Peningamál - 01.03.2005, Page 18

ÞRÓUN OG HORFUR
Í EFNAHAGS- OG PEN INGAMÁLUM
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
0
5
•
1
18
Vextir óverðtryggðra útlána bankanna hafa hækkað í takt við
stýrivexti en vextir verðtryggðra útlána haldast lágir og
vaxtaálag hefur minnkað
Frá því að Seðlabankinn hóf að hækka vexti sl. vor hafa óverðtryggðir
útlánsvextir bankanna u.þ.b. fylgt stýrivöxtum Seðlabankans eftir,
hvort heldur miðað er við kjörvexti eða meðalvexti. Bilið á milli stýri-
vaxta og óverðtryggðra kjörvaxta útlána hefur því lítið breyst und-
anfarið ár, eftir að hafa þrengst nokkuð árið 2003, enda þess ekki að
vænta að peningastefnan hafi áhrif á þennan vaxtamun. Vextir verð-
tryggðra útlána hafa hins vegar haldist óbreyttir frá því á haustmán-
uðum og eru u.þ.b. einni prósentu lægri en þeir voru í árslok 2003.
Hér gætir eflaust áhrifa frá lækkun vaxta verðtryggðra markaðs-
skuldabréfa. Ýmis stærri fyrirtæki eiga þess kost að bjóða út skulda-
bréf á almennum markaði. Vísbendingar eru um að álag á þessa vexti
hafi verið að lækka að undanförnu og er það í samræmi við þróun
vaxtaálags erlendis. Einnig virðist hafa dregið úr vaxtaálagi í kjör-
vaxtakerfi bankanna.
Ekkert lát er á hröðum útlánavexti, hvort heldur til heimila eða
fyrirtækja
Frá sl. hausti hefur ársvöxtur útlána lánakerfisins verið álíka mikill og
hann varð mestur á árunum 2000 og 2001. Í heild jukust útlán á árinu
um fimmtung, eða um 16% að raungildi. Mest jukust útlán til fyrir-
tækja, eða um fjórðung. Vöxtur útlána til heimila var 14%, eða svip-
aður og fyrr á árinu. Stórauknum húsnæðisveðlánum bankanna hefur
því að mestu leyti verið varið til þess að greiða niður eldri óhagkvæm-
ari lán. Tölur sem fyrir liggja um útlánavöxt innlánsstofnana, Íbúða-
lánasjóðs og lífeyrissjóða benda til að vöxturinn hafi haldist svipaður
það sem af er ári. Umhugsunarefni er að útlánavöxturinn um þessar
mundir er umtalsvert meiri en hann var í byrjun ofþensluskeiðsins árin
1998 til 2000 og að í kjölfar fyrri tímabila svo mikils útlánavaxtar
fylgdi verulegt bakslag. Það gerist þó tæplega næstu tvö árin.
Vöxtur útlána til fyrirtækja var einstaklega ör á sl. ári. Meðal
annars jukust gengisbundin lán verulega. Í janúarlok námu útistand-
andi gengisbundnar skuldir innlendra fyrirtækja við lánastofnanir 456
ma.kr. og höfðu aukist um 38% á einu ári. Mikil sókn í erlent lánsfé
er skiljanleg í ljósi hagstæðra vaxta á erlendum lánum, en ætla mætti
að sterkara gengi krónunnar dragi heldur úr sókn í erlent lánsfé þegar
frá líður. Reyndar hefur hlutdeild gengistryggðra lána í skuldum fyrir-
tækja við innlánsstofnanir heldur dalað frá því um mitt sl. ár, þegar
hún nam u.þ.b. 60%, en óverulega að teknu tilliti til hækkunar á
gengi krónunnar. Rétt er að hafa í huga að mikil fjárfesting innlendra
fyrirtækja erlendis hefur verið fjármögnuð að hluta í gegnum innlenda
banka. Hraður vöxtur gengisbundinna lána til íslenskra fyrirtækja
skilar sér því ekki allur inn í íslenska þjóðarbúið því að hreint inn-
streymi erlendra lána á sl. ári nam 70% af landsframleiðslu Íslands
samkvæmt uppgjöri greiðslujafnaðar.
Nokkuð er um að stærri fyrirtæki sæki lánsfé beint á erlendan
markað, en að mestu leyti (og í vaxandi mæli) fer erlend lántaka fram
fyrir milligöngu innlendra lánastofnana, sem taka erlend lán og end-
urlána til innlendra aðila. Á undanförnum árum hefur erlend lántaka
2001 | 2002 | 2003 | 2004 |
5
10
15
20
%
Stýrivextir
Meðalkjörvextir á óverðtryggðum útlánum bankanna
Meðalvextir á óverðtryggðum útlánum bankanna
Stýrivextir og óverðtryggðir
útlánsvextir bankanna
Mynd 16
Heimild: Seðlabanki Íslands.
Tölur 1., 11. og 21. hvers mánaðar
1. janúar 2001 - 11. mars 2005
Vöxtur útlána janúar 2001 - janúar 2004
Mynd 17
Heimild: Seðlabanki Íslands.
Útlán lánakerfis í lok hvers ársfjórðungs, útlán innláns-
stofnana, Íbúðalánasjóðs og lífeyrissjóða í lok hvers mánaðar
J MM J S N J MM J S N J MM J S N J MM J S N J
2001 2002 2003 2004
0
5
10
15
20
25
-5
Breyting frá sama tímabili á fyrra ári (%)
Lánakerfið
Innlánsstofnanir, Íbúðalánasjóður og lífeyrissjóðir