Náttúrufræðingurinn - 2010, Síða 58

Náttúrufræðingurinn
138
sem halda þeim um 3 cm upp úr
vatninu.11 Krónublöðin geta verið á
bilinu um 5–12 mm löng.9,37 Þegar
nægilegt ljósmagn og næringarefni
eru til staðar og hitatigið 15–25°C
blómstrar kransarfinn látlaust.36
Tegundina er að finna í lygnum
ám, skurðum, votlendi, tjörnum
og stöðuvötnum.18 Venjulega vex
hún á 1–2 m dýpi.9,11 Hún myndar
engin sérstök vaxtarform til að lifa
af veturinn10 og heldur því við
réttar aðstæður áfram að vaxa allan
ársins hring (sígræn).36 Utan upp-
runasvæðisins fjölgar plöntunum
eingöngu með stöngulbútum sem
brotna af og dreifa sér og geta skotið
rótum10 út frá stöngulmótum (e.
double notes).
Kransarfi þrífst við fjölbreytt um-
hverfisskilyrði38 og er ekki kröfu-
harður.35 Hann getur vaxið við léleg
birtuskilyrði39 og aðlagað ljóstillífun
sína að mismunandi hitastigi.29
Hann er sagður þola birtuskort og
kulda á svipaðan hátt og vatna-
mari (Myriophyllum spicatum)40 en
vatnamara er að finna á nokkrum
stöðum á Íslandi þótt hann sé ekki
algengur.41 Mikið er t.d. af honum
í Ytriflóa í Mývatni3,5 þar sem hann
myndar geysimiklar breiður ásamt
hjartanykru.3
Tölur yfir neðri mörk heppileg-
asta hitastigs fyrir kransarfa eru
nokkuð á reiki. Sennilega er vöxtur
hans nokkuð jafn á bilinu frá 16°C til
25°C 9 eða 28°C 39, en minnkar utan
þessa bils. Nettóljóstillífun hefur þó
mælst bæði við 5°C og 40°C.29
Þegar vetur gengur í garð tek-
ur kransarfinn í auknum mæli að
mynda sterkju í vefjum sínum, aðal-
lega sprotunum.42 Talið er að sterkj-
an sé næringarforði sem hjálpar
tegundinni að lifa veturinn af og
hefja vöxt að vori.11,29 Vitað er að
kransarfi lifir af í vatni sem leggur
tímabundið,9,29 allt upp í nokkrar
vikur.43 Ekki er þó vitað nákvæm-
lega hvert sé lágmarkshitastig fyrir
kransarfa eða hve lengi hann getur
haldið út við það hitastig.9
Kransarfi á auðveldara með að
nota koltvíoxíð (CO2) sem kolefnis-
gjafa í ljóstillífun en getur einnig
notað bíkarbónatjón (HCO3-) 21 sem
auðveldar honum að ljóstillífa við
hátt pH. Í mikilli birtu og lágum
styrk kolsýru getur hann auk þess
lækkað pH næst neðra borði blað-
anna en við það eykst styrkur
koltvíoxíðs.44,45 Kransarfi hefur
vissa lífefnafræðilega eiginleika
svokallaðra C4-plantna11,29,44,46 en
þær eiga betra með að ljóstillífa
við lágan kolsýrustyrk, hátt hita-
stig og mikla birtu.47,48 Kransarfi
getur ljóstillífað á pH-bilinu 5,5
til 9,8 (háð alkalísku),21 en mest er
ljóstillífunin við pH um 5,7–6,6 og
minnkar við hækkandi pH.21
Aðferðir
Sumarið og haustið 2009 var gengið
meðfram afrennslisskurði Opnanna
og leitað að stöðum með kransarfa
allt til ósa Ölfusár. Ekki var botninn
þó skrapaður heldur aðeins skimað
eftir plöntunum.
Tvisvar í mánuði var þekja
kransarfa í Opnutjörninni áætluð
sjónrænt, um hver mánaðamót og
um miðbik mánaða. Á sama hátt
5. mynd. Samkeppni um birtuna í Opnutjörninni. Þéttur vöxtur kransarfa gat verið undir
eða inni í nær samfelldri breiðu þráðþörunga. – Competing for the light in Opnur pond.
Dense stands of the Brazilian waterweed were sometimes found under or inside the massive
coverage of filamentous algae. Ljósm./Photo: Tryggvi Þórðarson, 30.06.2009.
6. mynd. Mælistaðurinn í norðurvík tjarnarinnar. Flotholtið fyrir hitanemann sést
lengst til vinstri á myndinni (rautt). Aðeins fjær sömu megin markar fyrir uppstreymi.
Gróðurinn sem sést er kransarfi. – The data logging station in the north cove of the Opnur
pond. The float for the temperature data logger can be seen to the left (red). A bit farther
away, on the same side of the cove, a hint of an upwelling can be seen. The vegetation
seen is Brazilian waterweed. Ljósm./Photo: Tryggvi Þórðarson, 30.01.2009.
80 3-4#Loka_061210.indd 138 12/6/10 7:22:29 AM