Peningamál - 01.03.2005, Síða 38

ÞRÓUN OG HORFUR
Í EFNAHAGS- OG PEN INGAMÁLUM
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
0
5
•
1
38
VIII Verðlagsþróun og verðbólguhorfur
Verðlagsþróun
Verðbólga hefur aukist verulega frá því að síðasta verðbólguspá
Seðlabankans var birt í desember sl. Tvennt hefur einkum skipt sköp-
um um verðlagsþróunina á undanförnum mánuðum. Annað er stór-
aukin eftirspurn eftir íbúðarhúsnæði, hitt hækkun á gengi krónunnar.
Þessi öfl vega hvort á móti öðru, en eftirspurnarhvati hefur haft yfir-
höndina hingað til.
Verðbólga á fyrsta ársfjórðungi yfir vikmörkum Seðlabankans
Verðbólga hélt áfram að aukast frá lokum liðins árs. Í febrúar fór hún
yfir þolmörkin og nam tólf mánaða hækkun vísitölu neysluverðs
4,5%. Við það rauf verðbólgan efri þolmörk verðbólgumarkmiðs
Seðlabankans og birti bankinn þá greinargerð í samræmi við sam-
eiginlega yfirlýsingu ríkisstjórnarinnar og bankans frá mars árið 2001
og er hún birt annars staðar í ritinu. Í mars jókst verðbólgan enn
frekar í 4,7%. Að meðaltali var verðbólgan á fjórða ársfjórðungi síð-
asta árs 3,8%, eða 0,1 prósentu meiri en Seðlabankinn spáði í des-
ember.
Hagstofa Íslands birtir tvær vísitölur, svokallaðar kjarnavísitölur,
sem gefa vísbendingu um undirliggjandi verðbólgu. Í kjarnavísitölu 1
er horft fram hjá áhrifum nokkurra sveiflukenndra liða, þ.e.a.s. bú-
vöru, grænmetis, ávaxta og bensíns. Kjarnavísitala 2 undanskilur að
auki verðlag opinberrar þjónustu. Um miðbik sl. árs breikkaði bilið á
milli heildarverðbólgu og kjarnaverðbólgu nokkuð, en það sem af er
ári hefur það minnkað á ný og nánast horfið. Í mars var tólf mánaða
hækkun kjarnavísitölu 1 u.þ.b. hin sama og heildarvísitölunnar, en
kjarnavísitala 2 hækkaði um 4,5%.
Verðlag þorra innfluttrar vöru lægra en fyrir ári ...
Gengishækkun krónunnar undanfarna mánuði hefur sem fyrr segir
haldið aftur af hækkun þeirra liða neysluverðsvísitölunnar sem
næmastir eru fyrir gengisbreytingum og jafnvel leitt til verðlækkunar.
Í lok febrúar nam tólf mánaða styrking krónunnar tæplega 8% ef
miðað er við meðaltal mánaðar.
Verðlag innfluttrar vöru án áfengis og tóbaks var í mars því sem
næst óbreytt frá fyrra ári, en hafði lækkað nokkuð ef horft er fram hjá
verðhækkun bensíns. Verðlag innfluttrar mat- og drykkjarvöru lækk-
aði í mars um tæplega 6% milli mánaða og var 7% lægra en fyrir ári.
Stafar það að nokkru leyti af sterku gengi krónunnar, en einnig var
samkeppni í lágvöruverðsverslun afar hörð um það leyti sem verð-
könnunin var framkvæmd.
Í ársbyrjun lækkaði bensínverð verulega eftir lækkun á erlendum
mörkuðum og hækkun á gengi krónunnar en verðið hækkaði lítillega
á ný í febrúar og mars. Í marsbyrjun var bensínverð u.þ.b. 10% hærra
en fyrir ári.
Verð innfluttrar varanlegrar neysluvöru er síður næmt fyrir
skammtímagengissveiflum. T.d. kom gengislækkunin árið 2001 að-
eins að litlu leyti fram í verðlagi innfluttra bifreiða, sem var í mars tæp-
lega 1% hærra en fyrir ári, en verðhækkanir sem urðu í fyrra hafa
Verðbólga janúar 2001 - mars 2005
Mynd 32
J MM J S N J M M J S N J MM J S N J MM J S N J MM J S N
2001 2002 2003 2004 2005
0
2
4
6
8
10
12
12 mánaða breyting vísitölu (%)
Vísitala neysluverðs
Kjarnavísitala 1
Kjarnavísitala 2
Verðbólgumarkmið Seðlabankans

Heimild: Hagstofa Íslands.
Nokkrir undirliðir vísitölu neysluverðs
í mars 2005
Sl. 12 mán. Sl. 6 mán. Sl. 3 mán. Sl. 1 mán.
0,0
0,5
1,0
1,5
2,0
2,5
3,0
-0,5
-1,0
%
Innlendar vörur án
búvöru og grænmetis
Innfluttar vörur án
áfengis og tóbaks
Húsnæði Opinber þjónusta
Almenn þjónusta
Áhrif á þróun vísitölu neysluverðs
sl. 1, 3, 6 og 12 mánuði
Mynd 33
Heimild: Hagstofa Íslands.
Gengi og verðlag innfluttrar vöru
mars 1997 - mars 2005
Mynd 34
1997| 1998 | 1999 | 2000 | 2001 | 2002 | 2003 | 2004 | 2005
90
100
110
120
130
Mars 1997=100
Innfluttar vörur án áfengis og tóbaks
Gengisvísitala fyrir vöruinnflutning

Heimild: Hagstofa Íslands.