Dagblaðið Vísir - DV - 11.07.2014, Blaðsíða 54

Helgarblað 11.–14. júlí 201454 Menning
Það eru dægraskipti í Palest-
ínu. Ládautt húmið leggst yfir
bæinn Qalqilia eins og ullar-
voð af himni. Og enn leggur
Mourid Avneri af stað út á akur
sinn, einsamall og álútur í öxl-
um, þess albúinn að leggjast hjá
jörðinni sinni sem hann hef-
ur yrkt á sama hátt og ættfeður
hans allir um aldir. Framan af
ævi gat hann látið sér nægja að
ganga til þessarar vinnu sinnar í
glannabítið, en síðustu misserin
hefur múrinn umturnað öllu í
lífi hans; múrinn sem núna um-
lykur þorpið hans að fullu eins
og soltið rándýr króar af sína
föngnu bráð.
Í fyrstu þótti múrinn aðeins fjar-
læg hugarsmíð einhverra of-
látunga af annarri tungu sem
Avneri og allt hans fólk taldi
sig ekki þurfa að hafa nokkrar
áhyggjur af. En nú er allt breytt.
Nágrannar fólksins í Palestínu
hafa farið um lönd þess að vild
og hægt og bítandi rænt þeim
svæðum sem þeim hefur hugn-
ast – og girt þau giska rækilega
af; ókleifur múrinn er orðinn
rösklega 700 kílómetra lang-
ur, álíka og vegalengdin á milli
Reykjavíkur og Eskifjarðar –
og þarna hlykkjast hann harla
ófrýnilegur um engi og ekrur
eins og eitraður skröltormur.
Það sér ekki lengur til sjávar
í Qalqilia. Múrinn byrgir alla
sýn. Þessi ysta byggð á Vestur-
bakkanum, sem kúrir aðeins
12 kílómetra frá Miðjarðarhafs-
ströndinni, stendur núna í
skugganum af átta metra háu
sementsskrímslinu sem skilur
að íbúabyggðina og akurlendið
allt í kring. Fyrir vikið eru sáð-
menn akranna eins og Mourid
Avneri komnir upp á náð og
miskunn annarrar þjóðar hvort
og hvenær þeim er fært að vitja
ræktarlanda sinna. Og sakir þess
að hliðið á múrnum er aðeins
opnað þrisvar á dag neyðist okk-
ar maður til að fara þar í gegn
undir miðnætti; morgunopn-
unin gengur ekki af því þá kæmi
hann of seint á markaðinn með
afurðirnar sínar.
Og þannig er nú háttað lífi
Mourids Avneri, tæplega sex-
tugs bónda í Palestínu; hann
fer frá heimili sínu fyrir svarta-
myrkur, sefur í tjaldi á akrin-
um sínum, kemst þaðan allra
náðarsamlegast með ávexti
sína á markaðinn undir miðjan
morgun, en þaðan þó ekki heim
á ný fyrr en hliðið er opnað síð-
degis. Mourid Avneri er innmúr-
aður í eigin landi. Allri heims-
byggðinni virðist standa á sama.
Þessi fjögurra kílómetra spölur
sem liggur frá heimili hans yfir
á akurinn hefur verið hogginn í
sundur af ormi sem vex og dafn-
ar af því enginn þorir að standa
upp og andæva þessu freklega
framferði bíræfnustu landræn-
ingja heims.
Um aldir alda í langfeðgatal
röltu forfeður Mourids Avneri út
á ekrur fjölskyldunnar án þess
að nokkuð hindraði þeirra för.
Sú hversdagslega iðja að ganga
til daglegra verka var ávallt jafn
sjálfsögð og hún var hvetjandi
og uppörvandi. Þeim kafla í fjöl-
skyldusögunni er lokið. Það er
eins og litla þorpinu hafi verið
kippt á burt úr sögulegu sam-
hengi sínu. Og íbúar þess séu
orðnir fangar í eigin föðurlandi,
án dóms og laga, án svo lítils
sem eftirtektar eða athugasemd-
ar hins svokallaða umheims.
Úr vegabréfi Sigmundar Ernis
Innmúraður í
eigin landi
Krúttlegir munaðarleysingjar
Þ
egar tómatarnir tala ber manni
að hlusta, enda er vefsíð-
an rottentomateos.com veg-
ið meðaltal allra helstu gagn-
rýnenda Bandaríkjanna. Engin mynd
sem sýnd hefur verið í bíó hérlend-
is í ár hefur fengið jafn góða dóma
vestra og Short Term 12, en hún
fær 99 prósent gæðastimpil.
Væntingar hljóta því að vera
miklar. Sagan segir frá vist-
heimili í Bandaríkjunum,
þar sem kerfið geymir börn
sem eiga ekki í önnur hús að
venda. Eins og vera ber eru
sálfræðingar og yfirmenn
skilningssljóir, en starfsfólk-
ið finnur til með börnunum.
Enda kemur í ljós að þau hafa
flest verið yfirgefin af foreldr-
um sínum í æsku eða mis-
þyrmt á einn eða annan hátt.
Nokkrar álíka myndir hafa ver-
ið gerðar undanfarið, svo sem hin
franska The Class eftir Laurent Can-
tet, þar sem raunsæið var allsráð-
andi. Var sú mynd byggð á bók eft-
ir kennara í fátækrahverfi og lék sá
sjálfur í myndinni. Hér hefur leik-
stjórinn Cretton sjálfur unnið á álíka
heimili og fjallað er um, en einhvern
veginn verður að sykurhúða allt fyrir
bandaríska áhorfendur.
Öll vandamál leysast, barnaníð-
ingar eru dregnir fyrir dóm, gestir
vistheimilisins finna hamingjuna á
endanum. Þetta gerir það að verk-
um að auðvelt er að skilja við hana
því allt er á endanum í himnalagi,
ólíkt til dæmis hinni frábæru fjórðu
seríu af The Wire sem lýs-
ir gegnumgangandi vanda
í bandaríska skólakerfinu.
Helstu persónur eru
þó ekki krakkarnir, held-
ur starfskrafturinn sem
reynir að finna út úr eig-
in vandamálum. Vanda-
mál krakkanna lenda í
bakgrunninum en eru
mun áhugaverðari. Einnig
er vannýtt persóna Rami
Maleks, sem kemur inn
sem menntamaðurinn sem
vill bjarga heiminum en bregður
þegar hann mætir raunveruleikan-
um.
Myndin lendir því algerlega á
herðum Brie Larson, sem heldur
henni uppi, og endar sem karakt-
erstúdía fremur en þjóðfélagsrýni,
og ágæt sem slík. En hún hefði getað
verið svo miklu meira. n
Valur Gunnarsson
valurgunnars@gmail.com
Kvikmynd
Short Term 12
IMDb 8,1 RottenTomatoes 99% Metacritic 82
Leikstjórn og handrit: Destin Daniel Cretton
Aðalhlutverk: Brie Larson og John Gallagher
96 mínútur
Short Term 12 Sagan segir frá vistheimili í Bandaríkjunum, þar sem kerfið geymir börn sem eiga ekki í önnur hús að venda.
Gamlir Kanada-
menn lengi lifi
n Dómur um tónleika Neil Young n Stóð fyrir sínu og var hinn hressasti
E
kki er annað hægt að segja en
að dánarafmæli Kurt Cobain
hafi verið vel fagnað á Ís-
landi. Fyrirmyndirnar, Pixies,
komu fyrr í vor og í vikunni
tróð hljómsveitin Crazy Horse upp
í Höllinni. Neil Young hefur jú verið
kallaður Guðfaðir gruggsins, og með
hljómsveit þessari fann hann upp
þann hljóm sem síðar einkenndi alla
frá Sonic Youth, enda vitnaði Kurt í
hann í lokabréfi sínu.
Þetta eru fyrstu tónleikar ferða-
lagsins og dagana á undan mátti
heyra óminn af æfingum um Laugar-
dalinn. Það að fá þá á undan öllum
öðrum hefur bæði kosti og galla.
Hörðustu aðdáendur voru spennt-
ir að sjá hvaða lög yrðu flutt, því ekki
var hægt að gúggla settlista fyrri tón-
leika. En samt fannst manni stund-
um eins og þeir væru að, tja, hita sig
upp.
Amerískt flöskuvatn
„Ætli þeir spili Cortez the Killer?“
spurði einhver rétt áður en tónleik-
arnir hófust. Safnarar fengu ýmis-
legt fyrir sinn snúð, því hljómsveitin
flutti nokkur lög sem hún hefur
varla spilað í yfir 20 ár. Jafnframt
var eitt glænýtt flutt hér í fyrsta sinn
og nefnist „Who‘s Gonna Stand Up
and Save the Earth.“ Young var tíð-
rætt um umhverfisvernd. Hann tal-
ar um hvað við séum heppin að geta
drukkið vatn úr krananum á með-
an hann sýpur amerískt flöskuvatn
sem hann kom með, enda krana-
vatn ódrekkandi þar í landi. Hann
er klæddur í bol sem orðið „Earth“
er ritað á, og biðst velvirðingar á því
að hafa ekki verið með slíka boli til
sölu. Á hinn bóginn lofar hann því
að koma aftur með nóg af bolum, og
er það nokkuð góð bót á máli.
Tónleikar hvorir sínum
megin við kreppu
Hljómsveitin Crazy Horse hefur
undanfarin 45 ár meistrað þá list
að láta öll lög hljóma eins og hefur
nú fullkomnað list sína. Young, sem
gæti valið hvaða meðspilara sem er,
er stundum spurður hvers vegna
hann kjósi helst að koma fram með
hljómsveit sem varla kann að spila.
En einmitt þetta gerði það að verk-
um að hann hafði áhrif bæði á pönk
og grugg.
Þetta eru reyndar fyrstu tónleik-
ar hrossins án hins upprunalega ba-
ssaleikara Billy Talbot, sem fékk slag
um daginn og varð að draga sig í hlé.
Neil Young sjálfur, sem hefur átt við
alls konar heilsufarserfiðleika að
stríða, er þó hinn hressasti, röddin
hefur lítið breyst og ekkert sést á
spilamennskunni.
Hápunktinum er þó náð þegar
hrossið gengur af sviðinu og hann
flytur Blowing in the Wind eftir
annan Ólympusbúa, Bob nokkurn
Dylan sem stóð á sama stað rétt fyrir
hrun. Og líklega má segja að koma
Young á þessu ágæta tónleikasumri
marki um leið enda kreppunnar,
eða hvað?
Rokkað í frjálsa heiminum
Beint á eftir spilar hann perluna He-
art of Gold, eina lag sitt sem hef-
ur náð fyrsta sætinu í Bandaríkjun-
um. Og síðan er hrossið aftur dregið
fram og haldið áfram þar sem frá var
horfið, en helst hefði maður viljað fá
meira af þessu.
Ekki er öll von úti, því frammi
stendur að tónleikarnir séu frá 9 til
12. Því bregður mér þegar splæst
er í slagarann „Rocking in the Free
World“ eftir einn og hálfan tíma.
Þetta er eitt allra þekktasta lag hans
og hentar vel til að enda á. Og síðan
ganga þeir af sviðinu.
Það segir þó sitt um feril Young
að á meðan Stones og Dylan enda
tónleika sína á lögum frá 7. eða 8.
áratugnum, vilji þeir gleðja aðdá-
endur sína, þá er helst rokkslagari
Young frá endurkomuplötunni
Freedom frá 1989, enda hafa áhrif
hans heldur vaxið með tímanum.
Hafinn yfir dóma
Þegar hér er komið sögu von-
ar maður að hann komi einn inn á
með kassagítarinn og taki eitthvað
af meistaraverkunum Harvest eða
Harvest Moon. Í staðinn kemur org-
el svífandi niður á sviðið eins og
Matti í Pöpum í leðurblökubúning.
Orgelið er skreytt friðardúfu með
heldur Hitlerslega hárgreiðslu, hvað
sem það á annars að tákna. Poncho
Sampedro sest við það og spil-
ar upphafið að „Like a Hurricane,“
gullfalleg útgáfa af gullfallegu lagi.
Og síðan er þetta búið.
„Ég vildi að hann hefði spilað
„Cortez the Killer,“ er sagt fyrir utan.
Og hvernig voru síðan tónleik-
arnir? Tja, það er eiginlega erfitt
að dæma, og varla fyrir dauðlega
skríbenta að fella dóm yfir manni
eins og Neil Young. Hafi það ein-
hvern tímann verið við hæfi eru þeir
dagar löngu liðnir. Maðurinn er jú
lifandi goðsögn og hefur leyfi til að
gera eins og hann vill. Og samt vildi
maður að hann hefði spilað fleiri
ballöður, og helst aðeins lengur. Það
er eins og með kökuna sem var ekki
nógu góð, það var ekki til nógu mik-
ið af henni heldur.
Neil Young og aðrir af hetjukyn-
slóð rokksins eru nú um sjötugt, og
það eru forréttindi að fá að sjá þá á
sviði áður en það er orðið of seint.
Vonandi kemur hann hingað einu
sinni enn með bolina. Og spilar þá
fleiri kassagítarlög. n
Valur Gunnarsson
valurgunnars@gmail.com
Neil Young Hélt
tónleika í Laugar-
dalshöll á mánudag.
MYND ATP IceLAND