Náttúrufræðingurinn

Volume

Náttúrufræðingurinn - 2010, Page 48

Náttúrufræðingurinn - 2010, Page 48
Náttúrufræðingurinn 128 á farveg sem hlykkjast niður Reynis- djúp og virðist beintengdur gljúfri í landgrunnshlíðinni. Á þeim stað er því auðvelt að tengja gljúfrin við gruggstraumavirkni. Annars staðar á svæðinu er það ekki eins auðvelt. Efsti hluti landgrunnshlíðarinnar rétt neðan landgrunnsbrúnar er yfirleitt sléttur þótt þar votti fyrir skriðuförum. Þegar neðar dregur í hlíðunum koma hins vegar í ljós stórskorin gil og gljúfur undan sléttu yfirborði hlíðanna. Með öðr- um orðum er ekki unnt að rekja gil og gljúfur upp að landi, vegna þess að þau virðast nú vera graf- in undir ysta hluta landgrunnsins. Þetta verður ekki skýrt með öðru en því að ysti hluti landgrunnsins sé yngri en gljúfrin og gilin. Við erum vön að hugsa um jökulhlaup sem nútímaviðburði í tengslum við eldvirkni undir jöklum landsins. En þessir viðburðir hafa að sjálfsögðu átt sér stað um langt skeið í jarðsögu Íslands og nær saga þeirra vafalaust til upphafs ísaldar. Reynisdjúps- gljúfur og Mýrdalsjökulsgljúfur eru því að meginhluta mynduð á ísöld þegar jöklar voru miklu umfangs- meiri en nú og höfðu áhrif langt út á það svæði sem nú er landgrunn. Hvenær myndaðist þá núverandi landgrunnsbrún? Öruggar upplýs- ingar um það eru ekki til en allar líkur á að myndunarferlið hafi hafist í upphafi nútíma, fyrir u.þ.b. 10 þúsund árum. Ef breytingar á sjávar- borði á svæðinu hafa verið í takt við þá þróun sem talin er hafa orðið í Eyjafirði9 og í Faxaflóa,10 þá má ætla að á síðasta jökulskeiði hafi sjávarborð á Suðurlandi staðið talsvert hærra en nú vegna þess að jöklar þrýstu jarð- skorpunni niður. Þegar jöklar hop- uðu reis jarðskorpan og sjávarborð lækkaði. Líkur eru á að sjávarborð hafi um tíma farið töluvert niður fyrir núverandi sjávarstöðu. Þar sem þetta var í lok ísaldar má ætla að mikið framboð hafi verið á lausum jarð- efnum (jökulframburði) sem hlóðust upp meðfram ströndinni og mynd- uðu þannig upphafið að núverandi landgrunnsbrún. Á nútíma (síðustu 10 þúsund árum) hafa setflutningar á landgrunninu haldið áfram að hlaða fram landgrunnsbrúninni eða a.m.k. viðhaldið henni. Hvað eigum við þá að álykta um ríkjandi aðstæður á djúpsævi sunn- an Íslands? Það virðist nokkuð aug- ljóst að þó að hér verði eldgos með jökulhlaupum annað veifið, þá eru ekki stórbrotin ummerki eftir þau í landgrunnshlíðinni sunnanlands. Ætla má að stöku jökulhlaup nái að koma hlaupefni yfir landgrunnið sunnanlands og að mynda grugg- strauma suður frá landinu. Dæmi um þetta væri líklega jökulhlaup/ gruggstraumur niður Reynisdjúp og skriðusárið í mynni djúpsins, sem er stærsta merki um gruggstraum frá landi út á djúpsævi á nútíma. Vísbendingar eru þó um að þessir viðburðir séu nú miklu smærri en hér urðu á ísöld. 3. mynd. Svarthvít mynd af landgrunnsbrún og efsta hluta landgrunnshlíðar á svæðinu ásamt helstu kennileitum. – A closer look at the area of the shelf edge reveals how the relatively smooth upper slope appears to be superimposed on a deeply channeled lower slope. It is suggested that the present shelf and shelf edge are younger than the lower slope. 80 3-4#Loka_061210.indd 128 12/6/10 7:22:24 AM

x

Náttúrufræðingurinn

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.