Skírnir - 01.04.1996, Blaðsíða 210

204
KRISTJÁN KRISTJÁNSSON
SKÍRNIR
Raunar þarf maður að neyta allrar sinnar sjálfsblekkingarorku til að
telja sér trú um að læknar hafi virt þetta bann skilyrðislaust. Þekkt er sú
aðferð að gefa dauðvona sjúklingum stærri og stærri skammta af deyfi-
lyfjum, jafnvel þótt vitað sé að lyfin muni flýta fyrir dauða viðkomandi.
Vilhjálmur viðurkennir að hann sé á hálum ís þegar hann ver slíkt um
leið og hann hafnar beinu líknardrápi. Viðbára hans er sú að læknar séu
„ekki að drepa sjúklinga sína smám saman með því að gefa þeim kvala-
stillandi lyf í hæfilegum skömmtum heldur að auðvelda þeim að deyja á
fyllilega réttmætan hátt“ (197). En hversu langt þarf að líða milli lyfja-
gjafar og dauða til þess að ekki sé um beint líknardráp að ræða? Ef deyfi-
lyf hefðu verkað á Lillian hefði læknirinn þá ekki „drepið“ hana með því
að gefa henni stærri og stærri skammta, heldur „auðveldað henni að
deyja“, þó að dauða hennar hefði í raun borið að á sama tíma (og verið
jafnfyrirsjáanlegur) og vegna afleiðinga dauðasprautunnar?24 Lesendur
hljóta að sjá að þessi greinarmunur stenst engan veginn. I báðum tilvik-
um er um beint líknardráp að ræða sem í reynd (og sem betur fer) er
stundað í stórum stíl á sjúkrastofnunum undir öðru heiti. Það sem meira
er: I nýlegri könnun meðal 130 lækna í Cambridge-skíri á Bretlandi kom
í ljós að hvorki fleiri né færri en 38 þeirra (nær 30%) höfðu gengið lengra
en að gefa kvalastillandi lyf með „mis-fyrirsjáanlegum“ afleiðingum; þeir
höfðu beinlínis stytt sjúklingum aldur í kyrrþey að þeirra eigin ósk.25
Ég trúi vart öðru en að þess sé skammt að bíða að Vilhjálmur og
skoðananautar hans skeri á hálmstráin sem binda þá við hina neikvæðu
afstöðu til beinna líknardrápa. Mikil breyting er að verða á viðhorfum
almennings til þessa málaflokks; nýjustu skoðanakannanir sýna um og
yfir 80% fylgi við líknardráp að eigin ósk í hinum vestræna heimi, í
löndum á borð við Frakkland, Kanada og Bretland; heimild til slíks hef-
ur nýlega verið naumlega felld í Kaliforníu og Washington í Bandaríkj-
unum en verið lögfest í Oregon.26 Á íslandi fækkar þeim líka stöðugt
sem telja líknardráp óréttlætanlegt - og það jafnvel þótt íslenska orðið
yfir þennan verknað sé sýnu ólystugra en hið alþjóðlega orð „eu-
thanasia“ sem dregið er af grísku stofnunum „ev“ (vel) og „þanatos"
(dauði): að deyja vel.
Eg tel mig hafa sýnt fram á að rökin fyrir ströngum greinarmun á
beinu og óbeinu líknardrápi og fordæmingu hins fyrrnefnda hvíli á
veikum grunni; raunar er þar orðið nær að tala um tilfinningu en eiginleg
24 Minnumst þess að Vilhjálmur getur hér varla verið að styðjast við regluna um
tvenns konar afleiðingar verknaðar - sem hann hefur hafnað (sjá c-lið að
framan).
25 Sjá L. Kennedy, „A Time To Live ... and a Time To Die“, Sunday Times
(menningarkálfur), 15. janúar (1995).
26 Sjá sama rit.