Dagblaðið Vísir - DV - 11.07.2014, Blaðsíða 28

Útgáfufélag: DV ehf. • Stjórnarformaður: Þorsteinn Guðnason • Ritstjóri: Reynir Traustason • Aðstoðarritstjóri: Ingibjörg Dögg Kjartansdóttir Ritstjórnarfulltrúi: Ingi
Freyr Vilhjálmsson • Umsjónarmaður innblaðs: Viktoría Hermannsdóttir • Umsjónarmaður helgarblaðs: Kristjana Guðbrandsdóttir • Framkvæmdastjóri
og vefstjóri DV.is: Jón Trausti Reynisson • Sölu- og markaðsstjóri: Heiða B. Heiðarsdóttir • Umbrot: DV ehf. • Prentun: Landsprent • Dreifing: Árvakur
Heimilisfang
Tryggvagötu 11
Hafnarhvoli, 2. hæð
101 Reykjavík
FRéttASkot
512 70 70FR jál S t, ó Háð DAg b l Að DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins á stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. Öll viðtöl blaðsins eru hljóðrituð. Notkun á efni blaðsins er óheimil án samþykkis.
512 7000
512 7010
512 7080
512 7050
AðAlnÚmeR
RitStjóRn
áSkRiFtARSími
AUglýSingAR
Sandkorn
28 Umræða Helgarblað 11.–14. júlí 2014
Gaman að geta
hjálpað til
Ég skilaði þessuMér finnst það beinlínis
borgaraleg skylda mín
Sótraftarnir þrír
– Kolbrúnu Ýri Árnadóttur blöskraði verðið á íslenskum jarðarberjum. – DV.– Hannes Hólmsteinn mun rannsaka erlenda áhrifaþætti á bankahrunið. – Blogg/Pressan.
H
annes Hólmsteinn Gissurar-
son prófessor hefur setið við
kjötkatla ríkisins frá því hann
hóf starfsferil sinn. Hann-
es hefur alla tíð verið vopnabróð-
ir og þægur þjónn þess einstak-
lings sem hefur verið Íslandi hvað
dýrastur. Davíð Oddsson er sá sem
lagði grunn að því fjármálakerfi
sem hrundi til grunna í einni sjón-
hendingu árið 2008. Hann var for-
sætisráðherrann sem einkavæddi
Landsbankann og Búnaðarbankann
í ótrúlegri fléttu á sínum tíma. Svo
notuð sé skilgreining Davíðs sjálfs þá
komust bankarnir í hendur óreiðu-
manna. Flestir þekkja hvernig fram-
ganga Landsbankans var í Bretlandi
og Hollandi þar sem eigendur bank-
ans náðu að svíða út sparifé sem síð-
an brann upp á báli hrunsins. Davíð
Oddsson hrökklaðist úr stjórnmál-
um en náði á elleftu stundu að skáka
sjálfum sér á stól seðlabankastjóra.
Á embættisferli hans gekk Seðla-
bankinn í gegnum tæknilegt gjald-
þrot og hundruð milljarða tjón blasti
við. Hannes Hólmsteinn hefur sína
fullorðinstíð verið helsti talsmaður
hömlulítillar frjálshyggju. Honum
eru kenndir frasar á borð að græða
á daginn og grilla á kvöldin. Sjálf-
ur hefur hann þó sjaldnast grætt á
öðru einkaframtaki en því að klóra
sig á spena ríkisins. Hann hefur ver-
ið talsmaður þess að peningar séu
flestu öðru æðra. Það sorglega er að
í skjóli þeirrar hugmyndafræði hafa
Íslendingar gengið í gegnum ein-
hverja mestu spillingartíma lýðveld-
issögunnar. Pólitík og viðskipti hafa
runnið saman. Spilltir stjórnmála-
menn hafa verið á beit í gegnum
styrki til stjórnmálabaráttu sinnar og
flokkanna. Árið 2007 hefur þótt sér-
lega táknrænt fyrir það hömluleysi
sem ríkti þar sem óheftur og meng-
aður kapítalisminn stjórnaði öllu.
Allt var falt og til sölu fyrir rétt verð.
Það snarkaði í grillinu á kvöldin þar
sem Hannes og félagar slöfruðu í sig
góðgerðir gróðans. En svo hrundi allt
með þeim afleiðingum að venjulegu
fólki blæddi. Sparnaður, sem krunk-
að var saman af elju og fyrirhyggju,
brann upp. Eigur Íslendinga stóðu
í ljósum logum. Útrásarvíkingarn-
ir flúðu til útlanda. Davíð var hand-
langaður út úr Seðlabnakanum. Og
það sljákkaði í Hannesi. Þjóðin var
í sárum. En nú er runninn upp tími
Hannesar að nýju. Hann á að gera
upp þann hluta hrunsins sem snýr
að útlendingum. Fjármálaráðherra
hefur falið honum ásamt tveimur
öðrum dáðadrengjum hrunsins að
varpa ljósi á málin. Hjálparkokkarn-
ir eru ekki af verri endanum. Annar
fylgdi Kaupþing í gröfina og hinn var
stórskuldugur stjórnarmaður innan
sparisjóðanna í dauðastríði þeirra.
Það er í raun ótrúleg óskammfeilni
að draga þessa þrjá sótrafta á flot.
Þetta er klár vísbending um að nú
skal öllu gleymt og darraðardans-
inum haldið áfram þar sem frá var
horfið haustið 2008. Tími ljótu kall-
anna er runninn upp að ný. Það er
þarft verk og gott að varpa ljósi á það
sem gerðist erlendis, frá því Lands-
bankamenn rændu sparifé Breta
og Hollendinga og fram yfir hryðju-
verkalög. En það er jafnljóst að sú
rannsókn er ekki trúverðug í hönd-
um manna eins og Hannesar Hólm-
steins. Það er Háskóla Íslands og
fjármálaráðherra til skammar að
bjóða fram þessa starfskrafta til upp-
gjörsins. Ósvífnin er takmarkalaus.
Hugmyndafræðin um að græða og
grilla er greinilega hafin til vegs og
virðingar að nýju. Og þá skiptir engu
máli þótt síðasta grillveisla hafi leitt
til stærsta eldsvoða íslenskrar fjár-
málasögu. Við stefnum að nýju í að
verða það sem kallað var svo eftir-
minnilega „ógeðslegt samfélag“. Allt
þetta vonda er að koma aftur. n
Stormadrottningin
Kleópatra Kristbjörg, fram-
kvæmdastjóri og nú eig-
andi Gunnars majones, er hin
brattasta þrátt fyrir umræðu í
fjölmiðlum um að hún hafi haft
slæm áhrif á fjölskyldufyrirtæk-
ið rótgróna. Gunnars majones fór
nýverið í þrot og er nýja rekstr-
arfélagið í eigu Kleópötru sem
ekki hefur gefið kost á viðtölum
enn sem komið er. Hún lætur þó
engan bilbug á sér finna og rit-
ar undir tölvupósta „Kleópatra
(Stormadrottningin mikla)“
Enn ein sjónvarpsstöðin
Sjónvarpsstöðvar rísa og hníga
þessa dagana. Sjónvarpsstöðv-
arnar Mikligarður og Bravó hófu
útsendingar undir
miklum lúðra-
þyt. Þrátt fyrir
einlægan vilja til
að slá í gegn varð
Sigmar Vilhjálms-
son að lýsa sig
sigraðan og slökkt
hefur verið á Miklagarði. Nú er
enn ein sjónvarpsstöðin. ÍSTV, að
hefja útsendingar. Hugmynda-
fræðingurinn að baki henni er
Guðmundur Franklín Jónsson, for-
maður Hægri grænna, sem stofn-
aði stöðina en flutti svo til Dan-
merkur og gerðist hótelstjóri.
Tilraunaútsendingar stöðvarinn-
ar þykja lofa góðu.
Ekki fífl
Leikarinn Bjarni Haukur Þórsson,
sem þekktastur er fyrir einleiki
sína, sendir Jónasi Kristjánssyni,
fyrrverandi rit-
stjóra, mæðulega
kveðju þar sem
hann vill vita af
hverju Jónas sé
svo reiður í skrif-
um sínum. Tel-
ur hann að Jónas
leiki þjóð sína grátt með harka-
legum yfirlýsingum um hjarðeðli
og heimsku. „Vonandi finnst þér
ég ekki vera fífl og fáviti með því
að hripa niður nokkur orð í þína
átt, þótt ég sé af íslensku bergi
brotinn,“ skrifar Bjarni Haukur.
Skrif leikarans bera keim af þeirri
tilhneigingu sem nú er til þess
að hverfa aftur til gagnrýnisleysis
þess tíma sem gjarnan er kennd-
ur við 2007.
Skafti rumskar
Sú ákvörðun Bjarna Benedikts-
sonar fjármálaráðherra að skipa
Hannes Hólmstein Gissurarson
prófessor til að
stýra greiningu
á þeim erlendu
áhrifum sem
leiddu til hruns-
ins mælist víða
illa fyrir. Þó er
einn maður sem
fagnar þessu opinberlega. Sá
heitir Skafti Harðarson og bloggar
hann stöku sinnum á Eyjunni
þegar mikið liggur við. Stíll hans
og skoðanir þykja afar líkar því
sem gerist hjá prófessor Hann-
esi. Skafti er að sögn formaður
Félags skattgreiðenda og starfar í
Húsasmiðjunni.
Reynir Traustason
rt@dv.is
Leiðari
S
eðlabankinn hefur að
undanförnu leyft gengi krón-
unnar að hækka nóg til að
ná verðbólgumarkmiði sínu,
sem er 2,5 prósent verðbólga.
Þarna er hún lifandi komin, gamla
gengisfölsunarstefnan. Hún er þó
ævinlega skammgóður vermir eins
og reynslan sýnir. Verðbólgan stefnir
aftur upp fyrir sett mark bæði næsta
ár og þar næsta eins og bankinn seg-
ir sjálfur í nýrri þjóðhagsspá. Í þessu
ljósi þarf að skoða til dæmis skyndi-
lega aukningu bílainnflutnings og er-
lendra ferðalaga á þessu ári. Hálm-
strá eru til þess að grípa þau.
Landsins forni fjandi
Eins var þetta fyrir hrun. Þá var
genginu haldið of háu langtím-
um saman til að fjarlægjast ekki sett
verðbólgumarkmið um of. Seðla-
bankinn lét undir höfuð leggjast
að hamla gegn innstreymi erlends
lánsfjár, heldur kynti bankinn bein-
línis undir ofþenslunni með því til
dæmis að lækka bindiskyldu bank-
anna. Seðlabankinn bætti gráu ofan
á svart með því að þræta fyrir, að
gengið væri of hátt skráð. Seðlabank-
inn þrætti einnig fyrir óhagkvæmni í
rekstri viðskiptabankanna, sem birt-
ist þá sem nú í miklum vaxtamun,
þ.e. miklum mun útlánsvaxta og inn-
lánsvaxta, sem er alls staðar og ævin-
lega fylgifiskur fákeppni á fjármála-
markaði. Seðlabankinn átti að heita
sjálfstæður skv. lögum, en hann skip-
aði sér í lið með eigendum bankanna
og stóð síðan með buxurnar á hæl-
unum, þegar gengið féll um helming
eins og hendi væri veifað. Þá loksins
var gengi krónunnar nokkurn veginn
rétt skráð á viðtekna kvarða. Þegar ég
benti á fjármálakreppu Taílands 1997
sem víti til varnaðar, þekkti málið
vel, þetta var á málstofu í seðlabank-
anum skömmu fyrir hrun, sögðu
séffarnir með sigurbros á vör: Ís-
land er ekki Taíland, næsta spurning,
takk. Þeir vissu ekki sitt rjúkandi ráð.
Drottinn minn dýri, hugsaði ég, og
var þó ýmsu vanur. Gengisfölsunar-
stefnan á einkar illa við nú í ljósi þess,
að þjóðarbúið aflar ekki og getur
ekki eins og sakir standa aflað nægs
gjaldeyris til að standa skil á erlend-
um skuldbindingum. Það vekur því
athygli í þjóðhagsspá seðlabankans,
að bankinn spáir viðskiptahalla með
gamla laginu bæði 2015 og 2016 og
þá um leið enn minni burðum til að
standa í skilum. Viðskiptahalli veikir
gjaldeyrisstöðu þjóðarbúsins.
Klukkan tifar
Ekkert bólar enn á samningum við
kröfuhafa í þrotabú gömlu bank-
anna. Stóra Landsbankabréfið fell-
ur í gjalddaga 2016, í erlendri mynt.
Ríkisstjórnin og seðlabankinn tala
áfram út og suður um gjaldeyris-
höftin og afnám þeirra bráðum sex
árum eftir hrun. Hver höndin virðist
vera uppi á móti annarri, ef hægt er
að nota slíkt orðalag um svo slapp-
ar hendur. Einn daginn segja þau,
að afnám haftanna sé á næsta leiti;
löngu liðnar dagsetningar hafa meira
að segja verið nefndar. Daginn eft-
ir segja þau, að afnám haftanna geti
dregizt á langinn. Seðlabankastjóri
líkti afnámi haftanna við einvígi, þar
sem eina skotið mætti ekki geiga.
Hann tiltók ekki, hvað gerast myndi,
skyldi skotið geiga. Seðlabankinn
segist vilja slaka á höftunum, en
ræðst samt til atlögu gegn lífeyris-
sparnaði þrjátíu þúsund sparifjár-
eigenda, sem hafa í góðri trú safnað
lífeyri í erlendri mynt og standa nú
skyndilega frammi fyrir því að verða
heldur að spara í krónum, sem hægt
er að gera upptækar þá og þegar með
gengisfalli með gamla laginu. Enn
ein málaferlin gegn seðlabankanum
eru í uppsiglingu.
Ísland í dag
Seðlabankinn virðist líta á hrunið
sem tæknilegt viðfangsefni. Hann
sýnir engin merki um skilning á,
að hrunið var afsprengi landlægrar
óhagkvæmni og spillingar svo sem
vænta mátti í landi, þar sem tve-
ir þriðju hlutar kjósenda telja spill-
ingu vera útbreidda í stjórnmálum
skv. könnun Gallups 2012 (borið
saman til dæmis við 14–15 prósent
kjósenda í Danmörku og Svíþjóð).
Seðlabankinn virðist ekki heldur
hafa tekið til sín þá lykilniðurstöðu
Rannsóknarnefndar Alþingis, að þrír
af þeim sjö embættis- og stjórnmála-
mönnum, sem sýndu vanrækslu í að-
draganda hrunsins, voru bankastjór-
ar seðlabankans. Bankinn hefur ekki
gert neitt til að upplýsa, hvað varð um
gjaldeyrinn, sem streymdi úr bank-
anum á röngu gengi rétt fyrir hrun.
Hann vildi ekki einu sinni afhenda
Alþingi (þann stutta tíma, sem þing-
ið hafði hug á því) hljóðrit af símtali
seðlabankastjórans og forsætisráð-
herrans í miðju hruni, símtali, sem
kallað hefur verið dýrasta símtal Ís-
landssögunnar. Á sama tíma hef-
ur bankinn ásælzt fjármálaeftirlitið,
þótt vitað sé, að bankaeftirlitið var
vitamáttlaust – „designed to fail“
eins og kanninn myndi segja – þau
ár, sem það var deild í seðlabankan-
um. Margt fleira mætti nefna. Þannig
er Ísland í dag. Ekkert af þessu gæti
nokkurn tímann gerzt í nálægum
löndum. Erlendir blaðamenn eru
komnir á sporið, margir. Ekki bara
Jyllandsposten. n
Gengisfölsunarfélagið„Verðbólgan stefnir
aftur upp fyrir sett
mark bæði næsta ár og
þarnæsta ...
Þorvaldur Gylfason
skrifar
Kjallari
Mynd STEFÁn KaRLSSon
„Tími ljótu
kallanna
er runninn upp
að nýju
– Hafþór Júlíus hleypur í Reykjavíkurmaraþoninu fyrir Duchenne-samtökin. – DV