Peningamál - 01.03.2005, Qupperneq 85

GRE INARGERÐ
T I L R ÍK I SST JÓRNAR
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
0
5
•
1
85
virðist líklegt að aðhald peningastefnunnar sé orðið nægilegt til þess
að koma í veg fyrir að verðbólga taki að rísa á ný á næsta ári, þegar
framleiðsluspenna nær hámarki, ef að líkum lætur. Til þess að ná verð-
bólgumarkmiðinu er því nauðsynlegt að auka enn aðhald peninga-
stefnunnar.
Erfiðleikar í atvinnulífi óhjákvæmileg hliðaráhrif
Aukið aðhald peningastefnunnar mun á næstu mánuðum óhjákvæmi-
lega hafa hliðaráhrif sem verða útflutnings- og samkeppnisgreinum
erfið. Aukið aðhald leiðir til aukins vaxtamunar við útlönd, haldist
erlendir vextir lágir. Vaxtamunurinn kallar á innstreymi lánsfjár og
hækkun á gengi krónunnar uns væntingar um lækkun gengis síðar
gera erlend lán og innlend jafn hagkvæm. Á meðan framboð erlends
lánsfjár er jafn mikið og raun ber vitni er óhjákvæmilegt að miðlun
peningastefnunnar eigi sér að verulegu leyti stað í gegnum gengis-
breytingar. Útflutningsfyrirtæki og önnur fyrirtæki í erlendri sam-
keppni verða því að búa sig undir erfiða tíma um sinn. Rétt er að hafa
í huga að minna aðhaldssöm peningastefna kemur ekki endilega í veg
fyrir hækkun raungengis. Það kann að hækka síðar og þá fyrir tilstilli
aukinnar verðbólgu og launahækkana fremur en nafngengishækk-
unar. Ef sú leið er farin er hætt við að stjórnvöld peningamála standi
að lokum frammi fyrir jafnháu raungengi en með meiri verðbólgu ein-
mitt á þeim tíma sem líklegt er að gengi krónunnar taki að veikjast á
ný. Hærri vexti en ella þarf til þess að kveða niður verðbólguna við
slíkar aðstæður og hætta á fjármálalegum óstöðugleika er mun meiri.
Í því sambandi er rétt að minna á að á þeim árum sem fastgengis-
stefnu var fylgt hér á landi voru hátoppar í raungengi síst lægri en nú
er. Munurinn felst fyrst og fremst í því að þá hækkaði raungengið ein-
göngu fyrir tilstilli meiri verðbólgu og launahækkana en í viðskipta-
löndunum, en ekki sakir hækkunar nafngengis. Í ljósi þess hve verð-
tryggðar skuldir eru orðnar miklar í hlutfalli við tekjur gæti slík fram-
vinda verið til muna háskalegri nú en þá. Framkvæmdir þær sem
standa yfir munu óhjákvæmilega hafa umtalsverð ruðningsáhrif í för
með sér. Peningastefnan getur í mesta lagi ráðið einhverju um tíma-
setningu þeirra en ekki komið í veg fyrir þau. Tilraunir til að fresta
ruðningsáhrifunum munu að öllum líkindum aðeins gera þau erfiðari
viðfangs. Til dæmis gæti það leitt til vinnudeilna og meiri launa-
hækkana en ella og því meiri verðbólgu á næsta ári. Á hinn bóginn
myndi meira aðhald í fjármálum hins opinbera en nú er fyrirhugað
draga úr þörfinni fyrir aukið aðhald í peningamálum og þar með
óæskilegum hliðaráhrifum þess.
Þeirri skoðun hefur verið varpað fram að hækkun bindiskyldu
kynni að vera heppilegri aðgerð en hækkun vaxta til að draga úr
framboði lánsfjár. Seðlabankinn er ósammála þessu. Í fyrsta lagi hafa
öflugum innlendum fjármálastofnunum opnast ýmsir möguleikar til
að víkja sér undan áhrifum aukinnar bindiskyldu. Í öðru lagi kann auk-
in bindiskylda að koma mjög misjafnlega niður á einstökum lána-
stofnunum og gæti t.d. komið sérstaklega hart niður á sparisjóðum
sem ekki hafa sömu möguleika til að forðast áhrif bindiskyldunnar. Í
þriðja lagi sýnir alþjóðleg reynsla að afar erfitt er að sjá fyrir áhrif
breytinga á bindiskyldu og afleiðingar fyrir einstakar stofnanir geta