Peningamál - 01.11.1999, Blaðsíða 36

lög Evrópusambandsins eru tiltölulega umfangslítil,
aðeins um 1% af VLF, og í ljósi laga Evrópusam-
bandsins er ólíklegt að veruleg breyting verði þar á.
Af þessu leiðir að sjálfvirkar millifærslur að til-
stuðlan hins opinbera munu ekki gegna stóru hlut-
verki við að milda áhrif staðbundinnar kreppu á evru-
svæðinu. Í Bandaríkjunum milda slíkar millifærslur
áhrif staðbundins samdráttar um allt að helming. Á
móti kemur að ríkisstjórn hvers aðildarríkis evru-
svæðisins getur beitt ríkisfjármálum til að bregðast
við efnahagsástandi í eigin landi. Þetta vald er þó tak-
markað verulega af stöðugleika- og hagvaxtarsátt-
málanum. Samkvæmt honum mega aðildarríki EMU
ekki reka hið opinbera með meiri halla en sem nemur
3% af landsframleiðslu nema um verulegan samdrátt
í landsframleiðslu sé að ræða.2 Því er ljóst að mögu-
leikar einstakra ríkja til að bregðast við staðbundnum
samdrætti minnka með tilkomu evrunnar.
Fjármálakerfið
Fjármálakerfi evrusvæðisins er talsvert frábrugðið
fjármálakerfi Bandaríkjanna. Í fyrsta lagi eru fjár-
málamarkaðir í Evrópu ekki eins samtvinnaðir og í
Bandaríkjunum. Kostnaður og óvissa sem fylgdi
gjaldeyrisviðskiptum leiddi til þess að fjármálavið-
skipti milli landa á evrusvæðinu voru mun minni en
milli svæða innan Bandaríkjanna. Fjármálastofnanir í
Evrópu starfa ekki í sama mæli utan heimalands síns.
Evran eyðir þessari hindrun og skapar skilyrði fyrir
því að fjármálastofnanir fjárfesti um allt evrusvæðið
með það fyrir augum að dreifa áhættu í eignasöfnum
sínum.
Annar mikilvægur munur á fjármálakerfi Evrópu
og Bandaríkjanna er að í Evrópu eru bankalán notuð
meira hlutfallslega og skuldabréf minna en í Banda-
ríkjunum. Markaðir fyrir skuldabréf fyrirtækja eru
því þynnri á evrusvæðinu en í Bandaríkjunum. Þetta
er að nokkru leyti vítahringur. Vegna lítillar veltu eru
skuldabréfaviðskipti ekki eins hagkvæm og verið
gæti sem aftur leiðir til lítillar útgáfu og veltu skulda-
bréfa. Með samruna skuldabréfamarkaðarins í
35
2. Stöðugleika- og hagvaxtarsáttmálinn setur aðildarríkjum ESB og
sérstaklega aðildarríkjum EMU reglur um stjórn fjármála. Hið opinbera
í aðildarríkjunum skal rekið „nálægt jafnvægi eða með afgangi“.
Hallarekstur ríkissjóða skal ekki vera meiri en 3% af landsframleiðslu
nema undir sérstökum kringumstæðum. Sérstakar kringumstæður eru
skilgreindar sem 2% árlegur samdráttur landsframleiðslu. Sáttmálinn
kveður einnig svo á að ríkisskuldir aðildarríkjanna skuli vera minni en
60% af þjóðarframleiðslu nema hlutfallið fari lækkandi og stefni að
60% markinu á viðunandi hraða.
Tafla 1. Nokkur auðkenni Evrusvæðisins og annarra hagkerfa
Eining Evrusvæðið Bandaríkin Japan Ísland
Fólksfjöldi 1998 milljónir 292 270 127 0,3
VÞF 1997 % af heimsVLF 15,0 20,2 7,7 0,0
Landbún., fiskveiðar og skógarhögg 1993 % af VLF 2,4 1,7 2,1 12,2
Iðnaður 1993 % af VLF 30,9 26,0 39,2 28,7
Verslun og þjónusta 1993 % af VLF 66,7 72,3 58,7 59,1
Útgjöld hins opinbera 1998 % af VLF 49,1 34,5 38,6 36,9
Millifærslur 1998 % af VLF 20,2 13,7 15,7 6,7
Vöruútflutningur 1997 % af VLF 13,6 8,5 10,0 25,7
Vöruútflutningur 1997 % af heimsVLF 15,7 12,6 7,7 0,0
Vöruinnflutningur 1997 % af VLF 12,0 11,1 8,1 27,0
Innlán banka lok 1997 % af VLF 83,9 55,3 98,8 36,5
Útlán lánakerfisins lok 1997 % af VLF 128,5 82,2 127,1 190,0
Innlend skuldabréf lok 1997 % af VLF 90,2 164,7 108,5 66,7
Markaðsvirði hlutabréfa okt. 1998 milljarðar ECU 3.190,9 9.679,7 3.300,9 2,1
Atvinnuleysi nóv. 1998 % 10,8 4,4 4,4 2,2
Þriggja mánaða vextir lok 1998 % 3,25 5,00 0,18 7,64
Halli ríkissjóðs (-) 1998 % af VLF -2,3 1,4 -5,5 0,4
Skuldir ríkisins 1998 % af VLF 73,8 59,3 115,6 31,5
Viðskiptajöfnuður 1997 % af VLF 1,1 -1,7 2,3 -1,4