Skírnir - 01.04.1995, Blaðsíða 127

SKÍRNIR
MÝTAN UM ÍSLAND
121
Islendinga, íslenska menningu og sjálfsmynd? Hér erum við
komin að þeim þætti þjóðernishyggjunnar sem getur verið hvað
hættulegastur - afmörkun landamæra samfélagsins. Etienne Bali-
bar (1991) heldur því fram að þjóðernishyggja sé óhjákvæmilega
náskyld kynþáttahyggju (rasisma) vegna áherslu sinnar á landa-
mæri og hugmyndar um hvað sé „ekta“ og hvað ekki. Þetta verð-
um við alltaf að hafa í huga, því eins og Peter Alter (1989, 2)
bendir á er bæði barnalegt og ábyrgðarlaust að líta framhjá þeim
hættum sem felast í þjóðernishyggju. Við verðum því að huga
betur að kjarna þessarar sjálfsmyndarpólitíkur - hverjir fá að telj-
ast með og hverjir ekki?
Tungumál, menning og rasismi
Þegar rýnt er í umræðuna um verndun íslenskrar menningar fyrir
erlendum áhrifum stendur eitt atriði upp úr: íslensk tunga - oft
lögð að jöfnu við íslenska menningu - er álitin grundvöllurinn að
tilveru íslendinga. Málhreinsun var þáttur í þjóðernisvakningu
nítjándu aldar og tungumálið var eitt af því sem réttlætti hug-
myndir um Islendinga sem sjálfstæða þjóð (Kjartan G. Ottósson
1990). Lög um menntakerfið, fjölmiðla og sérstakar stofnanir á
borð við íslenska málstöð vísa á skyldur íslendinga við tunguna.
Almennur áhugi virðist einnig vera mikill.28 Til að skilja mikil-
vægi tungumálsins fyrir íslendinga er gagnlegt að líta á skrif
minnihlutahópa um hlutverk tungunnar. Hér má nefna að Inúítar
í norðurhluta Kanada leggja framtíð tungumálsins að jöfnu við
framtíð sína - glatist tungan hverfa þeir sjálfir (Valaskakis 1992,
70). Þegar Svavar Gestsson (1994) lýsti áhyggjum sínum af stétt-
28 Svavar Gestsson (1994) sagði frá reynslu sinni af málræktarátaki sem hann
stóð að sem menntamálaráðherra: „Ég segi alveg eins og er, ég hafði ekki hug-
mynd um hvað ég var að gera til að byrja með. [...] Eg vissi ekki hvað þetta
yrði viðamikið en niðurstaðan varð sú að áður en yfir lauk voru allir upptekn-
ir af þessu málræktarátaki. [...] Þetta var ótrúlegt. Mér leið eins og ég held að
manni, sem leitar að heitavatnsæð eða kaldavatnsæð, hljóti að líða. Maður horf-
ir á klettinn og hann lítur nú ekkert mjög árennilega út en maður lætur vaða
og byrjar að bora. Allt í einu hittir maður á æðina og vatnið streymir fram.“