Peningamál - 01.03.2005, Page 84

GRE INARGERÐ
T I L R ÍK I SST JÓRNAR
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
0
5
•
1
84
Eftir á að hyggja má því færa rök fyrir því að hefja hefði mátt
vaxtahækkunarferlið fyrr og hraðar en raun varð á. Það var hins vegar
ekki augljóst þegar ákvarðanir í peningamálum voru teknar á sínum
tíma. Frávikið er að auki ekki stórt og Seðlabankinn hefur þegar tekið
mikilvæg skref til að leiðrétta það.
Tilefni til enn frekara aðhalds í peningamálum
Miðað við verðbólguhorfurnar nú virðist ærið tilefni til enn frekara að-
halds í peningamálum. Verðbólgan hefur aukist frá því síðasta spá var
gerð, einkum undirliggjandi verðbólga. Þótt hingað til hafi mátt rekja
aukna verðbólgu að mestu leyti til húsnæðisliðarins hefur að undan-
förnu gætt vaxandi þrýstings á verðlag þjónustu einkaaðila. Jafnframt
er innflutt verðbólga sem rekja má til hækkunar eldsneytisverðs á
erlendum mörkuðum nú minni þáttur verðbólgunnar en áður, eins og
komið hefur fram. Jafnan hefur þótt ástæða til að horfa framhjá þeim
hluta verðbólgunnar sem er af erlendum rótum, utan áhrifasviðs pen-
ingastefnunnar og líklegur til að vara tiltölulega skamma hríð. Slíkum
þáttum er síður til að dreifa nú.
Nokkur umræða hefur verið um hvort æskilegt sé að miða verð-
bólgumarkmiðið við vísitölu neysluverðs án húsnæðis, en verðbólga
án húsnæðis var í byrjun febrúar enn í námunda við verðbólgumark-
miðið.3 Í því sambandi er rétt að minna á að ef verðbólgu gætir jafnan
fyrst í geirum sem ekki verða fyrir erlendri samkeppni, kynni slíkt að
tefja viðbrögð peningastefnunnar og kalla fram harðara aðhald á tím-
um þegar gengi og önnur eignaverð lækka. Þannig benda rannsóknir
Seðlabankans til þess að húsnæðisverðbólga sé leiðandi vísbending
um almenna verðbólgu síðar meir.4
Fátt bendir til þess að draga muni umtalsvert úr vexti eftirspurn-
ar á næstu mánuðum. Eftir vísbendingar um heldur hægari vöxt sl.
haust og snemma vetrar virðist aftur hafa hert á vextinum undir lok
sl. árs. Mikið framboð húsnæðisveðlána á lægri vöxtum en áður gefur
einstaklingum færi á að létta greiðslubyrði, auka skuldir eða taka fjár-
muni úr húsnæðiseign sinni. Allt þetta og verðhækkun íbúða sem af
því leiðir ýtir undir einkaneyslu.
Þrátt fyrir hækkun stýrivaxta um næstum 3 prósentur á sl. ári eru
áætlaðir raunstýrivextir enn ekki til muna hærri en líklegir náttúrulegir
raunvextir á Íslandi. Þetta stafar af því að verðbólguvæntingar hafa
hækkað í samræmi við liðna verðbólgu. Meðan verðbólguvæntingar
haldast svo háar dregur það verulega úr áhrifamætti hærri stýrivaxta.
Hærra gengi krónunnar mun stuðla að því að færa verðbólguna
nær verðbólgumarkmiðinu á þessu ári. Þó er ekki víst að það muni
duga til þess að tryggja óbreyttan launalið kjarasamninga, né heldur
3. Í þessu samhengi er þó rétt að hafa í huga að 2½% verðbólgumarkmið bankans er miðað
við vísitölu neysluverðs með húsnæði. Væri tekin ákvörðun um að miða peningastefnuna
við vísitölu neysluverðs án húsnæðis þyrfti að endurskoða verðbólgumarkmiðið í því ljósi
og þá væntanlega til lækkunar. Þannig má nefna að þegar Englandsbanki breytti viðmiðun
verðbólgumarkmiðs síns um síðustu áramót í samræmda vísitölu Evrópubandalagsins
(HICP) í takt við vilja stjórnvalda til aukinnar samræmingar við stefnu evrópska seðlabank-
ans, var verðbólgumarkmið bankans lækkað úr 2½% í 2%.
4. Þórarinn G. Pétursson (2002), „Mat á kjarnaverðbólgu og notkun við mótun peninga-
stefnunnar“, Peningamál, 2002/4, bls. 52-61.