Peningamál - 01.03.2005, Side 81

GRE INARGERÐ
T I L R ÍK I SST JÓRNAR
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
0
5
•
1
81
töluverðan hlut að máli. Að því leyti var verðbólgan síður áhyggjuefni,
því líkur voru á að áhrifin myndu fjara út tiltölulega fljótlega eða
hækkunin jafnvel ganga til baka, sem nú hefur gerst að nokkru leyti.
Ef laun hækka til muna hraðar en framleiðni getur slíkt valdið
aukinni verðbólgu. Því má þó ekki gleyma að hve hratt slík áhrif koma
fram ræðst einnig af eftirspurn og að vöxtur eftirspurnar hefur áhrif á
atvinnustig og þar með launaþróun. Þegar kjarasamningar helstu
stéttarfélaga lágu fyrir í mars á sl. ári lagði Seðlabankinn mat á launa-
þróun (sjá Peningamál 2004/1 bls. 1 og 9). Niðurstaða bankans var
að kjarasamningarnir gætu í meginatriðum samrýmst verðbólgumark-
miðinu. Launaþróunin til þessa virðist ekki benda til þess að það mat
hafi verið rangt. Atvinnusköpun virðist hafa verið tiltölulega hæg í
upphafi uppsveiflunnar og erlent vinnuafl gegnt stærra hlutverki við
virkjunarframkvæmdir en reiknað var með. Því hefur launaskrið til
þessa verið tiltölulega lítið miðað við hagvöxtinn, að því er virðist.
Jafnframt felur tiltölulega hæg atvinnusköpun á sama tíma og hag-
vöxtur hefur verið ör í sér að framleiðni hafi vaxið hratt á undanförn-
um árum. Áætlað er að á árunum 2003 og 2004 hafi launakostnaður
á framleidda einingu lítið aukist á milli ára. Um þetta ríkir reyndar um-
talsverð óvissa sakir margvíslegra vandamála við túlkun gagna, en
með hliðsjón af þekktum dæmum bendir flest til þess að framleiðni
hafi aukist hratt á undanförnum árum.
Gengisþróunin að undanförnu hefur verið verðlagsþróun
hagstæð. Það sem af er ári hefur gengi krónunnar að meðaltali verið
tæplega 7% hærra en á sama tíma í fyrra. Kemur þetta glögglega
fram í hjöðnun verðlags innfluttrar vöru, einkum ef áhrifum bensín-
verðs er haldið til hliðar.
Af ofansögðu virðist einsýnt að undirliggjandi kostnaðarþróun
skýrir ekki vaxandi verðbólgu að undanförnu ólíkt ofþensluárunum
1998 til 2001, þegar laun á framleidda einingu jukust að meðaltali um
4½% á ári. Ör vöxtur eftirspurnar, viðskiptahalli og vaxandi spenna á
vinnumarkaði sem af miklum vexti leiðir kann hins vegar að leiða til
slíks kostnaðarþrýstings síðar, en án frekari aðgerða gæti slíkt aukið
enn á verðbólguvandann.
4. Verðbólguhorfur
Spá Seðlabankans í desember sýndi versnandi verðbólguhorfur
Í byrjun desember sl. birti Seðlabankinn verðbólguspá sem sýndi um-
talsvert lakari verðbólguhorfur næstu tvö ár en spá sem bankinn birti
í byrjun júní og endurmat á þeirri spá sem birtist í september. Í Pen-
ingamálum 2004/4 er greint frá ástæðum þessarar þróunar: hraðari
vexti innlendrar eftirspurnar en áður var reiknað með, auknum stór-
iðjuáformum, sérstaklega 2005, og auknu framboði íbúðalána til ein-
staklinga á lægri vöxtum en áður buðust. Spáin sýndi umtalsverða
hættu á að þolmörk yrðu rofin á fyrsta fjórðungi þessa árs. Þótt horfur
hafi verið taldar á nokkurri hjöðnun síðar á árinu sýndi grunnspáin
verðbólgu töluvert yfir verðbólgumarkmiðinu allt spátímabilið og vax-
andi undir lok þess, þ.e.a.s. að því gefnu að vextir og gengi héldust
óbreytt. Verðbólguuppsveiflan undir lok tímabilsins helgaðist af mikilli
1992 1994 1996 1998 2000 2002 2004 2006
0
2
4
6
8
-2
-4
%
Verðbólga
Launakostnaður á framleidda einingu

1. Spá Seðlabankans fyrir árin 2005-2006,
birt í Peningamálum 2004/4.
Mynd 5
Verðbólga og launakostnaður
Spá1