Peningamál - 01.03.2005, Side 35

ÞRÓUN OG HORFUR
Í EFNAHAGS- OG PEN INGAMÁLUM
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
0
5
•
1
35
VII Ytri jöfnuður
Viðskiptahallinn í fyrra reyndist töluvert meiri en áður var áætlað
Samkvæmt bráðabirgðauppgjöri Seðlabanka Íslands á greiðslujöfnuði
var viðskiptahalli ársins 2004 til muna meiri en reiknað var með í spá
bankans í byrjun desember. Hallinn nam tæplega 70 ma. kr., eða sem
nemur u.þ.b. 8% af vergri landsframleiðslu, en í desember var spáð að
hallinn næmi 6½% af landsframleiðslu. Mismunurinn skýrist að hluta af
meiri viðskiptahalla á síðasta fjórðungi ársins en gert var ráð fyrir, en
einnig af endurmati á halla ársfjórðunganna á undan. Þá hefur endurmat
á viðskiptajöfnuði fyrri ára leitt í ljós nokkru meiri halla en áður var talið.
Þjónustujöfnuður versnaði um 5,8 ma.kr. á árinu 2004. Mikil
aukning varð í útgjöldum bæði vegna ferðaþjónustu og vegna
samgangna. Halli á þáttatekjum nam 17,7 ma. kr., sem er ívið meira
en gert var ráð fyrir í desemberspánni. Endurmat þáttatekjujafnaðar á
fyrstu þremur ársfjórðungum 2004 leiddi í ljós meiri halla en áður var
talið, en einnig jukust vaxtagjöld mikið undir lok ársins. Erlendar
skuldir jukust um 40% á árinu 2004. Skýrir það að miklum hluta
auknar vaxtagreiðslur, en hækkun erlendra skammtímavaxta hefur
einnig haft nokkur áhrif á vaxtabyrðina.
Stefnir í metviðskiptahalla í ár þrátt fyrir að lágir erlendir vextir
haldi þáttatekjuhallanum niðri
Það stefnir í enn meiri viðskiptahalla í ár. Í spá Seðlabankans er gert
ráð fyrir að hallinn nemi rúmlega 12% af landsframleiðslu, sem er
methalli ef af verður. Þessi mikli viðskiptahalli verður við nokkuð aðrar
aðstæður en ríktu á árinu 2000. Raungengi er mun hærra og erlendir
vextir hafa verið í sögulegu lágmarki. Halli þáttatekjujafnaðar hefur
því ekki aukist í samræmi við vöxt erlendra skulda, sem hafa fjórfald-
ast á síðastliðnum sjö árum, en á sama tíma hefur vaxtabyrðin ein-
ungis rúmlega tvöfaldast. Líklegt þykir að vextir erlendis muni hækka
á næstunni, en í spá Seðlabankans er þó gert ráð fyrir hægfara hækk-
un. Vaxtabyrði og halli á jöfnuði þáttatekna munu því væntanlega
aukast nokkuð á spátímanum, en hægt. Hugsanlega gæti hækkun
vaxta orðið nokkru hraðari. Fyrir hverja prósentu sem meðalvextir
hækka má ætla að halli á þáttatekjujöfnuði aukist um ríflega 1 pró-
sentu af landsframleiðslu. Þetta felur í sér að hverfi vextirnir aftur í
Tafla 7 Endurmat á viðskiptajöfnuði
1.-2.
% af landsframleiðslu 2000 2001 2002 2003 ársfj. ’04 2004
Viðskiptajöfnuður endurskoðaðar tölur -10,5 -4,6 1,1 -5,3 -7,7 -8,1
fyrri tölur -10,2 -4,1 1,2 -4,1 -6,6 .
Vöruskiptajöfnuður endurskoðaðar tölur -5,7 -0,8 1,8 -2,0 -3,2 -4,3
fyrri tölur -5,7 -0,9 1,7 -2,1 -3,2 .
Þjónustujöfnuður endurskoðaðar tölur -1,8 -0,2 0,0 -1,1 -2,7 -1,7
fyrri tölur -1,4 0,2 0,2 -1,0 -2,3 .
Þáttatekjujöfnuður endurskoðaðar tölur -2,9 -3,4 -0,8 -2,1 -1,7 -2,1
fyrri tölur -2,9 -3,4 -1,1 -1,0 -1,0 .
Heimild: Seðlabanki Íslands.
Mynd 30
Vaxtagreiðslur af erlendum skuldum
og erlendir vextir 1990-2004
1990 1992 1994 1996 1998 2000 2002 2004
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
%
Meðaltal þriggja mánaða
LIBOR (USD) og EURIBOR vaxta
Vaxtagreiðslur sem hlutfall af skuldum

Heimild: Seðlabanki Íslands.
Árleg meðaltöl vaxta