Gripla - 01.01.2003, Blaðsíða 306

304
GRIPLA
mannfélaginu í villiheima, frá siðuðum heimi fágunar og reglu til heima
óreiðu, dular og ógna.
Sé litið fram hjá hvemig doktorsefnið nýtir hugmyndir Davíðs um nykrað
og nýgervingu til að bera saman Morkinskinnu og Heimskringlu tekst honum
ágætlega að miðla hugmyndinni um Morkinskinnu sem nykraða sögu meðan
hann fæst við lausamálið. Á mig sækja hins vegar efasemdir þegar hann fjallar
um kvæði sögunnar og víkur að aðferðum nykraðs og þenslu. Skýringin er ef-
laust að nokkm sú að hann ræðir ekki jafnítarlega um kvæðin og þætti í lausu
máli. Hann greinir til dæmis ekkert kvæði nákvæmlega þó svo að hann segi að
þau séu „mikilvægurþáttur“ (breytt letur BSK) sögunnar. En við það bætist að
hann tengir lýsingu á formgerðareinkennum við uppruna kvæðanna þegar
hann fjallar um þau; talar í sömu mund frá sjónarhomi samtímabókmennta-
fræði og pósitífískrar textafræði frá 19. öld og virðist ganga út frá að kvæðin
séu eldri en sagan þó að ljóst sé að sum þeirra eru hvergi til nema í henni.
Hann segir m.a. (86):
Kvæðin í sögunni gætu bent til þess að fagurfræði nykraðs hafi haft
áhrif á skáldið. Með því að hafa kvæði í sögu sinni tengir hann ný-
stárlega sögu sína við foma hefð en notkun íslenskra konungasagna-
ritara á kvæðum er einnig til marks um þenslufagurfræði. Kvæðin eru
beintenging við fortíðina sem lifnar við í miðri sögu og fær að tala
sjálf. Enda eru þau oft tilfærð í sögunni sem heimildatilvísun eða
stuðningur við þá frásögn sem á undan hefur farið ... Sum kvæði fara
þó nærri því að vera sjálfstæður söguþáttur, einkum Bersöglisvísur ...
Á huga minn leita spumingar eins og „Hvers vegna eru kvæði fremur
„beintenging við fortíðina“ en ýmislegt í lausa málinu? Hvers vegna er gengið
út frá — án frekari skýringa — að kvæði sögunnar séu eldri en hún, öfugt við
þætti í lausu máli? Var það ekki þekkt frá og með 12. öld í Evrópu að
sagnaritarar ortu kvæði inn í sögumar sem þeir sögðu? Er ekki full þörf á að
skoða Morkinskinnu með tilliti til þess? Er það ekki gjama ritklif í miðalda-
bókmenntum að vitna til heimilda til að auka trú lesenda á frásögninni? Og —
jafnvel þó vísur Morkinskinnu kunni að vera eldri en lausamálið, er þá vert að
segja að með þeim fái fortíðin „sjálf ‘ að tala? Eru ekki ákveðnar vísur valdar
í textann fremur en aðrar og þær látnar gegna þar tilteknu hlutverki? Hvert er
samspil vísna og lausamáls í sögunni þegar grannt er skoðað?
Kjami málsins er að í kafla um formgerð virðist ástæða til að gera nánari