Dagblaðið Vísir - DV - 12.09.2014, Blaðsíða 45

Helgarblað 12.–15. september 2014 Menning 45
Bókmenntir á
baðstofukvöldi
Ástralski rithöfundurinn Hannah
Kent verður gestur á baðstofu-
kvöldi Forlagsins á Café Rosen-
berg á Klapparstíg mánudaginn
15. september.
Hún er höfundur metsölu-
bókarinnar Burial Rites, eða
Náðarstund, sem fjallar um eitt
alræmdasta sakamál Íslands-
sögunnar; Agnesi Magnúsdóttur,
Natan Ketilsson og síðustu aftök-
una á Íslandi. Samkvæmt tilkynn-
ingu frá Forlaginu dregur bókin
upp ,,ótrúlega mynd af íslenskum
veruleika, harðri lífsbaráttu, heit-
um tilfinningum og hörmuleg-
um örlögum“. Náðarstund, sem
er fyrsta verk höfundarins, hefur
vakið mikla athygli víða um heim.
Bókinni verður dreift í verslanir
síðar í vikunni, en tíu fyrstu sem
mæta á baðstofukvöldið á Rosen-
berg fá frítt eintak.
Þjóðlög á
Kjarvalsstöðum
Tríó Reykjavíkur flytur íslensk
þjóðlög og eitt þekktasta píanó-
tríó Beethovens á ókeypis hádeg-
istónleikum á Kjarvalsstöðum
föstudaginn 12. september.
Tónleikarnir eru hluti af há-
degistónleikaröð Listasafns
Reykjavíkur og Tríós Reykjavík-
ur sem hefur verið haldin á Kjar-
valsstöðum frá árinu 2008. Tríóið
er skipað Guðnýju Guðmunds-
dóttur á fiðlu, Gunnari Kvaran á
selló og Peter Máté á píanó. Þau
munu flytja íslensk þjóðlög í út-
setningum Herberts H. Ágústs-
sonar og Píanótríóið op. 70 nr.
1 (Geister tríóið) eftir Ludwig
van Beethoven, en það er eitt
þekktasta píanótríó tónskálds-
ins. Tónleikarnir hefjast klukkan
12.15 og aðgangur er ókeypis.
Lagabálkur
Þorvaldar
endurfluttur
Þorvaldi Gylfasyni, hagfræðipró-
fessor og stjórnlagaráðsmanni,
er margt til lista lagt, en í frítíma
sínum semur hann meðal annars
tónlist. Nú á dögunum voru
frumflutt tónverk eftir Þorvald við
ljóðaflokkinn Söngvar um svíf-
andi fugla eftir Kristján Hreins-
son, skáld og heimspeking.
Vegna mikillar eftirspurnar verð-
ur lagabálkurinn endurfluttur í
Salnum í Kópavogi sunnudaginn
14. september klukkan 16. Það
eru Kristinn Sigmundsson bassi,
Jónas Ingimundarson píanóleik-
ari og Bryndís Halla Gylfadóttir
sellóleikari sem sjá um flutning
verksins en skáldið flytur stuttar
skýringar milli laga. Ljóðaflokk-
urinn verður svo endurfluttur í
Bergi á Dalvík 21. september.
Þ
að er eitthvað kósí og hlýtt hljóð
í þessu. Svo er líka bara athöfn
og stemning að setja kasettu
eða vínyl á fóninn, maður er
ekkert að hoppa á milli laga eða eitt-
hvað svoleiðis,“ segir Dagur Gísla-
son, annar þeirra sem stendur á bak
við íslensku svartmálmsútgáfuna Vá-
nagandr.
,,Þetta er lítið verkefni sem við
byrjuðum á snemma árs. Við erum
tveir á bak við þetta. Við höfum ver-
ið saman í ýmsum tónlistarverkefn-
um og áttum svo mikið af efni frá alls
konar hljómsveitum að við ákváðum
að koma okkur bara í útgáfu og fara að
henda dótinu frá okkur,“ segir Dagur.
Vánagandr gefur fyrst og fremst út
kasettur með blackmetal-tónlist. ,,Það
hefur alla tíð verið svolítil hefð innan
þessarar tónlistarstefnu að gefa út á
kasettum og vínyl. Geisladiskar eru
eiginlega orðnir úreltir strax með öllu
því digital-dóti sem er að gerast. En
þetta hefur meira safnaragildi og okk-
ur finnst þetta skemmtilegra útgáfu-
form.“
Hann segir hljómgæðin alls ekki
vera verri á þessu gamla útgáfuformi.
,,Þetta eru meiri gæði. Kasettur og vín-
yll eru analog-hljóðbylgjur sem eru
óskertar á meðan digital er alltaf í bit-
um,“ útskýrir Dagur.
,,Það kemur ný útgáfa í næstu viku,
með hljómsveitinni Carpe Noctem.
Svo er alveg hellingur á leiðinni sem
við treystum okkur ekki til að opin-
bera eins og er, en það eru örugglega
um það bil tíu útgáfur á planinu.“
Vánagandr heldur tónleika föstu-
dagskvöldið 12. september á Gamla
Gauknum klukkan 22. Fram koma
Misþyrming, Naðra, Mannvirki og Úr-
hrak. Aðgangseyrir er 1.000 krónur og
Vánagandr verður með kasettur og
annan varning til sölu á staðnum. n
Kósí að hlusta á djöflarokk á kasettu
Vánagandr gefur út íslenskar svartmálmskasettur
Djöfullegt Mikið er lagt í útgáfurnar, bæði
hvað varðar tónlist og útlit.
Vánagandr Dagur
og Tómas eru með
fjölmargar kasettur í
pípunum. MynDir ÞorMar
Vignir gunnarsson
Noregur Bretland Írland Frakkland Svíþjóð Þýskaland Ísland Finnland Danmörk
20%
23%
19%
24% 25% 25%
10%
0% 0% 0% 0%
5,5% 5% 6% 6% 7% 7% 7%
Bækur Bækur Bækur Bækur Bækur Bækur Bækur Bækur Bækurrafbækur rafbækur rafbækur rafbækur rafbækur rafbækur rafbækur rafbækur rafbækur
Virðisaukaskattur á bókum og rafbókum
Dýrar bækur, ólæs börn
n Hærri skattur á bækur n Kvikmyndagerðarmenn ósáttir
Katrín Jakobsdóttir, sem hefur sagt
að ný frjálshyggjutilraun sé hafin með
frumvarpinu, sagði meðal annars á
Alþingi á miðvikudag: ,,Hæstvirtur
menntamálaráðherra ferðast nú um
landið og segir að það sé nauðsynlegt
að fleiri geti lesið sér til gagns. Og ég
er svo hjartanlega sammála honum
um það. En samt styður hæstvirtur
menntamálaráðherra þá aðgerð sem
lögð er til í fjárlagafrumvarpinu að
hækka skatt á bækur.“
Þvert á þróunina í Evrópu
Hærri virðisaukaskattlagning bóka
gengur þvert á þróunina víðast hvar í
Evrópu, þar sem virðisaukaskattur á
bækur hefur verið að lækka á undan-
förnum árum eða hann jafnvel afn-
uminn algjörlega. Bækur eru undan-
þegnar virðisaukaskatti í Noregi,
Færeyjum, Írlandi og Bretlandi. En
víðs vegar annars staðar er skatturinn
á bilinu 5 til 10 prósent. Með hækkun-
inni verður Ísland komið í hóp þeirra
fimm Evrópulanda sem setja mestan
virðisaukaskatt á bækur. Í Evrópu eru
það einungis Búlgaría, Tékkland og
Danmörk með hærri en 12 prósenta
virðisaukaskatt á prentaðar bækur.
,,Bókaútgefendur hafa frá upp-
hafi talað fyrir því að bækur skuli
helst ekki vera skattlagðar, eða séu þá
í lægstu mögulegu þrepum. Að færa
bókaskattinn í 12 prósent kemur okk-
ur í hóp þeirra fimm þjóða í heimin-
um sem mest skattleggja bækur. Það
finnst okkur mjög öfugsnúið, á íslensk-
um örmarkaði þar sem tungumálið er
ein okkar dýrmætasta eign. Þessum
sjónarmiðum höfum við haldið ít-
rekað á lofti,“ segir Egill Örn Jóhanns-
son, formaður Félags íslenskra bóka-
útgefenda. ,,Nú ætti að vera lag fyrir
ríkisstjórnina að afnema bókaskatt-
inn með öllu og styðja þannig við
tungumálið okkar, læsi og lesskilning
og fjölbreytta útgáfu bóka. Þær tekj-
ur sem myndu tapast eru óverulegar,
enda er íslenskur bókamarkaður ör-
markaður og hefur afar lítil áhrif á rík-
iskassann. Afleiðingar þess að hækka
á okkur skattinn geta hins vegar orðið
miklar og jafnvel óafturkræfar í ein-
hverjum tilvikum.“
En hvaða áhrif getur slík hækkun
haft? ,,Það hefur meðal aannars sýnt
sig í nýlegum dæmum sem við höfum
kynnt okkur að afleiðingar hækkunar
sem þessi geti haft margvísleg áhrif,
og þá kannski ekki síst þau að útgefn-
um titlum fækki verulega, og þá veikt
grundvöll bókamarkaðarins með
alvarlegum hætti,“ segir Egill.
Kristján Freyr Halldórsson bók-
sali, sem segist bjartsýnn að eðlisfari,
er ekki síður uggandi yfir þróuninni.
Hann segist óttast að sala bóka muni
minnnka sem nemur skattahækkun-
inni og muni þar með þrengja enn
fremur að bóksölum, en lífróður sér-
hæfðra bókabúða hefur verið erfið-
ur á undanförnum árum. Á mestu
sölutíðinni í kringum jólin eru þeir í
samkeppni við stórar matvöruversl-
anir sem keppast við að selja met-
sölubækur langt undir kostnaðarverði
bóka frá útgefanda.
Bókasafnssjóður hækkaður á ný
Kristín Helga Gunnarsdóttir, formað-
ur Rithöfundasambands Íslands, tek-
ur í sama streng. ,,Þetta kemur okk-
ur verulega á óvart, vegna þess að
við höfum kynnt fyrir ráðamönnum
stöðu bókmenntanna og mönnum
var það alveg ljóst hversu alvarlegt
þetta er fyrir greinina.“
Framlög til bókasafnssjóðs eru
hækkuð aftur eftir mikinn niðurskurð
að undanförnu. Kristín Helga segir
rithöfunda vissulega gleðjast yfir því,
en fyrirkomulag sjóðsins sé engu að
síður meingallað. ,,Vandamálið við
bókasafnssjóð er fyrst og fremst það
að hann er utan við alla lagasetningu.
Þannig að hann er háður geðþótta
hverju sinni. Það er náttúrlega óviðun-
andi starfsumhverfi fyrir rithöfunda,
því bókasafnssjóði er ætlað að greiða
fyrir afnot hins opinbera af textum
höfunda. Það er ótækt með öllu að
annar aðilinn geti bara algjörlega upp
á sitt einsdæmi, án nokkurra samn-
inga eða laga, tekið ákvörðun um það
hverju sinni hvernig þeirri greiðslu er
háttað.“ Hún segir helsta baráttumál
rithöfunda hvað það varðar sé að setja
öruggari umgjörð og skýrari lagara-
mma um sjóðinn og greiðslur úr hon-
um, enda treysti margir rithöfundar,
sérstaklega höfundar barna- og ung-
lingabóka, á sjóðinn fyrir lífsviðurværi
sitt.
Ódýrari flatskjáir
Mikið hefur verið gert úr þeirri stað-
reynd að verð á raftækjum muni
lækka vegna afnáms vörugjalda sam-
fara hækkuninni á verði bóka. Bjarni
Benediktsson fjármálaráðherra tók
dæmi af mikilli verðlækkun á flatskjá-
um í kjölfar afnámsins – dæmið hefði
varla getað verið óheppilegra, enda
flatskjárinn nokkurs konar táknmynd
góðæris fyrir-hruns-áranna.
Egill Örn telur ólíklegt að lægra
verð á raftækjum, meðal annars les-
brettum og spjaldtölvum, muni skila
sér í meiri sölu rafbóka. ,,Kannan-
ir hafa nú þegar sýnt að flest íslensk
heimili eiga nú þegar bæði spjald-
tölvur og snjallsíma, þannig að lækk-
un verðs á slíkum tækjum mun engin
áhrif hafa á sölu rafbóka að mínu
mati. Virðisaukaskattshækkunin mun
hins vegar að öllum líkindum hækka
verð rafbóka, sem getur orðið til þess
að við seljum færri rafbækur en við
gerum í dag.“
,,Ég held að við þurfum að fara að
íhuga það alvarlega hvort við ætlum
að halda áfram að kalla okkur bóka-
þjóð," segir Kristín Helga. ,,Við verð-
um kannski bara bóklausar búttað-
ar nammiætur í sófanum að horfa á
ódýra flatskjái. Það er kannski ágætt
að hafa þannig sofandi þjóð.“ n
Kári Finnsson Segir langtímaáætlana-
gerð skorta í íslenska menningarpólitík.
Kristín Helga gunnardsóttir spyr hvort
við getum kallað okkur bókaþjóð áfram.
Hilmar sigurðsson Kvikmyndaframleið-
endur eru ekki sáttir við nýtt fjárlagafrumvarp.