Náttúrufræðingurinn - 2010, Side 30

Náttúrufræðingurinn
110
séu ekki hverir og laugar. Á þennan
hátt voru dregnir fram þeir eigin-
leikar sem skipta máli á hverju
svæði, en þau atriði sem ekki eiga
þar við drógu einkunn svæðis ekki
niður.
Upplifun ferðamanna og útivistar-
fólks er talin mikilvægasti flokk-
ur viðfanga og vegur helming
einkunnar virðismatsins. Byggist sú
ákvörðun á því að þessi viðföng
eru talin langveigamest þegar ferða-
menn velja sér áfangastað.40 Upp-
lifun er greind í tvennt, annars vegar
í eðlisræna eiginleika (vogtala 0,3) og
hins vegar hughrif sem þeir valda
(vogtala 0,2). Eðlisrænir eiginleikar
skiptast síðan aftur í tvennt, eðlisræna
eiginleika A (vogtala 0,2) þar sem
metin er upplifun ferðamanna af
almennum eiginleikum náttúrunnar
og eðlisræna eiginleika B (vogtala 0,1)
þar sem metin er upplifun sem
einstök náttúrufyrirbæri valda.
Eðlisrænir eiginleikar A. Í þeim
undirflokki er lagt mat á eftirtalin
fjögur viðföng, sem eru öll metin
jafnt og tekið meðaltal af einkunn-
um þeirra allra:
– Víðerni – náttúrulegt – manngert.
Hæsta einkunn er gefin fyrir víð-
erni og svæði sem flokkast sem
„ósnortin víðerni“, þ.e. 10 í einkunn
fá svæði þar sem engin mannvirki
eru sjáanleg önnur en fjallvegir og
skálar, t.d. Askja og Markarfljót.
– Stærð, heild. Stór og samfelld eins-
leit svæði skapa viss hughrif. Þetta
á t.d. við um hraunbreiður og svarta
sanda sem eru einkennandi fyrir
Ísland en sjaldgæf annars staðar.
Svæði sem mynda stórar samfelldar
heildir fá 10, t.d. Ódáðahraun. Lítil
ferðasvæði eins og t.d. Reykjanestá
fá einkunnina 1.
– Landslag. Almennt er áhugaverð-
ara fyrir ferðamenn að ferðast um
landsvæði þar sem landslag er fjöl-
breytilegt og stórbrotið. Við mat
faghópsins á þessu viðfangi var lagt
mat á landslag sem sést af ferða-
svæðinu sem á í hlut. Tilkomumikið
landslag fær einkunnina 10, t.d.
Torfajökull.
– Einstætt – fágætt – algengt á lands-
vísu. Fágæt svæði eru almennt
áhugaverðari en þau sem eru algeng
og hafa þar með meira aðdráttarafl.
Einkunnina 10 fær t.d. Geysir.
Eðlisrænir eiginleikar B. Hér er
lagt mat á einstök náttúrufyrirbæri
á borð við fossa, hveri, fjöll og
gróðurfar. Ef inni á svæðinu er
svæði sem er á náttúruminjaskrá fær
ferðasvæðið einkunnina 10 ef um
þjóðgarða er að ræða, en 6 þar sem
eru fólkvangar eða önnur friðlýst
svæði. Þetta er gert vegna þess að
rannsóknir hafa sýnt að vernduð
svæði hafa ákveðið aðdráttarafl fyrir
ferðamenn og þjóðgarðar vega þar
þyngst.52,53
Hughrif. Í þeim undirflokki er
lagt mat á óhlutbundin verðmæti
sem felast í hughrifum og eru
viðföngin fjögur (1. tafla). Þau eru
metin á venjulegan hátt nema eitt,
þ.e. lotning, helgidómur, ímynd. Þar
er farin er sú leið að gefa aðeins
þeim stöðum einkunn sem vekja
ótvírætt þessa tilfinningu og aðeins
eru gefnar einkunnirnar 6 og 10.
Dæmi: Hekla fær einkunnina 10
fyrir að vekja lotningu og vera
mikilvægt tákn í ímynd Íslands.
Sem lokaeinkunn fyrir flokkinn
hughrif er valið að taka meðaltal
þriggja hæstu einkunna af þeim
fjórum sem gefnar eru.
Afþreyingarmöguleikar eru marg-
víslegir og mjög háðir staðháttum.
Lagt er mat á helstu tegundir af-
þreyingar sem hægt er að stunda
á landinu, alls 13 viðföng (1. tafla).
Þar sem óeðlilegt er að þær séu
allar fyrir hendi á hverju svæði, eru
aðeins þær sex sem hlutu hæsta
einkunn á hverju svæði teknar með
í meðaltalið. Þar sem ferðaþjónusta
er tiltölulega ung atvinnugrein hér
á landi eru mörg tækifæri enn ónýtt
og því er lagt mat á möguleika en
ekki núverandi stöðu.
Innviðum er skipt í tvennt, annars
vegar aðgengi og hins vegar gistingu
og vega báðir þættir jafnt (vogtala
0,05). Í flokknum aðgengi eru þrjú
viðföng og er hæsta einkunnin not-
uð í útreikningi matsins. Er það m.a.
vegna þess að annaðhvort fólksbíla-
vegur eða jeppaleið er mikilvæg for-
senda til að gera svæði aðgengileg
ferðafólki, en ekki hvort tveggja í
senn. Eftir á að hyggja hefði verið
betra að taka alltaf inn í útreikning-
inn á aðgengi viðfangið innviðir fyrir
ferðamenn og hærri einkunnina af
annarri hvorri gerð veganna.
– Fólksbílavegur. Lagt er mat á
hversu auðvelt er nú að komast
á og fara um svæðið á fólksbíl. Í
Mývatnssveit og við Gullfoss og
Geysi eru mjög góðir vegir og fá þau
svæði 10. Um Sprengisand er hins
4. mynd. Tvær af virkjunarhugmyndunum myndu breyta rennsli í Gullfossi. – Two of
the proposed hydro power plants would affect the water flow in Gullfoss. Ljósm./Photo:
Rögnvaldur Ólafsson.
80 3-4#Loka_061210.indd 110 12/6/10 7:22:14 AM