Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.04.2009, Blaðsíða 60

Tímarit hjúkrunarfræ›inga – 2. tbl. 85. árg. 200956
Price, M.J. (1993). An experimental model of diabetes self management.
Qualitative Nursing Research, 3 (1), 29­59.
Rana, J.S., Li, T.y., Manson, J.E., og Hu, F.B. (2007). Adiposity compared
with physical inactivity and risk of type 2 diabetes in women. Diabetes
Care, 30, 53­58.
Rogers, C. (1980). A Way of Being. New york: Houghton Mifflin.
Ruggiero, L., Glasgow, R.E., Dryfoos, J.M., Rossi, J.S., Prochaska, J.O.,
Orleans, C.T., o.fl. (1997). Diabetes self­management. Self­reported rec­
ommendations and patterns on a large population. Diabetes Care, 20,
568­576.
Ryles, S.M. (1999). A concept analysis of empowerment: its relationship to
mental health nursing. Journal of Advanced Nursing, 29, 600­607.
Sarkar, U., Fisher, L., og Schillinger, D. (2006). Is self­efficacy associated
with diabetes self­management across race/ethnicity and health literacy.
Diabetes Care, 29, 823­829.
Shaw, K., Gennat, H., O´Rourke, P., og Del Mar, C. (2007). Exercise for
overweight or obesity. Cochrane Database of Systematic Reviews, 2,
http//gateway.uk.ovid.com/gwl/ovidweb.cgi. Sótt 12. júní 2007.
Sigríður Björnsdóttir, Josefine Rossberger, Hólmfríður Guðbjörnsdóttir og
Ástráður Hreiðarsson (2004). Árangur meðferðar við sykursýki af tegund
2 hjá einstaklingum í eftirliti á Göngudeild sykursjúkra. Læknablaðið, 90,
623­627.
Sigurdardottir, A.K. (2005). Self­care in diabetes. Model of factors affecting
self­care. Journal of Clinical Nursing, 4, 301­314.
Sigurdardottir, A.K., og Jonsdottir, H. (2008). Empowerment in diabetes
care: Towards measuring the empowerment concept. Scandinavian
Journal of Caring Sciences, 22, 284­291.
Sigurdardottir, A.K., Jonsdottir, H., og Benediktsson, R. (2007). Outcomes
of educational interventions in type 2 diabetes: WEKA data­mining analy­
sis. Patient Education and Counseling, 67, 21­31.
Snoek, F.J., Pouwer, F., Welch, G.W., og Polonsky, W.H. (2000). Diabetes­
related emotional distress in Dutch and U.S. diabetic patients: cross­
cultural validity of the problem areas in diabetes scale. Diabetes Care,
23, 1305­9.
Stumvoll, M., Goldstein, B., og Haeften, T.W. (2005). Type 2 diabetes: prin­
ciples of pathogenesis and therapy. Lancet, 365, 1333­1346.
The Diabetes Control and Complications Trial Research Group (DCCT).
(1993). The effect of intensive treatment of diabetes on the development
and progression of long­term complications in insulin­dependent diabe­
tes mellitus. The New England Journal of Medicine, 329 (14), 977­986.
Thomas, D.E., Elliott, E.J., og Naughton, G.A. (2007). Exercise for type 2
diabetes mellitus (yfirlit). The Cochrane Library, 2, 1­45.
Toljamo, M., og Hentinen, M. (2001). Adherence to self­care and glycaemic
control among people with insulin­dependent diabetes mellitus. Journal
of Advanced Nursing, 34 (6), 780­6.
Toobert, D., Hampson, S., og Glasgow, R.E. (2000). The summary of diabe­
tes self­care activities measure. Diabetes Care, 23, 943­950.
Trento, M., Passera, P., Bajardi, M., Tomalino, M., Grassi, G., Borgo, E., o.fl.
(2002). Lifestyle intervention by group care prevents deterioration of Type
II diabetes: a 4­year randomized controlled clinical trial. Diabetologia, 45,
1231­1239.
UK Prospective Diabetes Study (UKPDS) (1998). Intensive blood­glucose
control with sulphonylureas or insulin compared with conventional treat­
ment and risk of complications in patients with type 2 diabetes (UKPDS
33). Lancet, 352, 832­853.
Ulchaker, M. (2003). Diabetes Mellitus and Hypoglycemia. Í W. Phipps,
J. Marek, F. Monahan, M. Neighbors og J.K. Sands (ritstj.), Medical-
Surgical Nursing, Health and Illness Perspectives (7. útg., bls. 929­982).
St. Louis: Mosby.
Vijan, S., Stuart, N.S., Fitzgerald, J.T., Ronis, D.L., Hayward, R.A., Slater,
S., o.fl. (2005). Barriers to following dietary recommendations in Type 2
diabetes. Diabetic Medicine, 22, 32­38.
Vilbergsson, S., Sigurdsson, G., Sigvaldason, H., Hreidarsson, A., og
Sigfusson, N. (1997). Prevalence and incidence of NIDDM in Iceland:
Evidence for stable incidence among males and females 1967­1991 –
The Reykjavik study. Diabetic Medicine, 14, 491­498.
Watkins, P.J., Drury, P.L., og Howell, S.L. (1996). Diabetes and its
Management. London: Blackwell.
Weinger, K., Butler, H.A., Welch, G.W., og La Greca, A.M. (2005).
Measuring diabetes self­care. A psychometric analysis of the self­care
inventory – revised with adults. Diabetes Care, 28, 1346­1352.
Welschen, L., Bloemendal, E., Nijpels, G., Dekker, J.M., Heine, R.J.,
Stalman, W.A.B., o.fl. (2005). Self­monitoring of blood glucose in patients
with type 2 diabetes who are not using insulin: a systematic review.
Diabetes Care, 28, 1510­1517.
Wilson­Barnett, J. (1983). Patient Teaching. London: Churchill Livingstone.
Symbicort forte Turbuhaler SAMANTEKT Á EIGINLEIKUM LYFS.
ATC: R 03 AK 07
Heiti lyfs og lyfjaform: Symbicort forte Turbuhaler, innöndunarduft. Innihaldsefni: Hver gefinn skammtur inniheldur: Budesonid 320 míkrógrömm/skammt og formoterolfúmarattvíhýdrat 9 míkrógrömm/skammt.
Ábendingar: Astmi og langvinn lungnateppa.
Skammtar og lyfjagjöf: Astmi: Ráðlagðir skammtar: Fullorðnir (18 ára og eldri): 1 skammtur til innöndunar tvisvar sinnum á sólarhring. Vera má að sumir sjúklingar þurfi að hámarki allt að 2 skammta til innöndunar tvisvar sinnum á sólarhring. Unglingar
(12-17 ára): 1 skammtur til innöndunar tvisvar sinnum á sólarhring. Börn (6 ára og eldri): Minni styrkleiki er fáanlegur fyrir börn 6-11 ára. Aðeins á að nota Symbicort forte til viðhaldsmeðferðar. Lægri styrkleikar eru fáanlegir til notkunar sem viðhaldsmeðferð
og meðferð eftir þörfum við einkennum með Symbicort. Langvinn lungnateppa: Fullorðnir: 1 skammtur til innöndunar tvisvar sinnum á sólarhring. Frábendingar: Ofnæmi fyrir budesonidi, formoteroli eða mjólkursykri (sem inniheldur örlítið magn af
mjólkurpróteinum). Sérstök varnaðarorð og varúðarreglur við notkun: Mælt er með að skammtar séu minnkaðir smám saman þegar meðferð er hætt og ekki ætti að hætta meðferð skyndilega. Ef sjúklingur telur að meðferð skili ekki viðunandi árangri
eða notar meira en stærsta ráðlagðan skammt af Symbicort, skal hann leita læknis. Aukin notkun berkjuvíkkandi lyfs sem bráðalyfs bendir til versnunar á undirliggjandi sjúkdómi og krefst endurmats á astmameðferðinni. Skyndileg og áframhaldandi versnun
á stjórn astma eða langvinnrar lungnateppu getur verið lífshættuleg og brýnt er að meðferð sjúklingsins sé endurmetin. Í slíkum tilvikum skal hafa í huga þörf á aukinni meðferð með barksterum, t.d. með barksterum til inntöku til skamms tíma eða
sýklalyfjameðferð ef sýking er til staðar. Ráðleggja á sjúklingum að hafa ávallt meðferðis innöndunarlyf til notkunar í bráðatilvikum. Minna á sjúklinga á að nota viðhaldsskammtinn af Symbicort samkvæmt fyrirmælum læknis, einnig þegar einkenni eru ekki
til staðar. Hafa má í huga að minnka skammt Symbicort smám saman þegar náðst hefur stjórn á einkennum astmans. Mikilvægt er að fram fari reglulegt endurmat hjá sjúklingum þegar dregið er úr meðferð. Nota á minnsta árangursríka skammt Symbicort.
Hvorki má hefja notkun Symbicort hjá sjúklingum meðan á versnun stendur, né ef þeir hafa marktækt versnandi astma eða astma sem versnar skyndilega. Alvarlegar astma-tengdar aukaverkanir og versnanir geta komið fram meðan á meðferð með
Symbicort stendur. Segja á sjúklingum að halda meðferð áfram en leita læknis ef ekki næst stjórn á einkennum astmans eða þau versna eftir að notkun Symbicort er hafin. Eins og við á um önnur lyf til innöndunar getur komið fram óvæntur berkjukrampi
með auknum öndunarerfiðleikum strax eftir innöndun skammts. Þá skal hætta meðferð með Symbicort, endurmeta meðferðina og veita annars konar meðferð ef nauðsyn krefur. Almenn áhrif geta komið fram við notkun hvaða barkstera til innöndunar
sem er, sérstaklega þegar stórir skammtar eru notaðir í langan tíma. Þessi áhrif koma miklu síður fram við meðferð til innöndunar heldur en við notkun barkstera til inntöku. Hugsanleg almenn áhrif eru m.a. bæling nýrnahettna, seinkun á vexti hjá börnum
og unglingum, minnkuð steinefnaþéttni í beinum, drer og gláka. Mælt er með að fylgst sé reglulega með hæð barna sem fá langvarandi meðferð með barksterum til innöndunar. Ef hægist á vexti á að endurmeta meðferðina með það að markmiði að
minnka skammtinn af barkstera til innöndunar. Meta skal vandlega ávinning af barkstera meðferð á móti hugsanlegri hættu á vaxtarbælingu. Auk þess skal meta hvort vísa eigi sjúklingnum til barnalæknis sem er sérfræðingur í öndunarsjúkdómum.
Takmarkaðar upplýsingar úr langtíma rannsóknum gefa til kynna að flest börn og unglingar sem fá meðferð með budesonidi til innöndunar muni að lokum ná eðlilegri hæð sinni (target height) við fullorðinsaldur. Samt sem áður hefur sést
að lítillega og tímabundið getur hægt á vexti í upphafi (um það bil 1 cm). Þetta kemur venjulega fram á fyrsta ári meðferðar. Hafa skal í huga hugsanleg áhrif á beinþéttni sérstaklega hjá sjúklingum sem nota stóra skammta í langan tíma
og sem hafa aðra áhættuþætti fyrir beinþynningu. Langtíma rannsóknir á áhrifum budesonids til innöndunar hjá börnum sem fengu að meðaltali 400 míkrógrömm (mældur skammtur) á sólarhring og fullorðnum sem fengu 800 míkrógrömm
(mældur skammtur) á sólarhring hafa ekki bent til neinna marktækra áhrifa á steinefnaþéttni beina. Ekki liggja fyrir upplýsingar um áhrif Symbicort í stærri skömmtum. Ef minnsta ástæða er til að ætla að starfsemi nýrnahettna sé skert eftir
fyrri meðferðir með stera til inntöku, skal gæta varúðar þegar skipt er í meðferð með Symbicort. Ávinningur meðferðar með budesonidi til innöndunar lágmarkar venjulega þörf á sterum til inntöku, en hjá sjúklingum sem eru að hætta að
nota stera til inntöku getur hættan á skertri starfsemi nýrnahettna varað í töluverðan tíma. Sjúklingar sem áður hafa þurft á stórum skömmtum af barksterum í bráðatilvikum að halda eða fá meðferð með stórum skömmtum af barksterum
til innöndunar til langs tíma geta einnig verið í hættu. Hafa á í huga hugsanlega þörf á viðbótarmeðferð með barksterum til inntöku á álagstímum og í kringum fyrirfram ákveðnar skurðaðgerðir. Til þess að lágmarka hættu á candidasýkingu
í munnkoki á að leiðbeina sjúklingum um að skola munn með vatni eftir innöndun viðhaldsskammtsins. Forðast á samhliða notkun með itraconazoli og ritonaviri eða öðrum öflugum CYP3A4 hemlum (sjá kafla 4.5 Milliverkanir við önnur
lyf og aðrar milliverkanir). Ef það er ekki mögulegt ætti tími á milli þess sem lyfin eru notuð að vera eins langur og unnt er. Gæta skal varúðar við notkun Symbicort handa sjúklingum með skjaldvakaóhóf, krómfíklaæxli (phaeochromocytoma),
sykursýki, ómeðhöndlaða blóðkalíumlækkun, ofvaxtarhjartavöðvakvilla með teppu, sjálfvakta neðanósæðarþröng (idiopathic subvalvular aortic stenosis), alvarlegan háþrýsting, slagæðagúlp eða aðra alvarlega hjarta- og æðasjúkdóma,
eins og blóðþurrðarhjartasjúkdóm, hraðsláttartruflanir eða alvarlega hjartabilun. Gæta skal varúðar við meðferð sjúklinga með lengingu á QTc-bili. Formoterol getur valdið lengingu á QTc-bili. Endurmeta skal þörf og skammta af
barksterum til innöndunar hjá sjúklingum með virka eða óvirka lungnaberkla, sveppa- eða veirusýkingar í öndunarvegum. Hætta á alvarlegri blóðkalíumlækkun er hugsanleg eftir stóra skammta af beta2-örvum. Samhliða meðferð með
beta2-örvum og lyfjum sem geta valdið blóðkalíumlækkun eða auka áhrif blóðkalíumlækkunar t.d. xantín-afleiður, sterar og þvagræsilyf geta aukið hugsanleg blóðkalíumlækkandi áhrif beta2-örva. Mælt er með að sérstakrar varúðar sé
gætt við óstöðugan astma þegar notkun skjótvirks berkjuvíkkandi lyfs er breytileg, við bráðan alvarlegan astma þar sem súrefnisskortur getur aukið hættuna og í öðrum tilvikum þegar líkur á aukaverkunum vegna blóðkalíumlækkunar
eru auknar. Mælt er með eftirliti með kalíumgildum í sermi við þessar kringumstæður. Eins og við á um alla beta2-örva, ætti að hafa í huga að auka tíðni blóðsykursmælinga hjá sykursjúkum. Symbicort Turbuhaler inniheldur mjólkursykur
(<1 mg/skammt). Þetta magn hefur venjulega ekki vandamál í för með sér hjá einstaklingum með mjólkursykursóþol. Hjálparefnið mjólkursykur inniheldur örlítið magn af mjólkurpróteinum sem geta valdið ofnæmisviðbrögðum. Milliverkanir
við önnur lyf og aðrar milliverkanir: Efni sem umbrotna fyrir tilstilli CYP P450 3A4 (t.d. itraconazol, ritonavir) torvelda umbrot budesonids. Samhliða notkun þessara öflugu hemla CYP P450 3A4 getur aukið plasmagildi budesonids. Forðast
á samhliða notkun þessara lyfja nema því aðeins að ávinningurinn vegi þyngra en aukin hætta á almennum aukaverkunum. Beta-adrenvirkir blokkar geta dregið úr eða hamlað verkun formoterols. Því á ekki að nota Symbicort ásamt
beta-adrenvirkum blokkum nema brýna nauðsyn beri til. Samhliða meðferð með kinidini, disopyramidi, procainamidi, fenotiazinum, andhistamínum (terfenadini), mónóaminoxidasahemlum og þríhringlaga þunglyndislyfjum getur valdið
lengingu á QT-bili og aukið hættu á sleglasláttarglöpum. Auk þess geta L-Dópa, L-týroxín, oxýtósín og alkóhól skert þol hjartans gagnvart beta2-adrenvirkum lyfjum. Samhliða meðferð með mónóaminoxidasahemlum þar með töldum
lyfjum með svipaða eiginleika eins og furazolidon og procarbazin getur framkallað háþrýsting. Aukin hætta er á hjartsláttartruflunum hjá sjúklingum sem fá samtímis svæfingu með halógeneruðum kolvetnum. Samhliða notkun annarra
beta-adrenvirka lyfja getur haft samleggjandi verkun. Blóðkalíumlækkun getur aukið tilhneigingu til hjartsláttartruflana hjá sjúklingum sem fá meðferð með hjartaglýkósíðum. Ekki hefur orðið vart við milliverkanir budesonids og formoterols
við önnur lyf sem notuð eru til meðferðar á astma. Aukaverkanir: Algengar: Hjartsláttarónot, candidasýkingar í munnkoki, höfuðverkur, skjálfti, væg erting í hálsi, hósti, hæsi. Sjaldgæfar: Hraðtaktur, ógleði, vöðvakrampar, sundl, æsingur,
eirðarleysi, taugaveiklun, svefntruflanir, marblettir. Mjög sjaldgæfar: Hjartsláttartruflanir, t.d. gáttatif, ofanslegilshraðtaktur, aukaslagbil, brátt og síðkomið ofnæmi, svo sem útbrot, ofsakláði, kláði, húðbólga, ofsabjúgur og bráðaofnæmi,
blóðkalíumlækkun, berkjukrampar. Koma örsjaldan fyrir: Hjartaöng, einkenni um almenn sykursteraáhrif t.d. bæling á nýrnahettum, minnkaður vöxtur, minnkuð beinþéttni, drer á auga, gláka, blóðsykurshækkun, truflanir á bragðskyni,
þunglyndi, hegðunartruflanir, breytingar á blóðþrýstingi. Maí 2008.
Pakkningar og verð: Symbicort Turbuhaler: Innöndunarduft 320 míkrógrömm/9 míkrógrömm/skammt, 60 skammtar: 9.910 kr. Afgreiðslumáti: R. Greiðsluþátttaka: B. Apríl 2009.
Markaðleyfishafi: AstraZeneca A/S, Albertslund, Danmörk. Umboð á Íslandi: Vistor hf., Hörgatúni 2, Garðabæ. Sjá nánari upplýsingar í Sérlyfjaskrá á vef lyfjastofnunar: www.lyfjastofnun.is.