Hagskýrslur um landbúnað - 01.01.1962, Blaðsíða 43

Búnaðarskýrslur 1958—60
41*
Árið 1937 raun innvegin mjólk og framleiðsla búsins hafa verið
svipað og 1936. En árið 1938 mun innvegin mjólk til þess og framleiðsla
hafa verið minni, enda hætti búið á árinu. Tölur um þessi tvö ár hafa
ekki fundizt, og er það sem hér hefur verið um þau sagt eftir frásögn
kunnugra manna. — Mjólkurbúið á Akranesi seldi þau ár, er það starf-
aði hið fyrra skiptið, alla þá mjólk, er jiað tók á móti, sem gerilsneydda
nýmjólk, og að því er Sveinn Tryggvason segir í riti sínu um Mjólkur-
iðnað á íslandi, þurfti það að kaupa eitthvað af mjólk frá Mjólkurbúinu
í Borgarnesi til þess að fullnægja mjólkurmarkaðinum á Akranesi.
Sveinn segir, að árleg mjólkursala á Akranesi þessi ár hafi verið um
400 þús. lítrar.
Ekki eru til nákvæmar tölur um það, hve margir bændur hafa lagt
inn mjólk í mjólkurstöð 1960, en þeir munu liafa verið rétt við 4000,
eða rúmlega % allra bænda landsins.
Helztu heimildir um þróun Mjólkuriðnaðarins hér á landi eru: Bún-
aðarfélag íslands. Aldarminning. Síðara bindi, bls. 376—395. Sveinn
Tryggvason, Mjólkuriðnaður á íslandi, Rvík 1947. Árbók landbúnaðar-
ins, 1950 og síðar. Auk þess eru fjölmargar ritgerðir í Búnaðarritinu
og Frey til leiðbeiningar um meðferð mjólkur.
8. Slátrun búfjár og kjötiðnaður.
Slaughtering of livestock and processing of livestock products.
Framleiðsla sláturafurða hefur frá upphafi sögu okkar verið annar
höfuðþáttur landbúnaðarins hér á landi. Sláturafurðir hafa jöfnum
höndum verið kjöt og mör til matar, og gærur og húðir til skjólfatnaðar
og skófatnaðar.
Þó að afkoma þjóðarinnar hafi að mjög miklu leyti byggzt á slátur-
afurðum, var lengi lítið hirt um að vanda til slátrunarinnar og með-
ferðar sláturafurðanna. Fram til 1907 var sláturpeningi ýmist slátrað
heima, í fjárhúsum, útiskemmum, bæjardyrum eða undir beru lofti við
lélegar aðstæður, eða í kauptúnum á blóðvelli, þar sem bændurnir önnuð-
ust slátrunina sjálfir með heimafólki sínu eftirlitslaust. Kjöt það, sem
selt var til útflutnings, var saltað í tunnur, en það sem tekið var til
heimilisnotkunar ýmist saltað eða reykt í eldhúsrótinni. Mörinn var
bræddur og formaður í tólgarskildi, jafnt sá, er notaður var heima, og
hinn, sem seldur var, nema það, sem tekið var i blóðmör eða lifra-
pylsu. Úr gærunum voru á þjóðveldisöld gerðir feldir, síðar seldir sem
„klippingar“, en á síðari öldum voru þær ralcaðar og sltinn og ull selt
hvort í sínu lagi til útlanda, en mikill hluti skinnanna notaður heima
til skógerðar (,,skæðaskinn“). Nokkur hluti þeirra var þó notaður með
ullinni (,,gæruskinn“) ýmist til rúmfatnaðar eða til ábreiðslu á söðla
(og hnakka).
f