Peningamál - 01.11.1999, Blaðsíða 4

Sérstakar ytri aðstæður skýra aðeins hluta aukinnar
verðbólgu
Í nóvember nam 12 mánaða hækkun vísitölu neyslu-
verðs 5%. Verðbólga mæld sem 12 mánaða hækkun
vísitölu neysluverðs hafði því vaxið um tæp 4 pró-
sentustig frá því í janúar. Þótt aukin verðbólga hafi í
sjálfu sér ekki komið á óvart á fjórða ári hagvaxtar
umfram 5% kom það flestum í opna skjöldu hve
skyndilega og mikið verðbólga jókst. Væntingar hafa
aðlagast aukinni verðbólgu mjög skjótt. Það birtist
m.a. í vaxandi mun ávöxtunar verðtryggðra og
óverðtryggðra skuldabréfa sem var 2½% í lok síðasta
árs, var kominn í 4,6% í september, en hefur lækkað
nokkuð síðan. Samkvæmt könnun Price Waterhouse
Coopers sem gerð var fyrir Seðlabankann í septem-
ber voru meðalvæntingar almennings um verðbólgu
næstu 12 mánuði 5%.
Margsinnis á undanförnum misserum hefur
Seðlabankinn varað við því að óhóflegur vöxtur eftir-
spurnar gæti raskað stöðugleika verðlags þegar fram
í sækti, einkum í ljósi þess að mikill og langvarandi
viðskiptahalli getur grafið undan gengisfestu. Þó var
ekki búist við því að umskiptin yrðu svo skyndileg án
undangenginnar lækkunar á gengi krónunnar. Því er
ekki óeðlilegt að spurt sé hvort þessa skyndilegu
verðbólguuppsveiflu megi að hluta til eða jafnvel að
verulegu leyti rekja til óvæntra breytinga á ytri að-
stæðum.
Ytri aðstæður eiga vissulega töluverðan hlut að
máli. Sjónir beinast þar fyrst og fremst að bensín- og
að nokkru leyti húsnæðisverði. Þessir tveir liðir skýra
3
Þróun og horfur í efnahags- og peningamálum1
Ofþensla teflir verðstöðugleika enn í hættu
Vísitala neysluverðs 1998-1999
12 mánaða % breyting og 3ja mánaða breyting á árskvarða
J F M A M J J A S O N D J F M A M J J A S O N D
1998 1999
0
2
4
6
8
10
-2
-4
Breytingar á árskvarða sl. 3 mán.
Breytingar á árskvarða sl. 12 mán.
Mynd 1
Vonir um að eftirspurn tæki að hjaðna áður en stöðugleika verðlags yrði ógnað hafa dofnað undan-
farna mánuði. Í nóvember var verðbólga, mæld sem 12 mánaða hækkun vísitölu neysluverðs, 5%, sem
er mun meira en í nálægum löndum. Jafnframt eru nú horfur á að viðskiptahalli verði svipaður í ár og
í fyrra. Margvísleg önnur merki ofþenslu eru til staðar. Aðeins hluta aukinnar verðbólgu má skýra með
sérstökum þáttum. Ofþenslan hefur því stuðlað að aukinni verðbólgu. Viðskiptahallinn er vandamál,
jafnvel þótt hann eigi rætur að rekja til einkageirans, og hefur orðið meira illkynja eftir því sem liðið
hefur á uppsveifluna. Útlánaþensla hefur hjaðnað nokkuð en er enn langt fyrir ofan þau mörk sem
samrýmast stöðugleika. Líklega er enn hægt að komast hjá harkalegri aðlögun. Það krefst þess hins
vegar að afgangur fjárlaga verði meiri en gert er ráð fyrir í fjárlagafrumvarpi og að peningastefnan
verði áfram aðhaldssöm. Jafnframt er brýnt að vel takist til með gerð kjarasamninga á næsta ári.
1. Í þessari grein eru notaðar upplýsingar sem tiltækar voru þann
10. nóvember 1999.