Peningamál - 01.03.2005, Page 83

GRE INARGERÐ
T I L R ÍK I SST JÓRNAR
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
0
5
•
1
83
ans. Helgast það einkum af beinum áhrifum hærra gengis krónunnar
til skamms tíma litið og því að hærri vextir og gengi leiða til nokkru
minni framleiðsluspennu til lengri tíma litið. Þó virðist enn ljóst að
jafnvel miðað við núverandi gengi og vexti verði verðbólga yfir verð-
bólgumarkmiðinu allt spátímabilið og vaxandi undir lok þess. Mögu-
leikar bankans til að hafa áhrif á hækkun húsnæðisliðarins virðast enn-
fremur takmarkaðar til skamms tíma og engin merki eru enn um að
farið sé að draga úr hækkuninni. Í ljósi ofangreinds er nokkur hætta á
að samið verði um auknar launahækkanir við endurskoðun á launalið
kjarasamninga í nóvember næstkomandi, en það myndi ýta enn frek-
ar undir verðbólgu á næsta ári. Með það og hugsanleg áhrif veikara
gengis er fram líða stundir í huga verður að álykta að líkur séu á því
að verðbólga verði að óbreyttu töluvert yfir markmiði á næsta ári.
5. Peningastefnan
Hefði mátt hefja hækkun vaxta fyrr?
Eðlilegt er að spurt sé hvort koma hefði mátt í veg fyrir þá miklu verð-
bólgu sem nú blasir við ef peningastefnunni hefði verið beitt af enn
meiri framsýni. Ef þróun stýrivaxta Seðlabankans er skoðuð í ljósi ein-
faldrar Taylor-reglu, sem athuganir sýna að fer nærri því sem einkennt
hefur atferli seðlabanka sem náð hafa góðum árangri, má draga þá
ályktun að hefja hefði mátt hækkun stýrivaxta nokkru fyrr og skarpar
en gert var. Ekki er sjálfgefið að líta beri á slíkt sem mælikvarða á gæði
peningastefnunnar.2 Hér verður að hafa í huga að það sem virðist
augljóst miðað við nýjustu upplýsingar um efnahagsþróunina var ekki
augljóst áður en þau gögn lágu fyrir. Eins og áður segir kom ekki í ljós
fyrr en nokkuð var liðið á sl. ár að hagvöxtur árið 2003 hafði verið
mun meiri en áður var talið og jafnvel þá ríkti töluverð óvissa um
hvort um væri að ræða viðvarandi ástand. Fyrst eftir að tölur um hag-
vöxt á fyrsta fjórðungi ársins birtust í júní sl. varð ljóst að stefndi í mun
meiri hagvöxt á árinu í heild en áður var talið. Hin mikla hækkun hús-
næðisverðs á rót sína að rekja til atburða á sumar- og haustmánuðum
sem komu flestum í opna skjöldu. Hve viðbrögðin urðu sterk kom ekki
síður á óvart. Um leið og þau urðu ljós brást Seðlabankinn hart við og
hækkaði stýrivexti um 1,5 prósentur í nóvember og desember. Þessu
til viðbótar má nefna breytt stóriðjuáform. Framkvæmdirnar eru stærri
umfangs og fyrr á ferðinni en áður var ráðgert þannig að meginþungi
þeirra verður í ár en ekki 2006. Þar með er stærri hluti þeirra óvænt
kominn nær í tíma en svo að peningastefnan hafi umtalsverð áhrif á
innlenda eftirspurn til mótvægis.
2. Til eru ýmsar útgáfur af Taylor-reglum, en almennt séð byggjast þær á því að stýrivextir
seðlabanka ráðist af fráviki verðbólgu frá markmiði og framleiðsluspennu. Útreikningar í
mynd 6 byggjast á því að náttúrulegir stýrivextir Seðlabankans séu 5,5% og að viðbragðs-
teygni stýrivaxta við fráviki verðbólgu frá markmiði sé 1,5 og viðbragðsteygni við fram-
leiðsluspennu sé 0,5. Myndin sýnir ársfjórðungsleg meðaltöl og byggist á árlegu hlaupandi
meðaltali framleiðsluspennu síðustu fjögurra ársfjórðunga. Sýndar eru tvær útgáfur af
reglunni þar sem önnur miðast við verðbólgustig viðkomandi ársfjórðungs en hin miðar
við spá Seðlabankans um verðbólgu tvö ár fram í tímann. Nánari umfjöllun um Taylor-
reglur er að finna í Peningamálum 2002/2, rammagrein 5, bls. 23-25. Myndin sýnir einnig
framvirka stýrivexti miðað við fólgna framvirka markaðsvexti þann 2. febrúar sl.