Peningamál - 01.05.2002, Síða 20

9,6% á sl. ári. Afkoma upplýsingatæknifyrirtækjanna
sex var slæm á sl. ári. Framlegð hjá þessum
fyrirtækjum var lítil sem engin og umtalsvert tap eftir
skatta.
Gengisþróun á þessu ári staðfestir að mat
Seðlabankans á gengisfalli á síðasta ári var rétt
Seðlabankinn hélt því þráfaldlega fram á síðasta ári
að lækkun á gengi íslensku krónunnar eftir að það fór
á flot undir lok mars 2001 og fram til loka nóvember
hafi að verulegu leyti verið umfram efnahagslegar
forsendur til lengri tíma litið. Vissulega mátti skýra
lækkunina með ójafnvægi á gjaldeyrismarkaði vegna
viðskiptahalla og annars gjaldeyrisútstreymis auk
þess sem væntingar og vantraust mögnuðu sveifluna.
Gengislækkunin var eigi að síður töluvert meiri en
þurfti til að ná ytra jafnt sem innra jafnvægi í þjóðar-
búinu. Raungengi krónunnar var á fjórða ársfjórð-
ungi tæplega 15% undir 10 ára sögulegu meðaltali og
ýmis önnur rök voru fyrir því að það myndi hækka á
komandi misserum. Spurningin var fyrst og fremst
hvort það myndi gerast með hækkun nafngengis eða
vaxandi verðbólgu.7
Í þessu sambandi er einnig rétt að hafa hugfast að
hjöðnun viðskiptahallans skýrist ekki einungis af
lægra gengi krónunnar. Þar kemur einnig til sam-
dráttur þjóðarútgjalda sem stafar af aðhaldsstefnu
Seðlabankans í peningamálum og að útgjöld heimila
og fyrirtækja voru orðin svo mikil að þau hlutu að
ganga til baka óháð breytingum á gengi krónunnar.
Raungengið var orðið tiltölulega lágt þegar á fyrsta
ársfjórðungi 2001 og ekki voru vísbendingar um að
það hamlaði vexti útflutnings í þeim greinum sem
ekki bjuggu við framboðstakmarkanir, en auðvitað
hefur lækkun gengisins síðan veitt þessum greinum
frekari hvata til útflutnings og þannig dregið úr
viðskiptahalla. Lækkun gengisins á einnig þátt í að
draga úr innflutningi, annars vegar í gegnum lægri
rauntekjur en ella og hins vegar með því að gera hann
hlutfallslega dýrari.
Raungengi krónunnar á síðasta ársfjórðungi
2001 var hið lægsta í áratugi, hvort heldur litið er til
mælikvarða hlutfallslegs verðlags eða launa.
Áætlað er að raungengi á öðrum fjórðungi þessa árs
verði u.þ.b. 8½% hærra en þá miðað við hlutfalls-
legt verðlag og tæplega 15% hærra ef miðað er við
hlutfallslegan launakostnað á einingu. Þar með yrði
raungengið farið að slaga upp í gengið á fyrsta
fjórðungi sl. árs, áður en mesta gengislækkunin
varð. Ef litið er til mánaðarlegs raungengis miðað
við hlutfallslegt verðlag var raungengi í apríl 2002
svipað og í apríl 2001. Áætlað raungengi á öðrum
fjórðungi þessa árs verður samkvæmt áætlun um
7% eða 2% undir 10 ára meðaltali, eftir því hvort
PENINGAMÁL 2002/2 19
7. Í Peningamálum sem komu út í nóvember sl. (bls. 1) sagði t.d. að
engin leið væri að spá fyrir um gengi krónunnar til skamms tíma, en
sú skoðun bankans ítrekuð „að raungengi krónunnar [væri] orðið mun
lægra en það jafnvægisgengi sem reikna má með til lengdar. Raun-
gengi krónunnar [myndi] því hækka á næstu misserum. Hins vegar
[væri] óvíst hvenær þessi þróun [myndi] eiga sér stað og í hvaða mæli
hún [yrði] fyrir atbeina hærra nafngengis krónunnar eða meiri verð-
bólgu en í viðskiptalöndunum.“
Tafla 4 Afkomutölur helstu fyrirtækja á hlutabréfamarkaði 2000-2001
Hagnaður fyrir afskriftir og fjármagnsliði og hagnaður eftir skatta sem hlutfall af veltu
HAF1 HES2 EF/NE3 Veltufé/velta
% 2000 2001 2000 2001 2000 2001 2000 2001
Sjávarútvegur .................................................. 17,7 28,2 -8,6 2,6 28,0 27,8 10,3 20,4
Iðnaður ............................................................ 13,2 13,5 2,7 6,0 38,1 36,8 9,5 11,3
Olíuverslun ..................................................... 7,4 9,6 0,8 2,5 36,4 37,7 5,2 6,1
Fiskútflutningsfyrirtæki .................................. 2,1 3,3 -0,9 0,9 15,9 16,6 0,8 1,7
Flutningafyrirtæki ........................................... 9,6 5,1 -0,8 -3,7 28,1 22,9 4,2 4,3
Hugbúnaður .................................................... 9,6 1,2 5,4 -7,6 34,8 27,8 4,2 -2,4
Þjónusta, verslun, verktakar ........................... 9,2 12,6 10,8 2,1 39,6 38,3 13,3 9,4
Samtals ........................................................... 9,2 11,0 -0,6 1,3 31,1 30,5 5,9 7,3
1. HAF = Hagnaður fyrir afskriftir. 2. HES = Hagnaður eftir skatta. 3. Eigið fé sem hlutfall af niðurstöðu efnahagsreiknings.