Dagblaðið Vísir - DV - 12.09.2014, Blaðsíða 44

Helgarblað 12.–15. september 201444 Menning
Hús og
höggmyndir
Sýningin A posteriori: Hús,
höggmynd verður opnuð í Ás-
mundarsafni laugardaginn 13.
september klukkan 16.00. Á sýn-
ingunni eru listaverk með ný-
stárlegar tilvísanir í hinar ýmsu
byggingar og hús. Verkin eru
ýmist gerð út frá raunverulegri
eða ímyndaðri byggingarlist og
endurspegla oft liðna tíð, að því
er fram kemur í tilkynningu frá
Listasafni Reykjavíkur. Lista-
mennirnir Birgir Snæbjörn Birg-
isson, Guðjón Ketilsson, Hulda
Hákon, Kathy Clark, Kristín
Reynisdóttir, Stefán Jónsson og
Þorbjörg Þorvaldsdóttir eiga verk
á sýningunni en einnig verða
þar verk Ásmundar Sveinssonar.
Sýningarstjóri er Yean Fee Quay.
Kláði, sviði
og pirringur
Á sýningunni Kláði, sviði, verk-
ur, bólga og pirringur, sem opn-
ar í Nesstofu á Seltjarnarnesi um
helgina, sýna listakonurnar Krist-
ín Gunnlaugsdóttir og Margrét
Jónsdóttir veggteppi, eggtemperi
og leirmuni úr steinleir. Verkin
eru öll unnin með sögu og and-
rúmsloft hússins í huga. Sýningin
verður opnuð laugardaginn 13.
september klukkan 14.00 en þá
verður dansatriðið Share með
Raven dance flutt. Sýningin verð-
ur svo opin allar helgar fram til
12. október. Kristín opnar aðra
sýningu á teikningum og vatns-
litamyndum sem tengjast sýn-
ingunni í Nesstofu sama dag, en
sú sýning verður staðsett í innra
rýminu í Stúdíó Stafni og verður
opin í viku.
Soffía Björg
í Mengi
Laugardagskvöldið 13. septem-
ber kemur tónlistarkonan Soffía
Björg fram í listarýminu Mengi
við Óðinsgötu ásamt hljóm-
sveit, sem er skipuð Erni Eldjárn,
Ingibjörgu Elsu Turchi, Þorvaldi
Ingveldarsyni og Tómasi Jóns-
syni. Soffía Björg, sem lauk tón-
smíðanámi við Listaháskóla Ís-
lands í vor, hefur áður verið hluti
af Trúbatrixuhópnum og leikið
með blágrasa- og alþýðutónlist-
arsveitinni Brother Grass. Tón-
leikarnir hefjast klukkan 21.00 og
kostar 2.000 krónur inn.
Nafninn fær heiðurinn
Trúðleikur Hallgríms Helga Helgasonar er sýndur í Tjarnarbíói
F
ólk heldur í unnvörpum að
þetta leikrit sé eftir Hallgrím
Helgason rithöfund. Það var
til dæmis ein kona sem hafði
mikil orð um sýninguna við hann og
hann fattaði ekki fyrr en of seint að
hún var að tala um þessa sýningu. Þá
leyfði hann henni bara að klára rull-
una og var ekkert að leiðrétta hana,“
segir Hallgrímur Helgi Helgason
leikskáld, sem skrifaði Trúðleik sem
nú er sýndur í Tjarnarbíói.
Frumdrög leikritsins urðu til
þegar Hallgrímur Helgi var fenginn
til að skemmta á 17. júní-skemmtun
í Stokkhólmi í Svíþjóð. Nokkru síðar
kláraði hann að skrifa verkið og setti
upp í Iðnó rétt eftir aldamótin. Verk-
ið fjallar um tvo trúða sem takast á
við tilvistarkrísu þegar annar þeirra
fær á tilfinninguna að aðrir njóti ef
til vill meiri virðingar í þjóðfélaginu
og vill því leita sér að nýjum starfs-
vettvangi.
,,Trúðurinn er það sem er satt í
manneskjunni en við höfum kannski
ekki orð á. Trúðurinn má segja hluti
sem við tölum kannski ekki um
eða segir þá á annan hátt. Hann er
stækkuð mynd af alls konar komp-
lexum okkar mannanna,“ segir Hall-
grímur Helgi, en sýningin er jafnt fyr-
ir börn sem fullorðna.
Verkið var nýlega sett upp í Frysti-
klefanum á Snæfellsnesi og hlaut
gríðarlega góða dóma og var tekin
ákvörðun um að færa það í Tjarnar-
bíó. ,,Kári Viðarsson sá gömlu sýn-
inguna þegar föðurbróðir hans, Hall-
dór Gylfason, lék annan trúðinn. Þá
ákvað hann að verða ekki læknir eða
lögfræðingur heldur leikari. Síðan
blundaði þessi sýning alltaf í honum.
Eftir að hafa sett upp nokkrar sýn-
ingar hafði hann svo samband við
mig og vildi setja upp þetta leikrit.“
Hallór Gylfason sér um leikstjórn,
Kári Viðarsson og Benedikt Karl
Gröndal leika, en báðir hafa þeir lært
sérstaklega að leika trúða. n
Góðir dómar Trúðleikur Hallgríms Helga Helgasonar hefur hlotið mikið lof bæði gagn-
rýnenda og leikhúsgesta. Mynd ÞorMar ViGnir Gunnarsson
Á
miðvikudag kynnti ríkisstjórn
Íslands frumvarp sitt til fjár-
laga fyrir árið 2015. Umræða
um frumvarpið hófst svo í
kjölfarið á Alþingi. Þegar fjár-
lagafrumvarpið er lagt fram er tekist á
um hversu mikil samneysla íbúa sam-
félagsins skuli vera, hvar fjármunum
sé best varið og af hverju. Menningar-
mál hafa í gegnum tíðina verið einn
þeirra málaflokka sem auðveldast er
að skera niður vegna þess að hagræn
áhrif auðugs lista- og menningarlífs
sjást ekki í hagtölum næsta árs.
Margir telja að hlutverk ríkisins sé
ekki að niðurgreiða menningarneyslu
íbúanna heldur eigi lögmál markaðar-
ins að ráða. Aðrir álíta það vera frum-
forsendu samfélags að hafa lifandi
tungumál og auðugt menningarlíf, en
því verði einungis haldið blómlegu
með styrkjum frá hinu opinbera.
Menning fyrir ferðamenn
Eftir mikinn niðurskurð í síðustu fjár-
lögum voru menningarvitar uggandi
vegna nýs fjárlagafrumvarps hægri
stjórnarinnar, en stjórnin hefur engu
að síður lagt áherslu á mikilvægi
menningarinnar.
Í stefnuræðu sinni á Alþingi í
vikunni minntist Sigmundur Dav-
íð Gunnlaugsson forsætisráðherra á
menningu og listir, en fyrst og fremst
í tengslum við ferðaþjónustuna. ,,Við
eigum að vera stolt af menningararfi
þjóðarinnar og nýta hann meðal
annars í tengslum við uppbyggingu
ferðaþjónustu hér á landi til frambúð-
ar,” sagðir Sigmundur. ,,Nú þegar stöð-
ugt fleiri ferðamenn sækja okkur heim
er það okkur enn mikilvægara að
styðja við og styrkja menningarlegar
rætur okkar. Við viljum í samvinnu
við heimamenn á hverjum stað horfa
til menningartengdrar uppbyggingar
og þróunar sérstakra verndarsvæða í
byggð sem styrki heildaruppbyggingu
á viðkomandi svæðum.“
Þetta er í takt við stjórnarsáttmála
ríkisstjórnarinnar, en þar segir: ,,Ís-
lensk þjóðmenning verður í háveg-
um höfð, að henni hlúð og hún efld.
Áhersla verður lögð á málvernd,
vernd sögulegra minja og skráningu
Íslandssögunnar, auk rannsókna og
fræðslu. Ríkisstjórnin mun vinna að
því að auka virðingu fyrir merkri sögu
landsins, menningu þess og tungu-
málinu, innanlands sem utan.“ Þar
segir enn fremur að standa þurfi vörð
um íslenska tungu, efla rannsóknir á
þróun tungumálsins og styrkja stöðu
íslensks táknmáls. Í hlutanum um
ferðamál segir: ,,Leitast verður við
að nýta betur tækifæri á sviði menn-
ingartengdrar ferðaþjónustu og efla
heilsárs ferðaþjónustu.“
Meira en 10 milljarðar í listir
Framlög til menningarmála aukast
frá síðasta fjárlagafrumvarpi. 10.430
milljónir króna af fjárlögum ríkis-
ins fara í rekstur safna og listastofn-
ana samkvæmt fjárlagafrumvarpi rík-
isstjórnarinnar fyrir árið 2015. Þetta
eru rúmlega 14,5 prósent af þeim
71.829 milljónum sem eru eyrna-
merkt mennta- og menningarmála-
ráðuneytinu.
,,Það er verið auka við fjármagn
næstum því alls staðar. Það er áhuga-
vert út af fyrir sig,“ segir Kári Finnsson,
listviðskiptafræðingur og blaðamað-
ur á Viðskiptablaðinu. Hann seg-
ir þó að peningaupphæðin segi ekki
alla söguna, heldur sé mikilvægt að
skoða hvernig fjármununum sé var-
ið. Hann segir enn fremur að það sem
hafi skort sé ekki endilega að pening-
um sé veitt til menningarmála held-
ur fyrst og fremst hafi skort langtím-
áætlanagerð á menningarsviðinu.
,,Það skiptir litlu máli hvort það sé
hægri eða vinstri stjórn, það er bara
oft ekki hugsað til langs tíma í þessum
efnum.“ Hann segir til dæmis skorta á
umræðu um hvata í skattkerfinu sem
hvetji til fjárfestinga í menningar-
iðnaðinum. Hann segir að sá tónn
sem Bjarni Benediktsson, viðskipta-
og fjármálaráðherra, hafi slegið með
fjárlagafrumvarpinu og umræðu um
einföldun skattkerfisins gefi þó vís-
bendingar um að slíkt sé ekki í pípun-
um.
Kvikmyndabransinn fær meira
Stærstu einstöku breytingarnar innan
listageirans eru þær að kvikmynda-
iðnaðurinn fær um 100 milljón krón-
um meira en í fyrra.
Þessi aukning er samkvæmt
samkomulagi frá árinu 2011 þegar
mennta- og menningarmálaráð-
herra samdi við kvikmyndagerðar-
menn, -framleiðendur og -leikstjóra
um stefnumörkun fyrir íslenska kvik-
myndagerð og kvikmyndamenningu
frá 2012 til 2015. Samkomulagið fól í
sér að framlag í Kvikmyndasjóð vegna
þessara verkefna yrði 640 milljónir
árið 2014 og 740 milljónir króna árið
2015.
Árið 2013 ákváðu stjórnvöld hins
vegar að spýta enn frekar í lófana
varðandi kvikmyndagerð og juku
framlagið umtalsvert. Þessi aukning
var skorin niður um leið og ný rík-
isstjórn Framsóknar og Sjálfstæðis-
flokks tók við störfum.
Vegna hagræðingarkröfu nýju
ríkisstjórnarinnar var þessari þró-
un snúið við og framlag til sjóðsins
624,7 milljónir í fjárlögum 2014 en
ekki 640 milljónir eins og upphaflega
samkomulagið gerði ráð fyrir og þess
vegna er framlag til sjóðsins nú 724,7
milljónir króna.
Hilmar Sigurðsson, formaður Fé-
lags kvikmyndaframleiðenda, segir
frumvarpið vera vonbrigði, enda hafi
orð Sigmundar Davíðs í síðasta ára-
mótaávarpi gefið annað til kynna.
Hann segir að vissulega sé ver-
ið uppfylla loforðin sem voru gefin
í verulega slæmu árferði árið 2011.
Hann segir að það þurfi um 1.200
milljónir að lágmarki til að geta gert
það sem við getum talið eðlilegt fram-
boð á íslensku efni í öllum miðlum.
En hefur þjóðin efni á því að vera að
nota skattana sína í slíka lúxusvöru?
Af hverju mega lögmál markaðarins
ekki ráða í kvikmyndaiðnaðinum?
,,Við erum á málsvæði sem er
320 þúsund manna og þar af leið-
andi fjöldi neytenda á bak við. Það er
mjög dýrt að gera kvikmynd, það er
risaverkefni sem tugir ef ekki hund-
ruð manna koma að. Það er bara dýrt
listform og ef að stóru Evrópulöndin,
eins og Frakkland og Þýskaland,
sem telja 60 til 90 milljónir manna,
hafa komist að þeirri niðurstöðu að
þau geta ekki gert kvikmyndir á eig-
in tungumáli án opinberrar þátttöku,
þá hlýtur það að segja sig sjálft að við
getum ekki gert það hérna heima. Jú,
jú, það er auðvelt að segja að við eig-
um að láta markaðinn ráða en ef við
viljum gera kvikmyndir á íslensku þá
þarf að koma til opinbert framlag. Þá
ertu komin í menninguna, tungu-
málið, hvað kostar okkur að halda
þessu tungumáli? Þá getur þú farið að
ræða um það: viljum við halda þessu
tungumáli, hvers virði er tungumál-
ið? Þá erum við komin út í þessa um-
ræðu.“
Hærri skattur á bækur
Mikil umræða hefur kviknað vegna
áætlana ríkisstjórnarinnar um að
hækka virðisaukaskatt á bækur
og tímarit. Þær eru í lægsta virðis-
aukaskattsþrepinu, sem hefur verið 7
prósent en á að hækka í 12 prósent, á
meðan hærra þrepið, sem hefur ver-
ið 25,5 prósent, verður lækkað niður í
24 prósent.
Breytingin er þáttur í viðleitni rík-
isstjórnarinnar til að einfalda skatt-
kerfið, en gagnrýnendur vilja margir
hverjir sérstakar ívilnanir fyrir bókaút-
gáfu og þar með að ríkið beiti sköttum
til að stýra neyslu borgaranna í heil-
næmari áttir.
Gagnrýnendur hafa nýtt sér þá
staðreynd að Illugi Gunnarsson,
mennta- og menningarmálaráðherra,
talaði skorinort um alvarleika þess að
PISA-könnunin sýndi að lesgetu og
-skilningi íslenskra ungmenna væri
verulega ábótavant. Aukin lesgeta
barna er einmitt eitt meginmarkmið
Hvítbókar ráðherrans um mennta-
mál.
Dýrar bækur, ólæs börn
n Rýnt í fjárlagafrumvarpið 2015 n Aukin framlög til menningarmála
Kristján Guðjónsson
kristjan@dv.is