Peningamál - 01.11.1999, Blaðsíða 37

Evrópu gæti hann brotist út úr þessum vítahring og
eflst á kostnað hefðbundinna bankaviðskipta því út-
gáfa skuldabréfa er hagkvæmari fjármögnunarleið en
bankalán að því gefnu að starfandi sé djúpur og virk-
ur markaður fyrir skuldabréf, en með „djúpum“
markaði er átt við að á honum sé verslað með marga
og stóra flokka skuldabréfa.
Djúpur og virkur markaður er þó ekki það eina
sem þarf til þess að hagkvæmni skuldabréfaviðskipta
nái hámarki. Einnig er mikilvægt að til sé áhættulaus
fjárfesting til viðmiðunar (e. benchmark). Í Banda-
ríkjunum gegna þriggja mánaða ríkisvíxlar þessu
hlutverki. Hingað til hafa engin skuldabréf getað
gegnt sama hlutverki á evrusvæðinu. Markaðir fyrir
ríkisskuldabréf í Evrópu eru ekki eins öflugir og í
Bandaríkjunum og þar að auki hefur ríkt gjaldmiðla-
óvissa milli landa. Ásamt mismunandi lánstrausti
ríkja hefur gjaldmiðlaóvissan leitt til þess að ávöxt-
unarkrafa ríkisskuldabréfa hefur verið mjög mismun-
andi í ríkjum Evrópu. Á undanförnum misserum
hefur bilið þó minnkað. Með tilkomu evrunnar skap-
ast skilyrði fyrir sameiginlegri viðmiðunareign á
evrusvæðinu sem mun greiða enn frekar fyrir fjár-
mögnun í formi skuldabréfa. Einnig er líklegt að
samkeppni í fjármálageiranum aukist þegar stórar
fjármálastofnanir byrja að færa út kvíarnar og keppa
hver við aðra umfram það sem verið hefur til þessa.
Vinnumarkaðurinn
Vinnumarkaðurinn í Evrópu er mjög frábrugðinn
þeim bandaríska og japanska. Erfiðlega hefur gengið
að skapa störf í einkageiranum í Evrópu síðustu 15
árin sem hefur leitt til vaxandi atvinnuleysis. At-
vinnuleysi á evrusvæðinu er nú um 11% en aðeins
rúm 4% í Bandaríkjunum og um 5% í Japan, sem þó
hefur átt við efnahagsörðugleika að stríða allan þenn-
an áratug. Margar ástæður liggja að baki atvinnu-
leysisvanda Evrópu en ósveigjanlegur vinnumarkað-
ur er jafnan talin ein helsta orsök hans. Launatengd
gjöld í Evrópu eru há, dýrt er að ráða fólk og enn
dýrara að segja því upp. Þar að auki eru atvinnu-
leysisbætur mun hærri í Evrópu en annars staðar og
þeirra nýtur í lengri tíma. Þetta hefur gert það að
verkum að það atvinnuleysi sem talið er samrýmast
stöðugri verðbólgu hefur hækkað síðasta áratuginn á
evrusvæðinu. Reynsla síðustu ára bendir til þess að
hagvöxtur í Evrópu leiði til mun minni atvinnu-
aukningar en í Bandaríkjunum.
Ósveigjanlegur vinnumarkaður er einn helsti
efnahagsvandi Evrópu um þessar mundir. Seðlabanki
Evrópu (ECB) hefur lagt áherslu á að hann verði ekki
leystur með peningalegum aðgerðum enda stafi hann
af ósveigjanlegu skipulagi vinnumarkaðarins og
vöru- og þjónustumarkaða. Peningastefna er að mati
Seðlabanka Evrópu hvorki orsök né lausn kerfislægs
atvinnuleysis heldur verði að finna lausnir í sann-
færandi kerfisumbótum.
2. Helstu stofnanir peningamála á evru-
svæðinu
Með stofnun Efnahags- og myntbandalags Evrópu
(EMU) um síðustu áramót fólu ellefu ríki ESB sam-
eiginlegum seðlabanka stjórn peningamála á svæð-
inu öllu. Seðlabankar aðildarríkjanna starfa eigi að
síður áfram sem hluti af Seðlabankakerfi Evrópu
(e. European System of Central Banks, ESCB). Hlut-
verk og gerð hinna nýju stofnana svo og breytt hlut-
verk eldri stofnana er skilgreint í Maastricht-sátt-
málanum og stofnsáttmála ESCB og Seðlabanka
Evrópu.
Samkvæmt Maastricht-sáttmálanum og stofnsátt-
mála ESCB samanstendur ESCB af Seðlabanka Evr-
ópu og seðlabönkum allra aðildarríkja ESB. Sáttmál-
inn felur ESCB stjórn peningamála, en þar sem sum
aðildarríkja ESB hafa ákveðið að standa utan EMU,
að minnsta kosti fyrst um sinn, varð til ákveðin tví-
skipting innan ESCB. Annars vegar er um að ræða
ECB og seðlabanka þeirra ellefu aðildarríkja sem
taka þátt í EMU. Þessar stofnanir standa að fram-
kvæmd hinnar sameiginlegu peningastefnu evru-
svæðisins. Til þess að komast hjá ruglingi hefur verið
ákveðið að nota orðið „evrukerfi“ yfir þessar stofn-
anir. Hins vegar eru seðlabankar þeirra aðildarríkja
sem ekki tóku þátt í EMU frá byrjun. Þeir standa ekki
að framkvæmd hinnar sameiginlegu peningastefnu
evrusvæðisins og halda áfram að stjórna peninga-
málum í heimalöndum sínum. Með evrukerfinu er
því átt við þær stofnanir sem lúta sameiginlegri stjórn
ECB en ESCB er samnefnari allra seðlabanka ESB-
ríkja.
Maastricht-sáttmálinn felur ESCB ákveðið hlut-
verk en þar sem ESCB er ekki persóna samkvæmt
lögum er öllu sem viðkemur framkvæmd sáttmálans
úthlutað hinum ýmsu stofnunum kerfisins. Þótt talað
36