
vitað að berjast við stjórnir spari­
sjóðanna sem mér þóttu frekar vera
í því að sverta mig en hitt. Það sem
ég á við þegar ég tala um fé án hirð­
is er einmitt að það er alltaf hætta
á því að það fé sem enginn á raun­
verulega, verði notað fyrir þá sem
halda utan um það. Þá koma upp
önnur sjónarmið en arðsemi. Fólk
sem er að fara með mikla peninga
getur farið að ráðstafa þeim til ætt­
menna með því að ráða þau í vinnu
eða stunda viðskipti við vini,“ segir
Pétur sem segir að ummælin hafi
verið tekin úr samhengi og þau vilj­
andi misskilin.
„Flestir sem komast í þá stöðu
að fara með annarra manna fé eru
vandað fólk og vanda sig mikið.
Svo koma alltaf einhverjir þrjótar
og þeir fara ekkert aftur. Þrjótarn­
ir sjúga sig fasta og eru bara í sinni
stöðu. Það er það sem ég var að
reyna að vara við.“
Hann segir gríðarlega sjóði í
samfélaginu sem raunar enginn á.
Það sé ekki jákvæð þróun og geti
ekki af sér ábyrgð og aga. „Það er
ört vaxandi í þjóðfélaginu, miklir
sjóðir sem enginn á. Ég nefni ríkis­
sjóð sem dæmi, lífeyrissjóðina og
sparisjóði sem og risafyrirtæki. Þau
geta þróast út í að verða fé sem eng­
inn raunveruleg á. Þau geta þróast
út í að hinn venjulegi hluthafi hefur
ekkert að segja. Stjórn fyrirtækisins
fer með gífurlegt fé. Mér finnst að
menn verði að gæta að þessu.“
Skattlaus forseti
„Frá því að ég settist á þing hef ég
flutt fullt af frumvörpum. Þau eru
samt bara tvö sem hafa verið sam­
þykkt,“ segir Pétur um þingferil
sinn. „Annars vegar á ég við þings­
ályktun um að Ísland verði skuld­
laust árið 2015, í það stefnir nú ekki
beint, og hins vegar lögin um að for­
setinn og hans maki greiddu skatt.“
Árið 2000 lagði Pétur Blön­
dal, ásamt þingmönnum úr
Framsóknar flokknum, VG og
Frjálslyndum frumvarp um afnám á
skattfrelsi forseta Íslands. „Þetta er
það eina sem ég get sagt að ég hafi
náð fram. Ég hef flutt frumvarp um
kvótann, tekjuskatt og eignaskatt og
barnabætur og er með mjög mörg
frumvörp í gangi og smíðum en
ekkert gerist,“ segir Pétur.
Aldrei ætluð staða
innan flokksins
„Ég veit það nú ekki, nei, ekki endi­
lega en það er ekki mikil akadem­
ísk umræða á Alþingi,“ segir Pétur
spurður hvort rangt sé að álykta af
orðum hans að sjálfur upplifi hann
sig afskiptan á þingi. Aðspurður
hvort hann telji ítök sín minni nú
þegar hann er í stjórnarandstöðu,
segir hann: „Ég hugsa að það breyti
voðalega litlu,“ Hann bætir við að
hann sé ekki viss um að nokkurn
tímann hafi staðið til að hann fengi
frama innan flokksins. „Ég kem
utan frá og hef enga hagsmuni að
baki mér. Það þýðir líka að hags­
munirnir passa mig ekki heldur.“
Pétur segir mikla hagsmuni að
baki stjórnmálaflokkunum. „Sumir
flokkar mega ekki segja styggðar orð
um Alþýðusambandið, aðrir geta
ekkert sagt um Samtök atvinnulífs­
ins og þriðji flokkurinn má ekkert
segja um sjávarútveg.
Það eru hagsmunir úti um allt og
ég áttaði mig á því fljótlega eftir að
ég kom á þing að ekki stæði til að
ég fengi mikinn frama í þingflokki
Sjálfstæðisflokksins. Ég vonaði að
ég gæti samt haft áhrif. Þótt ég yrði
aldrei ráðherra eða slíkt þá gæti ég
haft áhrif með því að koma með
hugmyndir sem fengjust ræddar en
það gerist ekki heldur.
Mér var til dæmis kerfisbundið
haldið utan við samninga við opin­
bera starfsmenn þegar lífeyrisrétt­
indi opinberra starfmanna voru
aðlöguð. Þá vildi ég að opinberir
starfsmenn gætu fengið hærri laun
og venjuleg lífeyrisréttindi,“ segir
Pétur sem dæmi um hvernig hon­
um sé haldið utan stórra ákvarðana.
„Hagsmunirnir passa sína menn og
passa að réttir menn komist áfram
innan flokkanna og hindra aðra.
Þetta er svona mín tilfinning og hún
kann að vera röng. Ég held að þetta
eigi við um alla flokkana.“
Vill breyta lífeyrissjóðakerfinu
„Ég er núna með frumvarp um
stjórnun lífeyrissjóðanna. Annars
vegar gengur það út á að sjóðsfélag­
ar eigi lífeyrissjóðina og hins vegar
að fólki verði gefið upp hvað það á
mikið í lífeyrissjóðunum. Að með­
altali á hver maður í kringum tíu til
ellefu milljónir í lífeyrissjóðunum.
Meðaltalseign hverrar fjölskyldu
er um sautján milljónir í lífeyris­
sjóðunum. Fólk bara veit það ekki.
Þess vegna er þetta almenna áhuga­
leysi gagnvart lífeyrissjóðunum.
Ef fólk fengi að vita um eign þess
í sjóðunum þá myndi það vekja
áhuga þess. Þá snýr frumvarpið að
því að sjóðsfélagar kjósi í stjórn. Ég
vill breyta kerfinu.“
Hugsaði um að hætta
„Ég fór í gegnum það hvort ég ætti
að hætta, á þessum tíma,“ svarar
Pétur þegar hann er spurður út í orð
sem hann lét falla vegna lífeyris­
sjóðaskýrslunnar. Þá sagði hann við
DV að hann myndi ef til vill hætta
á þingi til að axla ábyrgð á sínum
gjörðum.
„Þá kom Lilja Mósesdóttir allt í
einu fram og fann út að ég ætti sök
á hruninu. Af því að ég hafði verið í
þessari nefnd.“
Þar á hann við nefnd sem vann
lagabreytingar á Alþingi sem juku
heimildir lífeyrissjóða til að kaupa
hlutabréf. „Svo fór ég í gegnum það
og í fyrsta lagi var það þannig að öll
nefndin samþykkti þetta, svo allt Al­
þingi, og meira að segja Steingrím­
ur J. Sigfússon, tók sérstaklega und­
ir að þetta væri nú mjög gæfulegt.
Þannig að ég fór í kjölfarið að hug­
leiða mína ábyrgð – hvort hún væri
raunar mín og hvort það væri yfir­
leitt skynsamlegt að ég tæki þetta
einn á mig.
Hrunið var galli
Pétur segir galla í hlutabréfaform­
inu vera meðal ástæðna hrunsins,
sem opni fyrir endalausa hringrás
peninga, sem um leið sé metið sem
aukið eigið fé. Þetta ættu þingmenn
að sameinast um að lagfæra enda sé
gallinn enn til staðar.
„Ég nefni Haga hér sem dæmi, af
því að nýbúið er að selja það fyrir­
tæki. Ef eitthvert fyrirtæki í Lúxem­
borg hefði keypt í Högum og það
fyrirtæki í Lúxemborg verið keypt
af fyrirtæki í Þýskalandi. Svo dettur
stjórn Haga í hug að kaupa í þessu
fyrirtæki í Þýskalandi þá fer pening­
urinn frá Lúxemborg til Haga, það­
an til Þýskalands og aftur til Lúxem­
borgar. Hann er búinn að fara hring
en um leið hefur eigið fé hvers fyrir­
tækis aukist.
Þá skiptir það ekki máli – þú get­
ur bara sent milljónkallinn aftur og
aftur. Það sem gerist er að þarna
eru þrjár kynslóðir, endurskoðandi
þýska fyrirtækisins sér ekki tengslin
á milli. Sama er að segja um endur­
skoðanda Haga og endurskoðanda
Lúxemborgarfyrirtækisins. Það er
enginn sem hefur yfirsýn yfir hring­
inn og peningarnir fara hring eft­
ir hring og í hvert skipti eykst eigið
fé í fyrirtækjunum. Þetta er enn til
staðar.“
Var hrunið þá bara galli, sem
engum var að kenna?
„Sumt er ef til vill engum að
kenna heldur bara galli. Eins og
þetta með krosseignatengslin, það
er alþjóðlegur galli í hlutabréfakerf­
inu og menn eiga að sameinast í að
laga hann,“ segir hann.
„Ég er að vona að sérstakur sak­
sóknari finni samt út úr þessu en
það gengur voðalega hægt. Það
getur líka vel verið að þessi veila hafi
Pétur Blöndal settist á þing árið
1995, eftir að hafa selt Kaupþing en hann er einn
stofnenda fyrirtækisins. Kaupþing seldi hann að
eigin sögn vegna þess að hann vildi lágmarka eigin
áhættu. Í kjölfar sölunnar hafi hann farið á þing til
þess að ganga úr skugga um að skattgreiðslum hans
vegna sölunnar yrði skynsamlega varið. Það segir
hann ganga illa. Hann lýsir því hvernig sjálf þing-
manna minnkar vegna starfsins og ræðir stöðu sína
innan Sjálfstæðisflokksins.
Þingmenn fórna sjálfinu
Atli Þór Fanndal
atli@dv.is
Viðtal
„Þótt ég yrði aldrei
ráðherra eða slíkt
þá gæti ég haft áhrif
með því að koma með
hugmyndir, en það gerist
ekki heldur.
Hefur lítil áhrif Pétri segist snemma hafa verið ljóst að hann myndi ekki hljóta frama innan Sjálfstæðisflokksins. Honum hafi til dæmis kerfis-
bundið verið haldið utan við samninga við opinbera starfsmenn þegar hann hafi viljað að þeir gætu fengið hærri laun og venjuleg lífeyrisréttindi.