Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.1992, Qupperneq 161

HRAFNKELL A. JÓNSSON
/
Einar Arnason prófastur í Vallanesi
Einar Ámason kemur fyrst við skjöl1 2. september 1520, þá er hann
efstur á blaði af vottum sem viðstaddir eru á Skriðuklaustri þegar Jón
Sæmundsson, í umboði Teits lögmanns Þorleifssonar, selur klaustrinu
20 hundr. í Borgarhöfn í Suðursveit.
Þama hefst langur og viðburðaríkur ferill manns sem um áratugi var
líklega valdamesti maður austanlands. Lífshlaupi sr. Einars lauk á Ket-
ilsstöðum á Völlum 65 árum síðar2 9. júní 1585, þá er sr. Einar talinn 87
ára. Samkvæmt þessu er sr. Einar fæddur 1498.
Þrátt fyrir geysimikil völd og mikla kynsæld, þá er margt á huldu um
uppruna hans. Um þá ráðgátu ætla ég að fjalla samkvæmt þeim heimild-
um sem mér eru tiltækar.
Tilgáta hefur verið sett fram um uppruna sr. Einars, ég ætla að fara
nokkrum orðum um hana.
Benedikt Gíslason frá Hofteigi ritar um Einar Ámason í Múlaþingi 2.
b. í ritgerð sem heitir “Frá höfuðbóli til hellisvistar”.3 Eins og oft áður
eru athuganir Benedikts hinar athyglisverðustu, hann telur að faðir Ein-
ars Ámasonar hafi verið sr. Ámi Þorsteinsson á Valþjófsstöðum af ætt
Hallsteins sýslumanns Þorsteinssonar á Víðivöllum. Benedikt telur að
móðir sr. Einars hafi verið ein dóttir Einars hirðstjóra Ormssonar á Stór-
ólfshvoli og konu hans Sesselju Þorsteinsdóttur, en Sesselja giftist að
Einari látnum, Hallsteini Þorsteinssyni. Benedikt telur með tilvísan til
nafns á dóttur Einars Ámasonar að móðir hans hafi heitið Ingibjörg.
Því er fljótsvarað að mér finnst tilgáta Benedikts um móður Einars
Ámasonar líklegri en hvað varðar föður hans. Hvorugri tilgátunni finn
ég þó þann stuðning sem æskilegt er, enda tel ég að færa megi nokkur
rök fyrir því að faðir sr. Einars Ámasonar hafi verið allt annar maður en
Ámi prestur Þorsteinsson.
I skjali frá 8. október 15754 getur sr. Einar Ámason þess að hann hafi
alist upp í Vallanesi fyrstu 20 ár ævi sinnar. Á þessum árum voru prest-
ar þar Þorvarður Helgason og Kollgrímur Konráðsson.
Nokkur systkin sr. Einars em þekkt. Vitnisburður 6 manna5 frá 14.