Náttúrufræðingurinn - 2010, Qupperneq 14

Náttúrufræðingurinn
94
Spánarsnigill
Spánarsnigill (8. mynd) er kuð-
ungslaus, brún- eða rauðleitur, 7–15
cm langur landsnigill af ættinni
Arionidae. Hann er upprunninn í
sunnanverðri Evrópu, aðallega á
Pýreneaskaga og í suðurhluta Frakk-
lands. Hann fannst fyrst á Íslandi í
ágúst 2003 og hefur sennilega borist
hingað með innflutningi plantna
eða jarðvegs.82 Eins og minkurinn er
hann á lista DAISIE yfir 100 verstu
ágengu tegundir Evrópu37 enda
hefur hann valdið miklum usla í
nágrannalöndum okkar.83
Spánarsnigill er tvíkynja, getur
frjóvgað sjálfan sig og lifir yfirleitt
í eitt ár. Á einu sumri getur hver
einstaklingur verpt um 400 eggjum,
yfirleitt í klösum með 20–30 eggjum,
sem komið er fyrir í jarðvegi eða
lífrænum leifum. Eggin klekjast á
3,5–5 vikum. Hann þolir illa þurrk
en þrífst aftur á móti mjög vel í raka
og finnst því aðallega á svæðum
með miklum gróðri, t.d. í skógum,
görðum og túnum.82,83 Helsta dreif-
ingarleið hans er með mönnum,
þar eð hann ferðast ekki langar
vegalengdir af sjálfsdáðum. Spán-
arsnigillinn á fáa náttúrulega óvini,
en erlendis eru það helst greifingjar,
villisvín og broddgeltir sem væru
líklegir til að leggja sér hann til
munns.84 Slíkar tegundir er ekki að
finna hér á landi.
Spánarsnigill er mikið átvagl og
étur nánast allt lífrænt. Hann sækir
þó sérstaklega í jurtafæðu og getur
valdið miklu tjóni í skrautgörðum
og grænmetisrækt. Þannig hafa t.d.
jarðarberjaræktendur í Noregi misst
meira en helming uppskerunnar
vegna beitar spánarsnigils og dæmi
eru um að neikvæð áhrif hans á
garða hafi lækkað fasteignaverð á
svæðum þar sem hann er algengur.83
Við hagstæð skilyrði getur hann náð
mjög miklum þéttleika. Til að mynda
vita menn dæmi þess að danskur
garðeigandi hafi safnað 10 þús-
und sniglum úr garði sínum á einu
sumri og ekki er óalgengt að fólk
tíni 100 snigla á nóttu.82 Vísbending-
ar eru um að stofnar upprunalegra
snigla eins og svartsnigils (Arion
ater) minnki á svæðum þar sem
spánarsnigillinn er í miklum þétt-
leika, sennilega vegna samkeppni
um fæðu en einnig mögulega vegna
þess að spánarsnigillinn getur étið
aðra snigla.83
Enn sem komið er virðist spán-
arsnigillinn hafa litla útbreiðslu hér
á landi en hann hefur þó fundist í
öllum landshornum.82,85 Mikilvægt
er að almenningur hafi þessa teg-
und í huga og komi dýrum sem vart
verður við til Náttúrufræðistofn-
unar Íslands eða næstu náttúrustofu,
bæði til að hindra fjölgun hans hér
á landi og til að hægt sé að staðfesta
greiningu og fylgjast með útbreiðslu
hans.
Hæruburst
Hæruburst (9. mynd) er fjölær mosi
sem gjarnan myndar stórar, mjög
þéttar, 2–10 cm þykkar breiður, en
hver planta er yfirleitt á bilinu 0,5–5
cm að hæð.86 Hún er upprunnin á
suðurhveli jarðar, nánar tiltekið í
S-Afríku, S-Ameríku, Ástralíu og
Nýja-Sjálandi. Hún finnst nú mjög
víða í Evrópu en sennilega barst hún
fyrst til Bretlands um 1940 og dreifð-
ist svo þaðan.87 Tegundarinnar varð
fyrst vart á Íslandi árið 1983 en hún
hefur breiðst hratt út og finnst núna
bæði á Norður- og Suðurlandi.86,88
Eins og minkur og spánarsnigill
telst hún til 100 verstu ágengu teg-
unda í Evrópu.37
Hæruburst fjölgar sér bæði með
myndun lítilla (10–14 µm)86 gróa,
sem hún framleiðir í stórum stíl,
og með dreifingu blaðbrota,88 en
sennilegast er að hún hafi borist til
Norðurlanda sem gró. Bæði gró og
plöntubútar dreifast auðveldlega
með mönnum og öðrum dýrum.86
Hæruburst getur lagt undir sig
fjölbreytt vistkerfi í Evrópu en þau
eiga það flest sameiginlegt að þar
er tiltölulega lágvaxinn gróður og
næringarsnauður jarðvegur.86 Hún
getur orðið yfirgnæfandi í plöntu-
samfélögum sem áður voru rík að
fléttum og mosum en slík vistkerfi
hafa oft hátt verndargildi.89 Þá getur
hún í einhverjum tilfellum hindrað
fræspírun háplantna90 og valdið
breytingum á smádýralífi en hvort
um sig getur haft áhrif á fugla- og
spendýrategundir með því að rýra
fæðuframboð og skjól.86,89 Á Ís-
landi virðist hún enn sem komið
er aðallega hafa haft áhrif á aðrar
mosategundir, sérstaklega á há-
hitasvæðum, sem sumar hverjar eru
mjög sjaldgæfar.88,89
8. mynd. Spánarsnigill í Garðabæ. – Spanish slug (Arion lusitanicus) in Garðabær,
SW-Iceland. Ljósm./Photo: Erling Ólafsson.
80 3-4#Loka_061210.indd 94 12/6/10 7:22:05 AM