Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2012, Side 101

101
milli. Einhvern tíma á síðustu öld sátum við Jón að viskýdrykkju og hann
var að útskýra fyrir mér heimspeki Merleau-Pontys: „Sjáðu til, hérna er
fullt viskýglas og ég teygi mig eftir því, tek það upp og drekk úr því – ég
og viskýið verðum eitt – legg það síðan frá mér aftur. Í þessari athöfn,
sem fyrir okkur er einföld, felst lærð, flókin hugsun sem við veitum ekki
athygli. Ef tölva ætti aftur á móti að stýra vélmenni til að framkvæma þessa
einföldu aðgerð, krefðist það mjög mikils minnis.“ Ég spurði Jón reyndar
ekki hvort það breytti einhverju um aðgerðina, sem hann lýsti svo fjálg-
lega, hvað væri í glasinu en það leiðir reyndar hugann einnig að innihaldi
og útliti listarinnar.
En þessi spurning um „gestural“ tjáningu á fleti var lengi búin að vera
mér mjög hugleikin, og þörfin fyrir að losna við blindramma og bak mál-
verksins hafði orðið til þess að ég fór að mála á plexigler. Ég hef í sjálfu
sér engan sérstakan áhuga á plexigleri, en það opnaði mér leið til að móta,
með hreyfingu í lit, algjörlega nakið verk þar sem ferlið var gersamlega
opið og gagnsætt. Verkin nefndi ég Unidentified eða Óskilgreind, í stað Án
titils, til þess að forða þeim frá hvers konar listasögulegri skírskotun, og
það sem mig langar til er að vera einfaldlega framleiðandi fyrirbæra, án
þess að verða hokinn og sligaður af titlinum „listamaður“.
Ég vildi halda líkamlegri tengingu listamanns við verkið, í anda þess
sem kemur fram hjá Merleau-Ponty að hugur getur ekki málað án líkama
og gegnum líkamann skynjum við. Sú skynjun er að mínu viti grunnur allr-
ar hugsunar og það er í gegnum skynjun og athöfn sem listamaðurinn fæst
við eigin verund, samanber umfjöllun Merleau-Pontys um efa Cézannes:
Fjarvíddaraflögun er ekki lengur sýnileg sem slík, heldur stuðlar
hún að því, eins og gerist í náttúrulegri sjón, að regla skapist, í hlut
sem er að birtast og skipuleggur sjálfan sig fyrir augum okkar.12
Framhald af því sama sé ég hjá de Kooning sem var alltaf veraldlegur í
sínum verkum og laus við allt ægifagurt (e. sublime) og allt yfirskilvitlegt (e.
transcendental). Þó svo að de Kooning gangi ekki beint út frá hugmyndum
Merleau-Pontys, lifir hann tíma og rúm í verkum sínum.
Merleau-Ponty útskýrir að við getum ekki aðgreint skynheiminn og
sjónarhorn okkar frá hugmynd okkar um það hvað við erum sjálf. Við
12 Maurice Merleau-Ponty, „Cézanne’s doubt“, Sense and Non-sense, Hubert L.
dreyfus og Patricia Allen dreyfus þýddu og rituðu inngang, Evanston: North-
western University Press, 1964, bls. 14.
Að MÁLA MEð MÆNUNNI