Náttúrufræðingurinn - 2010, Síða 78

Náttúrufræðingurinn
158
bréfi til nafna síns Þorsteinssonar
um haustið, þegar gosið var farið að
þjarma að mönnum. Þar segir hann
m.a.: „Það er satt, þú lastar kvæði
mitt um Eyjafjallaskallann … Því
var verr að söngur hans varð seinna
of alvarlegur en að því gat ég ekki
þá gjört …“ Síðan bætir hann við
og reynir að rétta sinn hlut: „Það er
ekki ætíð æsthetisk [fagurfræðilega]
ljótt, sem getur gjört skaða – sjór-
inn hefur mörgum sálgað og er
þó hátignarleg höfuðskepna, eins
skruggur og eldingar sem skáld eru
búin að ríða sig þreytt á …“.d Þetta
minnir svolítið á atburðarásina nú
í vetur þegar eldsumbrot hófust á
Fimmvörðuhálsi og margir lofuðu
þau sem hið mesta happ en sjá e.t.v.
eftir þeim lofsyrðum nú.
Náttúrufræðingar velta því auð-
vitað fyrir sér hvort kvæðið bæti
einhverju við það sem vitað er
um gosið eftir öðrum heimildum.
Reyndar virðist svo vera, því jarð-
skjálftar þeir sem nefndir eru í upp-
hafserindinu, og virðast hafa orðið
um það leyti er gosið hófst, eru
ekki nefndir í öðrum heimildum.
Kvæðið um Eyjafjallajökul er ágætt
sem slíkt, náttúrulýsingarnar falleg-
ar og rismiklar og bragarhátturinn
nýstárlegur á sinni tíð, enda er það
samið til söngs við ákveðið lag.
Það eru hin pólitísku viðhorf sem
spilla því, samtímamönnum fannst
það óviðeigandi og nútímamönn-
um finnst það hálfhlægilegt. Hefði
Bjarni látið sér nægja að lýsa gosinu
og sleppt því að blanda Danakóngi
og konungshollustu sinni í málið
þá væri kvæðið sígilt í íslenskum
bókmenntum.
Árni Hjartarson
Bjarni Thorarensen. Eina myndin sem til er
af honum, máluð af Auguste Mayer málara
Gaimard-leiðangursins sumarið 1836. Þá
var Bjarni fimmtugur og aldarfjórðungur
síðan hann orti kvæðið um Eyjafjallajökul.
Landeyjum og víðar og gerði það að
verkum að bændur urðu að yfirgefa
jarðir sínar og flytja um stund-
arsakir í aðrar sveitir með búsmala
sinn og margir liðu skort. Ekki voru
allir hrifnir af þessu kvæði. Magnús
Stephensen, amtmaður og ritstjóri
Klausturpóstsins, gerði gys að því í
bréfum til kunningja sinna fljótlega
eftir að það birtistc og Bjarni sjálfur
varð að skrifa svolítið varnarskjal í
c Bjarni Thorarensen. Ljóðmæli. Síðara bindi, Jón Helgason bjó til prentunar. Hið íslenska fræðafélag í Kaupmannahöfn 1935. Bls. 26.
d Sama rit. Bls. 127.
Eyjafjallajökull
(Ort á fæðingardegi Friðriks konungs sjötta þann 28. janúar 1822)
Tindafjöll skjálfa, en titrar jörð,
tindrar um fagrahvels boga,
snjósteinninn bráðnar, en björg klofna hörð,
brýst þar fyrst mökkur um hárlausan svörð
er lýstur upp gullrauðum loga.
Hver þar svo brenni mjög, ef þú spyrð að:
Eyjafjalla skallinn gamli er það.
Spyrjir þú svo: því hann hljómi svo hart
og hósti upp vikri og eldi,
að mökkur sést eldlitur myrkrið um svart,
svo miðnættið verður sem hádegið bjart
og glóir í gulllögðum feldi.
Gjörla ég þori að greina þér: að
gleðilog og fagnaðarhróp er það.
Veit hann að skjöldunginn Ísland á einn,
allra sem reyndist því bestur,
og sem til hjálpar því hvergi var seinn,
en haginn því sá hann ei vera þann neinn,
að vildi ei því væri hann sem mestur.
Fæsta ég þurfa hér fræða mun: að
Friðrik sjötti Danakonungur er það.
Gamall því Eyjafjallaskallinn við ský
skekur hinn snjóhvíta feldinn,
og flytur svo lofdrápu fylki á ný,
sem fornaldarskáldin, en hörpu hans í
strengjunum stirnir á eldinn,
en hljómurinn dynur, svo allir vér að
Eyjafjalla heyrum skáldið er það.
Allir vér biðjum með eldjökli því
auðnu konungi til handa,
sem norðurljós fegursta norðrinu í
nái hans vegsemd ljóma yfir ský,
og lengur en logafjöll standa;
og fjallsins svo hrópandi fetum í spor:
Friðrik sjötti lifi, konungur vor!
80 3-4#Loka_061210.indd 158 12/6/10 7:22:43 AM