Náttúrufræðingurinn - 2010, Side 59

139
Tímarit Hins íslenska náttúrufræðifélags
var þekja hjartanykru og þörunga
ákveðin. Var þekjunni í hvert sinn
skipt í fimm flokka eftir þéttleika
(sjá 1. töflu) og teiknuð inn á kort af
tjörninni. Til þekjunnar var talinn
gróður sem lá í yfirborðinu. Þegar
þörungar lágu yfir plöntunum var
þekja plantnanna áætluð út frá
rásum og eyðum sem fuglar höfðu
myndað í þörungaþekjuna, auk
þess sem mið var tekið af blómum
og sprotum kransarfa (5. mynd) þar
sem þeir náðu upp í gegn um þör-
ungaflókann.
Sjónræn ákvörðun þekju er ætíð
háð talsverðri óvissu. Hún kann
t.d. að hafa verið vanáætluð þá
daga sem yfirborð hafði hækkað
vegna mikilla rigninga eða þegar
hvassviðri og öldur lömdu plönt-
urnar niður. Opnur eru á berangri
og vindur átti það iðulega til að
tæta gróður á hlutum tjarnarinnar.
Venjulega fylltist þó fljótt aftur í slík-
ar eyður. Til að draga úr vægi slíkra
truflandi áhrifa og líklegs misræmis
í mati frá einu skipti til annars eru
niðurstöðurnar fyrir hvern mánuð
settar fram með því að sameina þrjú
kort aðliggjandi í tíma (fyrri mán-
aðamót, miðbik mánaðar og seinni
mánaðamót) (undantekning: 2 kort
í júlí og ágúst). Framsett kort hverra
samliggjandi mánaða deila þannig
með sér kortum frá mánaðamót-
unum.
Til að kanna hitastigið þar sem
kransarfi óx voru settir út síritandi
hitastigsnemar (Hobo U22 Water
Temp Pro v2). Frá og með 22. sept-
ember 2008 til og með 21. september
2009 skráðu nemarnir hitastigið á
klukkustundar fresti á tveimur stöð-
um í tjörninni og einum í afrennslinu
(3. og 4. mynd), alls 8.760 mælingar
á hverjum stað. Nemarnir í tjörn-
inni voru hafðir um 1,5–2,0 m frá
bakkanum á um 0,2 m dýpi. Öðrum
nemanum þar var komið fyrir í lítilli
og nokkuð skjólsælli vík í norður-
enda tjarnarinnar (6. og 7. mynd). Í
víkina seytlaði eða seig að jafnaði
lítilsháttar kalt vatn. Heit uppspretta
var um 4 m frá staðnum og önnur
enn fjær. Á þessum mælistað var
hafður aukanemi í um 0,4 m dýpi til
að kanna hugsanlega lagskiptingu
í efri vatnslögunum. Hinum nem-
anum í tjörninni var valinn staður
í suðvesturhluta hennar þar sem
hún er breiðust, í um 10–15 m fjar-
lægð frá heitri uppsprettu (8. mynd).
Flokkur
– Class
Þekja í yfirborði
– Coverage at the surface
0 0%
1 1–25%
2 26–50%
3 51–75%
4 76–100%
1. tafla. Flokkar notaðir til ákvörðunar á þekju
kransarfa, hjartanykru og þörunga í yfirborði
tjarnarinnar í Opnum í Ölfusi. – Classes used
for the determination of coverage of Brazilian
waterweed, perfoliate pondweed and algae
in the water surface of the Opnur pond.
7. mynd. Gróðurinn í norðurvíkinni í júlí. Mosagrænu flekkirnir fjærst og til hægri eru
hjartanykra en neðst á myndinni er blómstrandi, dimmgrænn kransarfi. – The vegetation
in the north cove in July. The olive green patches farthest away and to the right are
perfoliate pondweed but at the bottom of the picture Brazilian waterweed is seen in
bloom. Ljósm./Photo: Tryggvi Þórðarson, 15.07.2009.
8. mynd. Suðvesturhluti Opnu tjarnarinnar. Á miðju sumri setti þörungaþekjan svip á
tjörnina, sérstaklega þennan hluta hennar. Þráðþörungarnir náðu þó aldrei inn á svæðið
næst uppsprettunni. – The South West basin of the Opnur pond. In the middle of summer
the filamentous algae mat was characteristic for the Opnur pond. The algae never formed a
mat closest to the spring upwelling. Ljósm./Photo: Tryggvi Þórðarson, 30.06.2009.
80 3-4#Loka_061210.indd 139 12/6/10 7:22:30 AM