Peningamál - 01.03.2005, Page 58

ÞRÓUN OG HORFUR
Í EFNAHAGS- OG PEN INGAMÁLUM
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
0
5
•
1
58
smiðjum og virkjunum er bætt inn í framleiðslufallið þegar þær eru
teknar í notkun. Að framkvæmdatímanum loknum vex fjármuna-
stofninn síðan árlega um sama hlutfall og í dæminu án stóriðju.
Þegar leitniferill vinnuaflsnotkunar er fundinn með HP-síu er
notast við vinnuaflsnotkun án stóriðjuframkvæmda, en innflutningi
vinnuafls vegna framkvæmdanna bætt við. Þegar leitni vinnuaflsnotk-
unar er metin með jöfnu (4) og náttúrulegt atvinnuleysi fundið með
HP-síu er mældu atvinnuleysi án stóriðju rennt í gegnum síuna, en
muninum á reiknuðum fjölda atvinnulausra með og án stóriðjufram-
kvæmda bætt við, reiknað í hlutfalli af framboði vinnuafls. Framboð
vinnuafls er fundið með því að bæta innflutningi vinnuafls við fram-
boð vinnuafls án stóriðju. Vinnuaflsframboðið er einnig reiknað á
þennan hátt þegar gert er ráð fyrir 2,5% eða 3,0% náttúrulegu at-
vinnuleysi.
Tilgangurinn með þessari nálgun er sá að koma í veg fyrir að
framleiðslugeta þjóðarbúsins teljist hafa aukist áður en það gerist
raunverulega. Án þessarar leiðréttingar myndi HP-sían auka fram-
leiðslugetuna löngu áður en framleiðsla hefst, vegna þess að HP-
síunin jafnar út sveiflur og dreifir áhrifum hnykkja í báðar áttir. Ef
framboð vinnuafls eykst, t.d. vegna innflutnings vinnuafls vegna til-
tekinna framkvæmda og vinnuaflsnotkuninni er rennt gagnrýnislaust
í gegnum HP-síuna, leiðir HP-síun til þess að viðbót við vinnuaflið
tekur að hafa áhrif nokkrum árum áður en hún bætist raunverulega
við, jafnvel áður en ákvörðun um viðkomandi framkvæmd er tekin.
Eftir að ljóst varð að farið yrði út í stóriðjuframkvæmdir var ein-
faldasta aðferðin sem hægt er að nota, þ.e. að beita HP-síun á sjálft
framleiðslustigið, aflögð, vegna þess að hún felur í sér að viðbót við
framleiðslugetu í framtíðinni er einnig smurt inn í fortíðina, sem leiðir
til þess að framleiðsluspenna mælist minni en hún er raunverulega.
Því er nú notast við meðaltal aðferðanna fjögurra sem hér hefur verið
lýst og ganga allar út frá framleiðslufallinu (3), hver með sínum hætti.
Mynd 1 sýnir framleiðsluspennu mælda með sex aðferðum.
Fjórar þeirra byggjast á framleiðslugetu út frá framleiðslufallsaðferð-
unum sem lýst er að ofan, og ein notast við meðaltal framleiðslugetu
úr aðferðunum fjórum. Einnig er sýnd framleiðsluspenna þar sem
framleiðslugetan er metin með HP-síun landsframleiðslu. Myndin
sýnir hvernig spennan mælist minni með þeirri aðferð vegna þess að
HP-sían smyr aukinni framleiðslugetu mörg ár aftur í tímann.
Heimildir:
Canova, Fabio (1998), „Detrending and business cycle facts“, Journal of Mone-
tary Economics, 41, 475-512.
Hodrick, Robert J., og Edward C. Prescott (1997), „Postwar U.S. Business Cycles:
An Empirical Investigation“ Journal of Money, Credit and Banking, 29(1), bls.
1-16.
Mynd 1
Mismunandi mælikvarðar
á framleiðsluspennu hagkerfisins 2000-2006
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006
0,0
1,0
2,0
3,0
4,0
5,0
6,0
-1,0
-2,0
-3,0
% af VLF
Meðaltal HP(Y)
HP(U) HP(L)
UN=2,5% UN=3,0%

Heimild: Seðlabanki Íslands.