Peningamál - 01.03.2005, Page 96

RÁÐGÁTUR Á V INNUMARKAÐI
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
0
5
•
1
96
4. Niðurstöður
Aukin samkeppni á vörumarkaði er beint eða óbeint lykillinn að svari
við þversagnakenndri þróun vinnumarkaðar að undanförnu. Leiða má
líkur að því að samdráttur í vinnuaflsnotkun þrátt fyrir töluverðan
hagvöxt skýrist að hluta af kerfisbreytingum í íslensku efnahagslífi.
Aukin samkeppni á vörumarkaði hefur breytt aðstæðum á vinnu-
markaði. Atvinnurekendur þurfa að halda niðri kostnaði þar sem þeir
geta ekki varpað honum út í verðlagið í sama mæli og áður. Þeir kjósa
því að flytja inn vinnuafl í stað þess að yfirbjóða starfsmenn annarra
fyrirtækja.
En fleira hefur komið til. Áhrif ofþenslu þjóðarbúskaparins í lok
síðustu uppsveiflu, sem birtist m.a. í háu launahlutfalli, verkuðu sem
hvati til hagræðingar og hafa dregið úr innlendri vinnuaflsnotkun.
Einnig ættu ýmsar breytingar sem gerðar hafa verið á kjarasamn-
ingum að undanförnu að auðvelda betri nýtingu vinnuafls. Innleiðing
upplýsingatækninnar ætti einnig að hafa skilað sér í aukinni hag-
ræðingu og minni vinnuaflsnotkun hér á landi eins og annars staðar.
Samdráttur í vinnuaflsnotkun hefur þó líklega ekki verið eins mikill og
opinberar tölur sýna, því að innflutningur vinnuafls kemur ekki nægi-
lega vel fram í hagtölum.
Ekkert bendir til að breytingar á atvinnuleysisbótakerfi og sam-
bandi aðila vinnumarkaðar hafi dregið úr sveigjanleika vinnumarkaðar
á undangengnum árum. Þróunin virðist frekar hafa verið í átt til
aukins sveigjanleika.
Misræmi framboðs og eftirspurnar á vinnumarkaði á sér aðrar
skýringar, svo sem samsetningu vinnuaflsins eftir menntun og lengri
fyrirvara á auglýsingum eftir vinnuafli hjá vinnumiðlunum. Breytingar
á skráningu lausra starfa ættu að leiða til þess að samband atvinnu-
leysis og framboðs starfa færðist nær stöðunni fyrir árið 2003, og til
lengri tíma ætti að draga úr misræmi milli atvinnutækifæra og þekk-
ingar vinnuaflsins.
Innflutningur vinnuafls hefur, enn sem komið er, komið í veg
fyrir launaskrið í geirum þar sem skortur er á starfsfólki. Ef atvinnurek-
endur leggja almennt áherslu á að yfirbjóða ekki starfsmenn annarra
fyrirtækja heldur flytja inn vinnuafl til að mæta tímabundinni eftir-
spurn umfram innlent framboð dregur það úr hættu á að launakostn-
aður fari úr böndunum, eins og hann gerði í síðustu uppsveiflu. Að-
haldssamari og trúverðugri peningastefna í kjölfar upptöku verð-
bólgumarkmiðs kann einnig að leiða til þess að fyrirtækin, jafnvel í
greinum þar sem samkeppni er ekki næg, geri sér grein fyrir að þau
geti ekki lengur keppt um vinnuafl með yfirboðum og síðan veitt
auknum launakostnaði út í verðlagið og treyst á gengislækkun til að
jafna samkeppnisstöðu við útlönd. Þau verði því að hagræða í rekstri
eða flytja inn vinnuafl.
Heimildir:
Abowd, J. M. og T. Lemieux (1993). The effect of product market competition on
collective bargaining agreements: the case of foreign competition in Canada,
Quarterly Journal of Economics 108, 983-1014.
Aiginger, K. (2004). The relative importance of labour market reforms to econom-
ic growth – the European experience in the nineties, Erindi flutt á NERO
ráðstefnu OECD um vinnumarkað.