Gripla - 01.01.2003, Blaðsíða 298

296
GRIPLA
gert er í nýlegu yfirlitsriti. Engar órækar vísbendingar eru um að efni
hafi verið skotið inn í Frum-Morkinskinnu. Fræðimenn gengu lengi út
frá því sem vísu en voru ósammála um flest hin smærri atriði. Þrátt
fyrir nokkra umræðu hefur hvorki gengið né rekið við að greina
„stofn“ Morkinskinnu frá „íaukum“. Hægt og hljótt hafa fræðimenn
horfið af þeirri braut án þess að taka málið til nógu gagnrýninnar
endurskoðunar ... Að svo komnu máli tel ég sanni næst að texti GKS
1009 fol. sé góður fulltrúi fyrir þá Morkinskinnu sem var til orðin
nálægt 1220. Þar af leiðandi er sá texti hér lagður til grundvallar en
Flateyjarbók þar sem honum sleppir. Öðrum Morkinskinnutexta er
ekki til að dreifa.
Við þessi orð er margt að athuga. í fyrsta lagi verður að hafa í huga að
óvíst er að sá texti sem við köllum Hkr. sé yngri en Msk. I öðru lagi er
naumast rétt að gera texta Flateyjarbókar jafngildan textanum í GKS 1009 fol,
enda þótt FJ gerir það. (Ég hefði og kosið að ÁJ hefði auðkennt klausur þær
sem hann tekur upp úr Flateyjarbók.) Mér hefði og fundist eðlilegra, enda
málið skylt, þar sem vísað er til minna ummæla í Islenskri bókmenntasögu
l.b. (1992) að getið væri í meginmáli um þann sem skrifaði og heimildarinnar
getið undir hans nafni í ritaskrá. Slíkt verður að kallast sjálfsögð kurteisi.
Verra er að fyrir þessum skoðunum ÁJ um ritunartíma Msk. eru ekki nægileg
rök: textafræðin gerir ráð fyrir forriti en getur ekki skorið úr um hvort
þættimir séu innskot eða ekki; það forrit hefur verið rakið aftur til tímans
1220, þegar Fgsk. hefur verið til rituð og hefur verið einhvers konar heimild
allmargra sagna þar sem þættir koma ekki fyrir. Engin leið er nú að vita hvem-
ig það forrit hefur verið og engan veginn er víst að handritið Msk. sé réttur
afkomandi þess. Rannsóknir doktorsefnis sjálfs á inntaki, byggingu og
persónusköpun verksins benda enda til þeirra tíma þegar hirð og hirðmennska
íslendinga kemst í tísku. Forrit Msk. gæti því í fyrsta lagi verið frá því um
1240 eða frá þeim tíma þegar Islendingar fara að kalla konung Noregsveldis
sinn höfðingja. Bæði frá bókmenntalegu og textafræðilegu sjónarmiði eru því
fullgild rök fyrir að telja Msk. skrifaða um miðbik 13. aldar eða á síðari helm-
ingi hennar. Gæta verður þess og að að henni hefur líklega verið einn verk-
kaupi, sem uppi hefur verið á þeim tíma. Og frásögnin á að skírskota til
skilnings þess manns. Verkið hefur verið gert fyrir hugsunaraugu hans.
Nú em ekki mörg tækileg vitni um lestrarefni Norðmanna og Islendinga á
miðöldum. Nokkrar vísbendingar má þó fá af varðveittum handritum, efni