Peningamál - 01.03.2005, Qupperneq 69

ÞRÓUN OG HORFUR
Í EFNAHAGS- OG PEN INGAMÁLUM
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
0
5
•
1
69
Hér á landi hafa reglulega verið reiknaðir þrír mælikvarðar á
raungengi. Þessir þrír raungengismælikvarðar sýna yfirleitt svipaða
þróun til lengri tíma litið, þótt frávik eigi sér stað á einstökum tímabil-
um. Þegar hefur verið getið um hlutfallslegt neysluverðlag og launa-
kostnað á einingu. Þriðja aðferðin er að nota verðvísitölu vergrar
landsframleiðslu í stað neysluverðlags. Hver mælikvarði fyrir sig hefur
bæði kosti og galla. Verðlag landsframleiðslu er breiðari mælikvarði á
verðlag en vísitala neysluverðs, sem er að vissu leyti kostur. Tekið er
tillit til allrar vöru og þjónustu sem framleidd er hér á landi eða flutt
inn. Sem mælikvarði á samkeppnisstöðu getur raungengi þannig
reiknað hins vegar gefið misvísandi skilaboð, því ekki er gerður grein-
armunur á hlutfallslegum kostnaði eða verðlagi og viðskiptakjörum.
Þar sem utanríkisviðskipti hafa tilhneigingu til að vera sérhæfð, byggð
á hlutfallslegri hagkvæmni, mæla verðvísitölur landsframleiðslu ósam-
bærilega hluti. Þannig vegur fiskverð þungt í íslensku landsframleiðsl-
unni, en ekki í landsframleiðslu viðskiptalandanna. Hækkun fiskverðs,
sem að öðru óbreyttu felur í sér betri viðskiptakjör, leiðir t.d. til þess
að verðlag landsframleiðslu hækkar á Íslandi og þar með mælt raun-
gengi. Samkeppnisstaða virðist því hafa versnað, þótt staða a.m.k.
sjávarútvegsfyrirtækja þurfi ekki að hafa breyst eða gæti jafnvel hafa
batnað. Á mynd 1 má sjá að þrátt fyrir mismunandi aðferðafræði og
galla gefur raungengi miðað við verðlag landsframleiðslu svipaða nið-
urstöðu og raungengi miðað við neysluverðlag.
Raungengi miðað við laun mælir þróun launakostnaðar á fram-
leidda einingu hér á landi og erlendis. Auk launa- og gengisbreytinga
hafa framleiðnibreytingar áhrif á þennan mælikvarða. Hann er ólíkur
fyrrgreindum mælikvörðum á raungengi að því leyti að hann tengist
ekki beint kenningunni um kaupmáttarjafnvægi. Því á síður við að
nota þennan kvarða þegar fjallað er um jafnvægisraungengi í lengri
tíma samhengi. Breytingar á hlutfallslegum launakostnaði á einingu
gefa vísbendingu um afkomu fyrirtækja og samkeppnisstöðu þeirra. Í
fyrra var raungengi þannig reiknað að meðaltali svipað og á árunum
1999 og 2000, en 7% hærra en það var að meðaltali sl. tíu ár og 2%
hærra en sl. tuttugu ár. Að því gefnu að gengi krónunnar haldist stöð-
ugt það sem eftir er ársins og launaþróun verði eins og í spá Seðla-
bankans má áætla að raungengi miðað við launaþróun ársins 2005
verði 19% hærra en það var að meðaltali sl. tíu ár og tæplega 15%
hærra en sl. tuttugu ár.
Mynd 1 sýnir þróun framangreindra þriggja raungengisvísitalna
fyrir tímabilið 1980-2006. Eins og sést eru verulegar sveiflur í öllum
þessum vísitölum. Myndin sýnir að raungengi var töluvert lægra árin
2001 og 2002 á alla þrjá mælikvarðana en nokkru sinni áður á tíma-
bilinu frá 1980. Haldist gengi krónunnar jafnhátt út árið 2005 yrði
raungengi hins vegar svipað og toppárið 1988 ef miðað er við neyslu-
verðlag, en nokkru lægra miðað við hina kvarðana.4 Nærtækt er að
bera raungengið um þessar mundir saman við sögulegt meðaltal und-
anfarinna ára og fyrri hámörk. Ekki er þó víst að sögulegt meðaltal
eða fyrri hámörk gefi fyllilega rétta vísbendingu um líklegar breytingar
Mynd 1
Þrír mismunandi mælikvarðar á raungengi
1980-2005
1980 1985 1990 1995 2000 2005
75
80
85
90
95
100
105
110
115
1980=100
Hlutfallslegt neysluverð
Hlutfallslegur launakostnaður á einingu
Hlutfallslegt verð vergrar landsframleiðslu

Heimild: Seðlabanki Íslands.
4. Það sem af er ári hefur raungengi á mælikvarða hlutfallslegs neysluverðlags þó verið 5%
lægra en þegar það náði hámarki á fyrsta ársfjórðungi árið 1988.