Peningamál - 01.11.1999, Blaðsíða 41

framt er tölusett verðbólgumarkmið skýr mælikvarði
á frammistöðu ECB. Þannig eykur það gagnsæi pen-
ingastefnunnar. Samkvæmt skilgreiningu bankaráðs
ECB ríkir verðstöðugleiki þegar árshækkun sam-
ræmdrar vísitölu neysluverðs á evrusvæðinu (HICP)
er minni en 2%. Þessu markmiði skal ná til mið-
lungslangs tíma (e. medium term) sem felur í sér að
verðbólga umfram 2% kann að samrýmast mark-
miðinu ef hún stendur einungis yfir um skamma hríð.
Orðalagið „minni en 2%“ myndar skýr efri mörk
þeirrar verðbólgu sem samrýmist verðbólgumark-
miðinu. Notkun orðsins „hækkun“ gefur til kynna að
verðhjöðnun samrýmist ekki verðstöðugleika. Þessi
skilgreining bankaráðsins er á svipuðum nótum og
þær skilgreiningar sem seðlabankar margra aðildar-
ríkja höfðu stuðst við á undanförnum árum.
Hin samræmda vísitala neysluverðs sem stuðst er
við var upphaflega búin til til þess að mæla hver að-
ildarríkja Evrópusambandsins stæðust skilyrði
Maastricht-sáttmálans um aðild að EMU. Talsverð
umræða hefur að undanförnu farið fram um jákvæða
meðalskekkju verðlagsvísitalna, þ.e. að þær gefi til
kynna að verðbólga sé meiri en hún í raun er. Ástæð-
ur þessa eru aðallega tvær. Annars vegar er erfitt að
meta gæðabreytingar á vörum og því hætt við því að
slíkar breytingar séu vanmetnar. Hins vegar taka
vísitölur sem eru skilgreindar sem verð ákveðinnar
körfu af vörum og þjónustu ekki með í reikninginn
að neytendur bregðast við hlutfallslegum verðbreyt-
ingum með því að minnka kaup sín á vörum sem
hækka meira en aðrar. Þar sem hin samræmda
neysluverðsvísitala er ný af nálinni eru ekki til gögn
nægilega langt aftur í tímann til þess að hægt sé að
meta stærð slíkrar skekkju af neinni nákvæmni.
Hagstofa Evrópusambandsins (e. Eurostat) hefur lagt
töluverða vinnu í að lágmarka hugsanlega skekkju í
vísitölunni. Því er líklegt að skekkja HICP-vísitöl-
unnar sé eitthvað minni en í sambærilegum vísitölum
annarra ríkja.
Rökin sem hníga að því að nota vísitölu neyslu-
verðs frekar en annars konar verðlagsvísitölu, s.s.
vísitölu framleiðsluverðs, eru að framleiðsluferillinn
endar með neysluvörum og þjónustu. Verð allrar ann-
arrar vöru og þjónustu, s.s. framleiðsluvöru, er því
byggt inn í neysluverðsvísitöluna. Notkun hennar er
einnig heppileg sökum þess að almenningur veitir
vísitölu neysluverðs jafnan meiri athygli en öðrum
verðlagsvísitölum. Notkun samræmdrar neyslu-
verðsvísitölu auðveldar stjórnvöldum peningamála
að meta verðlagshorfur á evrusvæðinu öllu, eins og
þeim ber skylda til, fremur en í ákveðnum löndum.
Með yfirlýsingu bankaráðsins um að verðstöðug-
leika skuli náð til miðlungslangs tíma er átt við að
peningastefna skuli vera framsýn og að hvorki sé
mögulegt né æskilegt að koma í veg fyrir allar
skammtímabreytingar á verðlagi. Sveiflur í heims-
markaðsverði hrávöru, s.s. olíu, geta valdið skamm-
tímabreytingum á verðlagi sem ekki er æskilegt að
peningastefna bregðist of harkalega við. Með því að
einbeita sér að þróun verðlags til miðlungslangs tíma
er lögð áhersla á framsýna stefnu sem bregst við
aðsteðjandi hættum.
Peningamagnsviðmiðun
Verðbólga er í grundvallaratriðum peningalegt fyrir-
bæri. Almennt er viðurkennt að samband er á milli
verðbólgu og vaxtar peningamagns þótt deilt sé um
orsakasamhengi og getu seðlabanka til að stýra
peningamagni. Eftir töluverðar umræður og mála-
miðlanir ákvað bankaráð ECB að veita vexti pen-
ingamagns verulega athygli við mótun peningastefnu
bankans. Í því skyni hefur bankaráðið sett tölulegt
viðmiðunargildi fyrir vöxt peningamagns (M3). Hið
tölusetta markmið byggir á velþekktri líkingu sem
kveður svo á að margfeldi verðlags og landsfram-
leiðslu sé jafnt margfeldi peningamagns og veltu-
hraða peninga (PY=VM). Samkvæmt þessari jöfnu
ráðast breytingar verðlags af þremur þáttum: hag-
vexti, vexti peningamagns og breytingum á veltu-
hraða peninga. Skilyrði fyrir því að jafnan sé til stað-
ar nothæf viðmiðun er að breytingarferli veltuhraða
sé stöðugt, þ.e. að breytingar á veltuhraða séu jafnar,
stöðugar og þar með fyrirsjáanlegar. Þegar breytinga-
ferli veltuhraða er stöðugt verður vöxtur peninga-
magns öflugt teikn um framtíðarverðlagshorfur.
Það að ECB skuli hafa kosið að nota vöxt M3
sem viðmiðunargildi fyrir peningastefnuna helgast
fyrst og fremst af því að veltuhraði M3 hefur verið
tiltölulega stöðugur á evrusvæðinu.3 Viðmiðunar-
gildið þarf að samrýmast markmiði evrukerfisins um
verðstöðugleika og er því ákvarðað með hliðsjón af
skilgreiningu bankaráðsins á verðstöðugleika, þ.e.
hækkun neysluverðlags sem er minni en 2%. Þar að
auki þarf viðmiðunargildið að samrýmast hagvexti
og breytingum á veltuhraða peningamagns. Banka-
ráðið gerir ráð fyrir að meðalhagvöxtur á evrusvæð-
40