Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2012, Blaðsíða 99

99
að kollvarpa henni, heldur til að festa hana betur í sessi á sínu eigin
hæfnissviði 8
Til marks um áhrif Merleau-Pontys á minimalistana má rifja upp eft-
irfarandi sögu: Á sjöunda áratugnum skrifaði Michael Fried, gagnrýnandi
á þrítugsaldri sem litið var á sem arftaka Greenbergs í formalískri nálgun
við fagurfræði, frægan dóm um samsýningu minimalista í Green Gallery
í New York. dómurinn, sem bar yfirskriftina Art and Objecthood9, réðst
harkalega á verkin á sýningunni en Robert Morris, einn listamannanna og
aldavinur Fried, brást við með því að senda honum eintak af Fyrirbærafræði
skynjunarinnar eftir Merleau-Ponty. Sagt er að ritið hafi haft mikil áhrif
á Fried sem í framhaldinu fjarlægðist hugmyndir Greenbergs. Reyndar
missti Fried áhugann á flestu því sem var að gerast í myndlist samtímans
þar sem áhrif síð-malerískra (e. post-painterly) málara á borð við Olitski og
Noland fóru dvínandi en ýmiss konar sviðsmyndir og leikrænir tilburðir
réðu ríkjum. Einn þeirra málara sem Fried skrifaði mikið um var Frank
Stella. Stella er mér mikilvægur hvað varðar formlegar lausnir og pælingar,
þótt ekki sé mikið um hold í verkum hans. Sú leið að láta form myndanna
ráðast af því sem gerist á myndfletinum eða öfugt, að láta munstur sem
skapað er, ráðast af formi myndarinnar, verður til þess að verkin verða
fremur hlutir en myndir. Hér eru mörk málverks og skúlptúrs orðin æði
óljós. Fræg er sú yfirlýsing Stella að málverk sé einungis það yfirborð
sem sjáanlegt er, laust við alla túlkun eða dulhyggju sem var ráðandi hjá
brautryðjendum abstraktmálverksins, eins og Kandinskys, Mondrians
og Malevitch. Hugmyndir Stella eru ekki langt frá hugmyndum donalds
Judd um nýtt listform sem hann kallaði specific objects, það hugtak átti að
leysa af hólmi eldri skilgreiningar málverks og skúlptúrs.
Nálgun mín snýst ekki síst um að taka hugsun minimalistanna um tengsl
verks og áhorfanda skrefinu lengra, og beita henni á allar hliðar hins helga
þríhyrnings: listamaður – listaverk – listnjótandi. Verkin verða til í gegn-
um mína eigin líkamstjáningu, þau eru einskonar minjar eða ummerki um
líkamlegar athafnir. Líkamleg hreyfing er hugsun og sú hugsun er merk-
ing verksins. Svo vitnað sé í einn helsta talsmann athafnarmálverksins,
Harold Rosenberg:
8 Sama heimild, bls. 774.
9 Michael Fried, „Art and Objecthood“, Art and Objecthood: Essays and Reviews,
Chicago & London: University og Chicago Press, 1998, bls. 148–172.
Að MÁLA MEð MÆNUNNI