Skírnir - 01.04.1996, Blaðsíða 47

SKÍRNIR
TIL VARNAR DVERGATALI
41
í útgáfu sinni á Völuspá (1994) fjallar Hermann Pálsson um
áðurnefndar staðhæfingar Sigurðar Nordals og segir síðan:
Þótt rök Sigurðar í þessum kafla séu að ýmsu leyti athygli verð, þá finnst
mér lítil ástæða til að hafna neinu úr dvergatali. Hugmynd hans stafar af
misfangi um eðli Völuspár í heild. Skáldkonan fjallar um ýmsa hluti sem
fela í sér kynngi og lætur sig sérstaklega skipta þau öfl sem ráða miklu
um gang heimsins; eitt af þeim öflum er einmitt það jarðarmegin sem
býr í dvergum, og er því ærin ástæða til að minnast dverganna sjálfra.24
Hvort sem hér væru nú leidd fleiri vitni eða færri stendur eitt upp
úr: Allar gerðir Völuspár hafa langt og íburðarmikið dvergatal.
Þeir sem kunnu Völuspá áður en hún var færð á bók kunnu hana
með dvergatali og hljóta að hafa litið svo á að það styddi með
einu eða öðru móti við heildarmerkingu kvæðisins. Hér á eftir
verður reynt að hyggja nánar að ýmsum álitamálum í því sam-
hengi. Aður en lengra verður haldið er þó óhjákvæmilegt að fjalla
um tiltekin textafræðileg vandamál.
Sköpun dverga - texti og túlkun
Fyrst er þess að gæta að í Konungsbókargerð ræðir um það hver
skyldi „dverga drottin skepja“ (er. 9). Hauksbók hefur á sama
stað „dróttir" í stað „drottin“. Þegar útgefendur kjósa þá leiðrétt-
ingu eru þeir að blanda saman tveim gerðum og það getur haft af-
drifaríkar afleiðingar.25
Nú er það hins vegar svo að orðalagið „hverr skyldi dverga
drottin skepja" er fjarska skiljanlegt. Dverga drottinn hlýtur að
24 Hermann Pálsson 1994:46. - í framhaldi af þessu bendir Hermann á að fráleitt
sé að hafna erindum sem komi fram í öllum gerðum Völuspár og telur efni
dvergaþáttar „engan veginn óskylt því sem á undan er farið og á eftir kemur.
Dvergar voru skapaðir úr jörðu, hagir smiðir og hefðu raunar átt heima í frá-
sögninni af gullöld ása“ (47). - Að þessu leyti á sá sem hér skrifar fulla samleið
með Hermanni en síðan skilur leiðir, eins og fram kemur hér á eftir.
25 Hugmyndarík grein Tryggva Gíslasonar (1984) á samkvæmt mínum skilningi
við texta Hauksbókar og hefur ekki áhrif á þá túlkun sem hér er kynnt. Skiln-
ingur Tryggva á orðalaginu „hver skyldi dverga dróttir skepja" sem „hver
dverga skyldi skapa menn(ina)“ er hins vegar býsna skemmtileg ráðning á
þeim texta.