Náttúrufræðingurinn - 2010, Qupperneq 32

Náttúrufræðingurinn
112
– Fjarlægð frá markaði. Markaður
er skilgreindur sem staður þar sem
margir búa eða þangað sem margir
ferðamenn koma. Svæði sem eru
mjög nálægt stórum markaði fá
10, t.d. Reykjanestá. Svæði sem eru
langt frá stórum markaði fá 1, t.d.
Hágöngur.
– Ferðamynstur. Svæði sem margar
ferðaleiðir liggja um og eru hluti af
ferðamynstri fólks fá einkunnina 10,
t.d. Álftavatn að Fjallabaki. Svæði á
fáfarinni ferðaleið eða sem er enda-
stöð fyrir flesta fær einkunnina 1,
t.d. Kverkfjöll.
Ferðahegðun. Svæði hafa mikið
gildi fyrir ferðaþjónustu ef ferða-
menn koma þangað oft eða dvelja
lengi. Ekki er ástæða til að krefjast
hvors tveggja, þ.e. að ferðamenn
komi oft (t.d. vinsæl útivistarsvæði)
og dvelji lengi (t.d. vinsælir ferða-
mannastaðir), annað dugar til að
svæði hafi mikið gildi og er því
aðeins tekin einkunn þess viðfangs
sem fær hærri einkunn.
– Dvalarlengd. Metið er hversu
lengi ferðamenn dvelja að meðaltali
á svæðinu. Svæði þar sem flestir
gista a.m.k. eina nótt fá 10 í einkunn,
t.d. Þórsmörk. Svæði þar sem dvalið
er skemur en ½ dag fá 1 í einkunn,
t.d. Gullfoss.
– Tíðni endurkomu. Þau svæði þar
sem sömu ferðamennirnir koma
oft eða láta í ljós mikinn áhuga á
að koma aftur, fær 10 í einkunn, t.d.
Hengill, en þar sem menn koma
mjög sjaldan er gefin einkunnin 1 og
má nefna Heklu sem dæmi.
Framtíðarvirði. Svæði sem er
mjög mikils virði til framtíðar eða
sem mjög miklir möguleikar eru
á að nýta frekar til ferðamennsku
og útivistar fær 10 í einkunn, t.d.
Torfajökull. Þeir staðir sem þykja
síður áhugaverðir og þar sem ekki
er fyrirsjáanlegt að stunduð verði
útivist eða gert út á ferðaþjónustu í
nánustu framtíð fá einkunnina 1.
Útreikningur á einkunn ferðasvæða
Einkunn fyrir virði hvers ferðasvæðis
er að lokum reiknuð sem vegið
meðaltal einkunna viðfangaflokk-
anna samkvæmt þeim vogtölum sem
ákveðnar voru. Í 2. töflu er ferða-
svæðunum raðað eftir virði og eru
verðmætustu svæðin Jökulsárgljúfur,
Hveravellir, Askja, Torfajökull, Land-
mannalaugar, Sprengisandur, Gull-
foss, Eldgjá og Mývatn. Lægstu
einkunnina fá hins vegar Auðkúlu-
heiði, Skarðsmýrarfjall, Eyvindar-
staðaheiði og Skálafell.
Mat á áhrifum virkjana á virði
ferðamannastaða
Þar sem faghópi 2 í 2. áfanga
rammaáætlunar er ætlað að leggja
mat á bæði verndun og nýtingu
mögulegra virkjanasvæða gengur
vinnuaðferð hópsins út á að meta
fyrst núvirði ferðasvæða fyrir ferða-
mennsku og útivist en meta síðan
aftur þau ferðasvæði sem falla
innan áhrifasvæðis virkjana og finna
hvernig virðið myndi breytast ef til
virkjunar kæmi (5. mynd).
Framkvæmdasvæði virkjunar
Framkvæmdasvæðið er skilgreint
sem sjálft virkjunarsvæðið með
tilheyrandi mannvirkjum, t.d.
byggingum, lónum, stíflum, skurð-
um, borpöllum og pípum, sem og
svæði sem háspennulínur og vegir
vegna framkvæmdanna liggja um.
Sjónrænna áhrifa mannvirkjanna
gætir gjarnan langar leiðir á hálend-
inu, sér í lagi vegna raflínanna, og
þar sem þarf að leggja raflínur
langar leiðir til að tengjast núver-
andi dreifikerfi raforku getur fram-
kvæmdasvæðið orðið víðfeðmt og
náð yfir mörg ferðasvæði (6. mynd).
Þetta á t.d. við um jarðgufuvirkjanir
í Kerlingarfjöllum og á Torfajökuls-
svæðinu og vatnsaflsvirkjun í Gýgjar-
fossi. Í þeim gögnum sem faghóp-
urinn fékk voru raflínur teiknaðar
stystu leið frá mögulegu stöðvarhúsi
í næsta tengivirki. Mat faghópsins
byggist einungis á þeim gögnum
þótt vafalaust megi finna betri leiðir
fyrir línurnar.
Áhrifasvæði virkjunar
Auk framkvæmdasvæðisins geta
önnur svæði sem tengjast fram-
kvæmdasvæðinu orðið fyrir áhrif-
um virkjunar. Þetta á við þar sem
beinna áhrifa virkjunar gætir, t.d.
þar sem breytingar verða á rennsli
fljóta. Áhrifin geta líka komið fram
gegnum samgöngukerfi eða ferða-
máta ferðamanna. Dæmi: Bláfells-
virkjun á Kili, þar sem Hvítá yrði
virkjuð með lóni í Hvítárvatni, hefur
áhrif á alla þá sem fara um Kjalveg
(þ.e. ferðasvæðin: Hagavatn, Hruna-
mannaafrétt, Hveravelli, Kerlingar-
fjöll) því að allir sem fara á þessi
ferðasvæði verða að fara í gegnum
framkvæmdasvæði virkjunarinnar.
Bláfellsvirkjun hefur einnig áhrif á
þá sem koma að Gullfossi (4. mynd)
þar sem hún breytir rennsli í Hvítá.
Áhrifasvæðið er því allur Kjölur frá
Gullfossi norður á Auðkúluheiði.
Áhrifasvæði virkjunar fyrir ferða-
mennsku og útivist er því að jafn-
aði mun umfangsmeira en fram-
kvæmdasvæðið og getur náð yfir
fleiri en eitt ferðasvæði.
Það getur verið erfitt að afmarka
áhrifasvæði og stundum gæti það
verið allt landið. Dæmi um slíkt er
hugsanleg Urriðafossvirkjun sem
gæti haft áhrif á ferðamenn sem
aka þjóðveg 1 framhjá virkjuninni.
Hún gæti því haft áhrif á ímynd
ferðamanna af ferðamannastaðnum
Íslandi og á það sem laðar erlenda
ferðamenn til landsins. Virkjunin
hefði þar með áhrif á allt landið.
5. mynd. Ferlið við að meta áhrif virkjana á
virði ferðasvæða. – The process of evaluat-
ing the effect of power plants on the value of
tourist destinations.
80 3-4#Loka_061210.indd 112 12/6/10 7:22:15 AM