Bændablaðið - 23.01.2014, Qupperneq 36

36 Bændablaðið | Fimmtudagur 23. janúar 2014
Undanfarin ár hefur nyt mjólk-
urkúa hér á landi þokast upp á
við þó enn sé nánast óravegur í
hið afurðamikla kyn Holstein-
Friesian. Þó munurinn á þessum
mjólkurkúakynjum sé mikill má
þó ætla að þróunin sé með sama
hætti hvað aðra þætti varðar s.s.
fóðurnýtingu, en erlendis hefur
fóðurnýting aukist verulega á
liðnum árum samhliða auknum
afurðum.
Vegna skorts á landi í Ísrael og
takmörkuðu aðgengi þar að vatni
hefur verið lögð gríðarleg áhersla á
rannsóknir á fóðrun og fóðurnýtingu
í Ísrael og er landið í nokkrum
sérflokki hvað þetta varðar í dag.
Mjólka 11,7 tonn
Kúabú í Ísrael eru trúlega öðrum
búum í heiminum fremri hvað
meðalnyt snertir en þar hefur
nytin aukist mikið á undanförnum
áratugum. Um 90% kúnna eru af
Holstein-Friesian kyninu og nokkuð
hefðbundnar miðað við sambærilega
svartskjöldóttar kýr eða um 6-700 kg
að þyngd og mjólka að jafnaði um 2,7
mjaltaskeið. Árið 2012 var meðalnyt
hinna 124 þúsund kúa landsins
11.706 kg mjólkur með 3,7% fitu og
3,24% prótein miðað við 305 daga
og því er mjaltaskeiðsnyt kúnna
töluvert yfir 12 þúsund lítrum. Ef
eingöngu er horft til afurðastigs kúa í
skýrsluhaldi, en 94% kúabúa landsins
eru í skýrsluhaldinu, eru tölurnar mun
hærri en hér að framan greinir og vel
yfir 12 þúsund lítrum orkuleiðréttrar
mjólkur á hverja árskú.
Fóðrunin lykillinn
Langflestir kúabændurnir í Ísrael
fóðra kýrnar sínar með nokkuð
einfaldri aðferðafræði og má gróflega
flokka aðferðirnar í þrjá undirflokka:
ein, tvær eða þrjár gróffóðurblöndur
og fá kýrnar alltaf heilfóður. Þetta
fóðrunarkerfi byggir á því að kýrnar
fái alltaf staðlað heilfóður, sem er
nánast eins frá degi til dags og þá er
aldrei skipt um fóðurgerð hjá kúnum
á miðju mjaltaskeiði. Þetta kann að
virka flókið og henta misvel eftir
bústærð en í Ísrael hefur þetta verið
leyst þannig að notast er við þrjár
meginleiðir:
Ein gróffóðurblanda: Þannig
samsett að næringarefnaþarfir 90%
mjólkurkúnna eru uppfylltar. Hentar
á öllum minni kúabúum.
Tvær gróffóðurblöndur: Þannig
skipt að ein blanda er sérstaklega
samsett fyrir nýbærur fyrstu 21-24
dagana. Hin blandan er svo fyrir
síðari hluta mjaltaskeiðsins. Þetta
fóðrunarkerfi hentar sérlega vel til
þess að koma í veg fyrir efnaskipta-
sjúkdóma og hentar á meðalstórum
búum.
Þrjár gróffóðurblöndur: Eins
byggt upp og aðferðin með tvær
gróffóðurblöndur en á síðari hluta
mjaltaskeiðs, þ.e. eftir 21-24 daga,
eru kýrnar flokkaðar í hámjólka
og lágmjólka hópa og taka svo
gróffóður blöndurnar tillit til þessara
tveggja flokka af kúm. Þessi blanda
hentar fyrir stór kúabú.
Nánar er hægt að lesa um
ísraelskar áherslur varðandi
efnainnihald gróffóðurs víða á
veraldarvefnum.
Samvinna um fóðurblöndun
En það er ekki einungis uppbygging
fóðurkerfisins sem slíks sem er
sérstæð í Ísrael heldur einnig
eftirtektarverð samvinna bændanna
varðandi fóðrun, en fullyrða má að
leiðin að því að útbúa eins fóður fyrir
kýr alla daga ársins sé vart fær án
samvinnu kúabúanna. Bændurnir
reka því eins konar gróffóðurstöðvar
sem sjá um alla heilfóðurblöndugerð,
geymslu á fóðri, kaup á auka
hráefnum o.fl. Þetta eru hálfgerðar
afurðastöðvar í heilfóðurvinnslu sem
kaupa hráefni af kúabændunum s.s.
gras, maís, korn, mykju o.þ.h. en
bóndinn kaupir svo af þessu félagi
staðlað heilfóður sem afurðastöðin
bæði sér um að blanda og afgreiða
daglega eða oft á dag til viðkomandi.
Í raun er það því þannig að heyskapur
er að hluta til á ábyrgð bóndans en
annars sér afurðastöðin um þetta fyrir
hann, sem og að keyra fóðrinu frá
búinu og að afurðastöðinni.
Allir fá eins fóður
Hver og einn bóndi hefur s.s. lítið
um það að segja hvernig gróffóðrið
er og fær einfaldlega nákvæmlega
sama heilfóður og allir aðrir fá
afgreitt. Þá getur bóndinn einnig
fengið fóðrið afhent beint inn á
fóðurgang samkvæmt samningi og
því þarf hann ekki einu sinni að eiga
sinn eigin fóðurvagn. Margir telja
að einmitt þetta einsleita heilfóður
sem stór hluti búanna í Ísrael fá,
sé skýringin á þeim feiknarlega
góða árangri sem búin eru að
ná í afurðasemi. Sem dæmi um
afurðasemina þá eru afurðahæstu
kýrnar að skila í kringum 18.000
lítrum á ári (305 daga nyt,
orkuleiðrétt) og afurðahæstu búin
eru með um og yfir 14 þúsund lítra
(305 daga nyt, orkuleiðrétt).
27% hærri nyt á 20 árum
Í lok síðasta árs var greint frá upp-
gjöri á gögnum frá 40 búum en nyt
búanna hefur aukist úr 9.300 í 11.850
kg á 20 árum en það er aukning um
27%. Á sama tíma hefur át kúnna
aukist úr 20,4 í 23 kg þurrefnis á
dag eða um 13%. Þetta sýnir vel á
hvaða leið kynbætur kúa eru og nýta
kýrnar í dag því fóðrið mun betur til
mjólkurframleiðslu en áður.
Betri nýting
Sé reiknað út nýtingarhlutfall miðað
við orkuleiðrétta mjólk (OLM)
kemur í ljós að árið 1991 fengust
1,15 kg OLM fyrir hvert gefið kíló
þurrefnis en árið 2011 skiluðu kýrnar
1,37 kg OLM. Með öðrum orðum
þýðir þetta að fóðurnýtingin hefur
aukist um 1% á hverju ári síðustu tvo
áratugi. Vísindamennirnir á bak við
þetta verkefni í Ísrael hafa reiknað út
að 30% af hinni bættu fóðurnýtingu
megi rekja til kynbóta en 70% til
betra umhverfis kúnna, fóðrunar og
bústjórnar.
Snorri Sigurðsson
sns@vfl.dk
Nautgriparæktardeild
Þekkingarseturs landbúnaðarins
í Danmörku
Nútímakýr nýta fóðrið betur
Utan úr heimi
Anna prinsessa mælir með neyslu
hrossakjöts í Bretlandi
Í Bretlandi og víðar í Evrópu er
nokkur tregða og jafnvel andúð
á neyslu hrossakjöts. Nokkuð
er um að fólk telji hana jafnvel
siðferðilega ranga. Það kom því
mörgum verulega á óvart þegar
Anna Bretaprinsessa lýsti því
nýlega yfir að hún væri fylgjandi
neyslu hrossakjöts.
Það var í fínni velgjörðarveislu,
sem dýraverndarsamtökin „World
Horse Welfare“ efndu til, að
prinsessan hvatti þjóð sína til að
neyta hrossakjöts og sagði að
matvöruverslanir ættu að hafa það
á boðstólum og draga hvergi undan
um hvaða vöru væri að ræða.
Hestar hafa alla tíð gegnt miklu
hlutverki í lífi prinsessunnar en
útreiðar og hestaíþróttir hafa frá
unga aldri verið eitt aðaláhugamál
hennar. Það kom því á óvart að hún
skyldi ganga fyrir skjöldu og mæla
með þessari neyslu.
Misjöfn viðbrögð
Prinsessan nefndi í máli sínu að
margir hestar í Bretland ættu ekki
góða daga og sættu vanrækslu
eigenda sinna. Þeir væru jafnvel
skildir eftir á víðavangi á óbyggðum
svæðum þegar þeir væru orðnir
gamlir. Hún bætti því við að búfé
sem alið væri upp til slátrunar
ætti sér margt betra líf en hestar.
Þeir fengju jafnvel betra atlæti ef
eigendurnir ætluðu þá til frálags.
Þessar skoðanir prinsessunnar
hafa kallað fram misjöfn viðbrögð
undirsátanna. Samtökin Velferð
hrossa brugðust varlega en
jákvætt við ummælunum og
kváðu prinsessuna hugaða. Þegar
til framtíðar væri litið væri raunsætt
að gera ráð fyrir að hrossakjöt verði
nýtt til manneldis í Bretlandi eins
og í öðrum löndum, sagði formaður
Samtaka breskra hrossabænda,
Jenny McGregor. Að sögn hennar
hefur prinsessan hafið umræðu sem
getur leitt til breytinga.
Formaður framleiðenda samtaka
NFU, Martin Haworth, hefur
upplýst að hrossakjöt sé eftirsótt
til neyslu í mörgum löndum Evrópu
og fleiri heimsálfum. Hið sama ætti
að gilda í Bretlandi, en ganga þarf
tryggilega frá því að neytendur viti
hvað þeir eru að kaupa.
Viðskiptalífið hikandi
Því er ekki að leyna að nokkuð
hefur verið um neikvæð viðbrögð
við þessum hugmyndum. Ýmis
dýraverndunar samtök hafa vakið
athygli á því að grísir, kýr og
hænsni fái einnig slæma meðferð.
Þá skora þau á prinsessuna að kynna
sér einnig harkalega meðferð á
hrossum í hestaíþróttum.
Viðskiptalífið hefur kosið að
halda sig fremur til hlés í þessu
máli. Tímaritið „Matinfo“ hefur
sent fyrirspurn til fimm stærstu
matvælafyrirtækja Bretlands um
það hvort þau hafi hrossakjöt á
boðstólum í verslunum sínum en
lítið hefur verið um svör. Eina
undantekningin er fyrirtækið
Sainsbury‘s, sem kvaðst ekki hafa
hrossakjöt á boðstólum og ekki
stefna að því.
Þýtt og endursagt /ME
Anna Bretaprinsessa er mikil hesta-
manneskja og mælir með neyslu á
hrossakjöti.
Aukin skógrækt hagstæð
fyrir veðurfar á Jörðinni
Plantið trjám, fullt af þeim, sagði Al
Gore, varaforseti Bandaríkjannaí
ræðu nýlega. Veðurfarsráð
Sameinuðu þjóðanna er sama
sinnis, sem og Norska Stórþingið,
en það hefur ályktað um að
stóraukin trjáplöntun skuli vera
liður í veðurfarsstefnu Noregs.
Greint var frá því í norska blaðinu
Nationen fyrir nokkru að vinnuhópur
undir forustu Umhverfisstofnunar
Noregs, (Miljödirektoratet), hafi
samþykkt að leggja árlega 100
þúsund hektara lands undir trjárækt
í sátt við aðra landnotkun og
umhverfis sjónarmið. Starfshópur á
vegum stofnunarinnar hefur komist
að þeirri niðurstöðu að það sé
raunhæft markmið og í sátt við aðra
landnotkun í Noregi. Þá er einnig sátt
um það á alþjóðavettvangi að unnt
sé og raunhæft að takmarka hlýnun
lofthjúps Jarðar við 2° C. Það er
langtímamarkmið sem á að nást á
100–200 árum.
Í fimmtu aðalskýrslu Sameinuðu
þjóðanna er athyglinni í þessum
málaflokki beint að væntanlegri
stöðu hans um aldamótin 2100.
Þar segir að áður en jafnvægi verði
náð mun magn koltvísýrings í
lofthjúpnum aukast töluvert. Hér er
því um langtímamarkmið að ræða
en þó er brýnt að hefjast handa nú
þegar. Þar stendur slagurinn um að
draga úr notkun orkugjafa úr iðrum
jarðar, þ.e. olíu, kolum og jarðgasi,
sem og að verjast hnignun skóga.
Nils Böhn, framkvæmdastjóri
Norsk Skogeierforbund, segir brýnt
er að marka nú þegar stefnu um stór-
aukna trjáplöntun bæði út frá stöðu
lífkerfis jarðar og stöðu mannsins í
nútíð og framtíð.

Þýtt og endursagt /ME
Kýr af Holstein-Friesian kyni.
aðferðafræði.