Dagblaðið Vísir - DV - 12.09.2014, Blaðsíða 30

Helgarblað 12.–15. september 201430 Fólk Viðtal
inu. Eftir að ég fór að setja lífið í for-
gang þá fór áfengið alltaf að skipta
minna og minna máli. Löngunin sem
ég hafði í áfengi fór í að gera aðra hluti
og í dag er ég að uppskera af því,“ seg-
ir Jonni og á þar við listina.
Hundurinn sem fékk ekki
brottfararleyfi
Fyrir nokkrum árum kynntist Jonni
sænskri konu, Ásu Karlottu, sem búið
hefur á Selfossi hér á landi um hríð. Til
stóð að hún myndi flytja út til Berlín-
ar til Jonna árið 2011 en örlögin gripu
í taumana. Hún á nefnilega tvo hunda
og annar þeirra er hjartveikur. Viku
fyrir brottför kom í ljós að sá veiki
fengi ekki brottfararleyfi og þess vegna
ákvað Jonni að snúa aftur heim til Ís-
lands, eftir tíu ára veru í Þýskalandi,
og flytja á Selfoss. „Það var þá sem ég
sneri mér að myndlistinni á ný enda
var hún það sem ég ætlaði mér alltaf
að einbeita mér að í lífinu,“ segir Jonni.
Ása átti hins vegar ekki nógu gott
rúm, að mati Jonna, og ætlaði hann
því að kaupa betra rúm er þau voru
að hefja búskap. „Ég hafði hins vegar
lengi verið með þá hugmynd í hausn-
um að hanna sjálfur húsgögn. Ég fór
því í timburverslun, keypti smá timb-
ur og ætlaði að smíða hillur. Svo fór
ég velta fyrir mér hvað það væri sem
vantaði helst inn á litla heimilið okkar
og það var gott rúm. Þannig ég ákvað
í staðinn að smíða rúm. Þannig byrj-
aði þetta.“
Hirti gamla bryggjudrumba
Eitt sinn kom Jonni heim til sín á Sel-
fossi, kveikti á sjónvarpinu og sá í
fréttum að verið væri að rífa gamla
bryggjudrumba úr Reykjavíkurhöfn.
Drumbarnir voru sagðir ónýtir og
til stóð að henda þeim. „Þessi frétt
gerjaðist í höfðinu á mér allt sumarið
og um haustið tók ég mig til, hringdi
nokkur símtöl og fann út hvar drumb-
arnir væru. Ég fékk leyfi til að taka
planka úr þeim sem ég þurrkaði
og heflaði. Í ljós kom að þetta er
eitt besta timbur sem til er á Ís-
landi,“ segir Jonni en hann hóf að
smíða húsgögn úr drumbunum.
Afraksturinn sýndi hann á sýningu
í Ráðhúsi Reykjavíkur á síðasta ári
í samstarfi við Bókmenntaborg
UNESCO. Í kjölfarið var honum
boðið að sýna húsgögnin, skrif-
borð, hægindastól og rúm, víða
um heim – meðal annars á Satchi
Gallery í London sem er eitt af tíu
virtustu einkagalleríum í heimin-
um. Að auki voru hægindastóll-
inn og skrifborðið valin á alþjóð-
lega hönnunarkeppni í Mílanó og
fengu bæði eftirsótta viðurkenn-
ingu og verðlaun í flokki húsgagna.
„Þá fór ég að átta mig á því að ég
væri að vinna með minjar,“ seg-
ir Jonni og í framhaldinu kviknaði
hugmyndin að Miðbaugs-minja-
verkefninu.
Mannskepnan getur verið grimm
Hugmyndin vatt upp á sig. Jonni byrj-
aði á því að hafa samband við vinkonu
sína í Berlín og bað hana um að út-
vega sér símanúmer hjá einhverjum
sem sæi um Hamborgarhöfn en hann
hafði hug á því að vinna húsgögn
úr þeirri sögufrægu höfn sem varð
825 ára á árinu. Einnig bað hann um
símanúmer hjá einhverjum sem sæi
um Deutsche Bahn, eða þýska lesta-
kerfið, því honum datt í hug að vinna
nytjahluti úr gömlum lestarteinum frá
Berlín. „Á sýningunni í Satchi Gall-
ery í London lenti ég á tali við nokkra
þýska listamenn og viðraði við þá hug-
myndina um hvað ég hygðist gera í
framhaldinu. Þeir sögðu að það væri
alveg ómögulegt að vinna eitthvað úr
teinunum en upp úr samtalinu kvikn-
aði ný hugmynd – Berlínarmúrinn.“
Aftur hafði Jonni samband við
þýsku vinkonuna sem útvegaði hon-
um símanúmer hjá listamönnum sem
hafa unnið mikið með múrinn en þeir
eru hluti af Miðbaugs- minjaverk-
efninu í dag. Jonni fékk að auki átta
drumba úr Hamborgarhöfn í verk-
efnið. Þá hefur hann einnig fengið vil-
yrði fyrir að fá steina úr þakinu á dóm-
kirkjunni í Hiroshima í Japan, en að fá
eitthvað úr Hiroshima ku vera í fyrsta
skipti í sögunni. Í rauninni þá erum
við að endurnýta söguna í listaverk og
búa til nýja sögu fyrir gömlu söguna
sem er engin smá saga í sögu heims-
ins. Einnig er í vinnslu að fá minjar frá
franska þorpinu Oradour-sur-Glane
sem staðið hefur óhreyft síðan 10. júní
árið 1944 þegar SS-sveit nasista kom
og drap alla bæjarbúa og lagði þorp-
ið í rúst. Í kjölfarið var fyrirskipað af
Charles de Gaulle Frakklandsforseta
að þarna yrði minnisvarði um fórn-
arlömbin í þorpinu og hræðilegar af-
leiðingar stríðsins. „Ég fór og skoð-
aði þorpið,“ segir Jonni með trega í
röddinni. „Það er ótrúlegt hvað sum
mannskepnan getur verið grimm.“
Stríð ekki til neins
Miðbaugs-minjaverkefnið er farand-
verkefni listamanna sem nær yfir fjór-
ar heimsálfur. Jonni hefur leitt saman
listamenn frá hinum ýmsu löndum til
þess að vinna listaverk og nytjahluti
úr sögulegum minjum á borð við þær
sem hér hafa verið nefndar. „Þetta
hefur aldrei verið gert áður,“ seg-
ir hann. Og hugsa sér að þetta stóra
verkefni hafi byrjað með nokkrum
gömlum drumbum í Reykjavíkur-
höfn. „Þessir bryggjudrumbar geyma
hundrað ára sögu Reykjavíkurhafn-
ar, borgar og sögu nær allra íslenskra
sjómanna,“ segir Jonni og bætir við
að drumbarnir hafi einnig lifað tvær
heimsstyrjaldir.
Þar sem minjarnar tengjast margar
stríði vildi Jonni einnig nota verk-
efnið til þess að vekja athygli á friði.
Hann hefur til að mynda hug á því
að fá hluta úr aðskilnaðarmúrnum í
Palestínu í verkið. „Stríð eru náttúr-
lega ekki til neins. Fólk sem er hvatt
í herinn er saklaust fólk og það fer í
stríð við annað saklaust fólk og drep-
ur saklaust fólk í nafni trúar, pólitíkur
eða peninga. Þegar Júgóslavía gamla
liðaðist í sundur, sem dæmi, þá voru
kannski vinir allt í einu orðnir óvinir
og börðust hvorir á móti öðrum. Til-
gangurinn með verkefn-
inu er því meðal annars að opna augu
almennings fyrir tilgangsleysi stríðs
og gefa þessum stríðsminjum nýja
sögu,“ segir hann.
Verkin verða sýnd á alþjóðleg-
um listasýningum og seld á uppboði
í lok hverrar sýningar. Hluti af hverju
seldu verki mun renna í sjóð til að
styrkja góð málefni á heimsvísu. Í
dag er verkefnið með alþjóðlega vott-
un frá UNESCO og fyrirhuguð er sýn-
ing á verkum þess í höfuðstöðvum
UNESCO í París í komandi framtíð.
Önnur sýning verður haldin í Hörpu
8. desember árið 2016 í samvinnu við
japanska sendiráðið en þá verða sex-
tíu ár liðin frá því Ísland hóf stjórn-
málasamstarf við Japan. Þess má geta
að verið er að gera heimildamynd um
verkefnið í framleiðslu Friðriks Þórs
Friðrikssonar og í leikstjórn Stein-
gríms Karlssonar.
Kvikmyndagerð ofmetin
En er Jonni þá hættur í kvikmynda-
gerð og alfarið búinn að snúa sér að
myndlist og hönnun? „Nei, ég er ekki
hættur í kvikmyndum. Ég á til dæmis
einhver þrjú kvikmyndahandrit sem
ég á eftir að gera,“ svarar hann og bæt-
ir við: „En eftir að hafa verið á mörg-
um kvikmyndahátíðum í gegnum tíð-
ina sá ég að þetta höfðar ekki beint
til mín. Ég var alltaf meiri listamaður
heldur en kvikmyndagerðarmaður og
ég verð að viðurkenna að það er voða-
lega erfitt að finna listræna kvikmynd
í dag. Fyrir tuttugu, þrjátíu árum var
heimurinn öðruvísi. Heimurinn er
búinn að markaðsvæða kvikmyndina.
Í dag fer allt eftir því hvað stóru kvik-
myndaverin í Bandaríkjunum vilja
framleiða. Í myndlistinni þarftu ekki
að skríða fyrir neinum og þetta er
ekki eins mikið skrifræði. Kvikmynda-
gerð er of háð einhverjum sjóðum og
peningum að mínu mati og þetta eru
stanslaus bið eftir peningum. Kvik-
myndagerð er ofmetin. Þú sérð það
þegar þú ferð á þessar kvikmynda-
hátíðir og sérð alla þessa atvinnu-
lausu leikara og tökulið að leita sér að
vinnu. Ég lifði fyrir þetta í tugi ára, en
þegar ég fattaði að ég ætti að taka mér
eitthvað annað fyrir hendur fór mér
að líða betur. Nú skiptir kvikmynda-
gerð mig ekki eins miklu máli, enda
hef ég aðra atvinnu.“
Fara í bunkann
Eins og sjá má hefur Jonni átt á köfl-
um stormasama ævi. Hann seg-
ist nota uppsafnaða lífsreynslu í
verkum sínum í stað þess að forð-
ast hana. „Þótt þú sért með hrúgu
af einhverjum blöðum fyrir fram-
an þig þá þýðir ekkert að gefast upp,
hrúga blöðunum saman og setja þau
ofan í skúffu. Þú verður kannski með
hreint borð fyrir framan þig en þú
veist alltaf af blöðunum í skúffunni.
Þú átt bara að fara í bunkann og laga
til. Það er ekkert svo mikið mál,“ seg-
ir Jonni að lokum og við kveðjumst.
Að þessu sinni rétti ég fram vinstri
höndina og úr verður bæði hlýlegt
og traust handaband. n
Friðarboðskapur Jonni í franska þorpinu Oradour-sur-Glane
sem staðið hefur óhreyft síðan í seinni heimsstyrjöldinni.
Bryggjudrumbar Gömlu bryggju-
drumbarnir úr Reykjavíkurhöfn
reyndust eitt besta timbur landsins.
Varð fyrir fólsku-
legri árás „Þá steig
þessi rumur út úr
bílnum og öskraði:
„Drullaðu þér frá!“
Mynd Sigtryggur Ari
„Heimurinn
er búinn
að markaðsvæða
kvikmyndina