Skírnir - 01.04.1995, Blaðsíða 149

SKÍRNIR
SPJALDVEFNAÐUR ENDURVAKINN
143
ekkert hafði verið kannaður áður. Brá svo við að margir þessara
manna höfðu augun opin á ferðum sínum um heiminn og komust
yfir sýnishorn og upplýsingar um spjaldvefnað sem þeir færðu
Margréti og fjölluðu einnig um í eigin ritgerðum og fyrirlestrum.
Meðal þeirra nefnir hún prófessor E. Jacobsthal, dr. Carl Leh-
mann og dr. Max Bartels (1901, II kafli). Dr. Bartels hafði séð
karlmann vefa í eins konar spjaldvefstól austur í Kákasuslöndum.
Hann gerði skissu af manninum þar sem hann sat við vefinn og
fékk Margrét að birta frumgerð myndarinnar í íslensku greininni
árið 1898. Einnig var kannað hvað til var af spjaldvefnaði á söfn-
um. Smátt og smátt kom í ljós að spjaldvefnaður hafði verið iðk-
aður víða um heim og var enn lifandi handverk í nokkrum lönd-
um. Margréti bárust dæmi um margvíslegan spjaldvefnað, einkum
frá Austurlöndum og af því dró hún þá ályktun að þaðan hefði
handverkið borist til Evrópu á sínum tíma.
Sjálf virðist hún hafa tileinkað sér fjölbreyttan spjaldvefnað á
undraskömmum tíma, að mestu með eigin tilraunum. Hún hefur
greint hinar ólíku aðferðir er notaðar voru á böndunum sem
henni bárust úr ýmsum áttum, og líklega farið léttar með eftir að
henni var ljós vefnaðurinn á jóska bandinu. I síðari hluta bókar
sinnar lýsir hún þessum aðferðum og má fullyrða að tæknilegar
skýringar hennar þar séu enn í fullu gildi. Aðferð hennar við tvö-
faldan spjaldvefnað gefur hárrétta mynd af honum - þó er auð-
sætt að hún hefur ekki átt þess kost að tileinka sér hefðbundin
handtök íslenskra vefkvenna við spjaldvefinn, en þau einfalda
verkið umfálsvert (1901, III-X kafli).8
Eins og fyrr sagði dró Margrét þá ályktun af rannsóknum sín-
um að spjaldvefnaður væri við það að gleymast á Islandi. Aðrar
heimildir styðja þá skoðun. Jónas Jónasson frá Hrafnagili (d.
1918) segir um spjaldvefnaðinn í Islenzkum þjóðhátturrv. „Nú er
8 í Eimreiðinni 1898, í smágrein skrifaðri af ritstjóra, er sagt frá því að nýlega
hafi fröken M. Lehmann-Filhés „sent oss spjaldofið band með íslenzku letri,
er hún sjálf hefur ofið og stendur á því: ELDGAMLA ÍSAFOLD“ (Valtýr
Guðmundsson 1898b). Skyldi sá spotti enn vera til einhvers staðar?