Peningamál - 01.11.1999, Side 21

nú. Hinsvegar er hugsanlegt að raunhækkun hús-
næðisverðs á síðustu tveim árum geti gengið til baka
á tiltölulega skömmum tíma ef aðstæður breytast,
þ.e.a.s. að raunverð lækki um u.þ.b. 15%.
Hlutabréfaverð hefur hækkað mikið sl. tvö ár.
Það ætti að hafa sams konar örvunaráhrif á eftirspurn
og hækkun fasteignaverðs þar sem hærra hlutabréfa-
verð gerir fjármögnun fjárfestingar fyrirtækjum
ódýrari og hækkar eignir hlutafjáreigenda sem ætti
að örva neyslu þeirra. Þessi áhrif eru hins vegar lík-
lega lítil enn sem komið er hér á landi þar sem hluta-
fjármarkaðurinn er ungur og tiltölulega lítill í saman-
burði við landsframleiðslu. Auk þess er hugsanlegt
að hækkun hlutabréfaverðs sé að hluta til tímabundin
bóla og að fjárfestar taki tillit til þess í útgjalda-
ákvörðunum sínum.
Stefnan í peningamálum hefur verið
aðhaldssöm ....
Mikill munur skammtímanafnvaxta hér á landi og í
helstu viðskiptalöndum Íslands endurspeglar veru-
legt peningaaðhald. Eftir hækkun Seðlabankavaxta
um miðjan júní jókst munur á milli þriggja mánaða
ríkisvíxlavaxta hér og meðaltals sambærilegra vaxta
í viðskiptalöndunum (vegið eftir hlutdeild í utanrík-
isviðskiptum Íslands) í u.þ.b. 5% og síðan í næstum
5½% eftir vaxtahækkun bankans í september. Þann
10. nóvember nam vaxtamunurinn 5,3%, en hækkun
vaxta ECB um 0,5% og Englandsbanka um 0,25%
þann 5. nóvember dró ekki eins mikið úr vaxtamun-
inum og búast hefði mátt við þar sem væntingar um
vaxtabreytingar voru þegar að hluta til fólgnar í
peningamarkaðsvöxtum þessara landa. Sú staðreynd
að skammtímavextir eru nú svipaðir eða hærri en
óverðtryggðir vextir til langs tíma bendir einnig til
verulegs peningaaðhalds. Hins vegar draga auknar
verðbólguvæntingar úr aðhaldi peningastefnunnar
þar sem þær fela í sér lægri skammtímaraunvexti en
ella.
.....en langtímavextir hafa haft tilhneigingu til að
lækka
Það dró úr áhrifum aðhaldsaðgerða Seðlabankans að
þrátt fyrir hækkun skammtímavaxta lækkuðu
verðtryggðir langtímavextir á árinu 1998. Megin-
ástæða þessarar þróunar er að líkindum afnám hafta
á fjármagnshreyfingum við útlönd sem hefur smám
saman verið að þrýsta vöxtum hér á landi niður að
erlendum vöxtum en einnig hefur aukinn seljanleiki
skuldabréfa á eftirmarkaði stuðlað að lækkun ávöxt-
unar. Langtímaraunvextir hafa mun meiri áhrif á
einkaneyslu og fjárfestingu en skammtímavextir. Í
því sambandi skipta vextir húsnæðislána annars
vegar og bankalána hins vegar mestu máli, en verð-
tryggðir bankavextir lækkuðu mun minna á síðasta
ári en vextir ríkisskuldabréfa. Þar sem áhrif vaxta á
útgjöld koma fram með nokkrum töfum má ætla að
lækkun langtímavaxta á síðasta ári hafi haft einhver
áhrif til að örva eftirspurn á þessu ári. Á árinu 1999
hefur þessi þróun snúist við. Í lok október sl. voru
verðtryggðir langtímavextir þannig heldur hærri en í
upphafi ársins en óverðtryggðir vextir höfðu hækkað
enn meira eftir því sem verðbólguhorfur versnuðu og
stýrivextir Seðlabankans hækkuðu. Aðhaldsaðgerðir
20
Raunverð íbúðarhúsnæðis á höfuðborgarsvæðinu
Mánaðarlegar tölur jan.'84 - sept.'99. 3 mán. hlaupandi meðaltöl
Höfuðborgarsvæðið eru 7 sveitarfélög. Tölur ná til íbúða í fjölbýli og sérbýli frá janúar 1996
en aðeins í fjölbýli áður. Raunvirt er með vísitölu neysluverðs (einnig 3 mán. meðaltöl).
84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99
80
85
90
95
100
105
110
115
120
Jan. 1984 = 100
Mynd 18
Raunvextir seðlabanka,* verðbólguálag
ríkisskuldabréfa og halli óverðtryggðu
ávöxtunarkúrvunnar í lok mánaðar
J M M J S N J M M J S N J M M J S N J M M J S N
1996 1997 1998 1999
1,5
2,0
2,5
3,0
3,5
4,0
4,5
5,0
5,5
%
0,0
0,5
1,0
1,5
2,0
2,5
3,0
-0,5
-1,0
%
Halli ávöxtunarkúrvu (hægri ás)
Verðbólguálag
(vinstri ás)
Mynd 19
Raunvextir
Seðlabanka
*Vextir í endurhverfum viðskiptum raunvirtir með verðbólguálagi ríkisskuldabréfa.