Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.04.2009, Blaðsíða 37

Tímarit hjúkrunarfræ›inga – 2. tbl. 85. árg. 2009 33
skjólstæðingar nú sívaxandi kröfur um
þjónustu og upplýsingar.
Starfsumhverfi hjúkrunarfræðinga er
víða ábótavant og skortur hefur verið
á mannafla. Starfsemi hefur aukist og
álag og sérhæfing innan hjúkrunarsviða
vaxið. Allt þetta krefst sífellt meira af
hjúkrunarfræðingum til að veita örugga
og áhrifaríka hjúkrun.
Krefjandi starfsaðstæður
Störf hjúkrunarfræðinga eru yfirleitt unnin
í streitukenndu umhverfi og víða eru
vandamál í starfsumhverfinu sem tengjast
vinnutilhögun og mannauðsstjórnun.
Hjúkrunarstarfið krefst mikils af
hjúkrunarfræðingum bæði sálrænt og
líkamlega. Mannekla hefur aukið verulega
vinnuálag hjúkrunarfræðinga og eru þeir
sú stétt innan heilbrigðisgeirans sem
finnur fyrir mesta álaginu (International
Council of Nurses, 2001). Fjöldi
rannsókna sýnir að hjúkrunarfræðingar
eru ósáttir við sjúkrahússtörf vegna erfiðra
vinnuaðstæðna. Margar vísbendingar
eru um að óheilbrigt starfsumhverfi valdi
mistökum eða óæskilegum atvikum,
ófullnægjandi umönnun og ágreiningi
og streitu meðal heilbrigðisstarfsfólks
(American Association of Critical­Care
Nurses, 2005). Það þarf sífellt að leggja
harðar að sér, verja minni tíma hjá
hverjum sjúklingi, hafa umsjá með fleiri
sjúklingum og leysa fleiri verkefni á meiri
hraða en áður án þess þó að kostnaður
aukist. Langvarandi álag og streita hafa
neikvæð áhrif á heilbrigði og öryggi
starfsmanna og geta leitt til alvarlegra
streituviðbragða, s.s. kulnunar, sé ekkert
að gert. Þetta eykur starfsmannaveltu,
dregur úr gæðum hjúkrunar og veldur því
að fleiri hverfa frá hjúkrun.
Félög hjúkrunarfræðinga margra landa
hafa áhyggjur af versnandi starfs­
aðstæðum vegna aukins vinnu álags,
minni tíma fyrir umönnun sjúklinga og
vaxandi líkinda á að hringt sé í starfsfólk
utan vinnutíma til að fá það til að taka
aukavakt (International Council of Nurses,
2001).
Ýmsir skipulagsþættir í starfsumhverfinu
hafa áhrif á hjúkrunarfræðinga sem
og gæði og öryggi hjúkrunar, eins og
vaktafyrirkomulag, yfirvinna, fækkun
í mannafla, vinnulag, verklags reglur,
vinnuleiðbeiningar og stofnana bragur.
Mikið álag, streita og þreyta hjúkrunar­
fræðinga leiða til fleiri óheppilegra atvika
og mistaka. Einnig geta samskiptaerfið­
leikar komið í veg fyrir að skjólstæðingar
fái örugga og framúrskarandi þjónustu.
„Heilbrigðisstarfsfólk
þarf sífellt að leggja
harðar að sér, verja
minni tíma hjá hverjum
sjúklingi, hafa umsjá
með fleiri sjúklingum
og leysa fleiri verkefni á
meiri hraða en áður án
þess þó að kostnaður
aukist.“
Hjúkrunarfræðingar vinna oft margar og
langar vaktir. Tímalengd vinnu, yfirvinna og
fjöldi vinnustunda á viku hafa mikil áhrif á
líkur á mistökum í starfi (t.d. lyfjamistökum)
og aukast þær eftir því sem vinnutími
lengist. Ef vakt er 12 klukkustundir eða
lengri tvö­ til þrefaldast hættan á mistökum.
Reyndar nægir það eitt að yfirvinnu sé bætt
við vinnutíma, óháð því hve löng vakt átti
að vera (Rogers o.fl., 2004).
Fjöldi hjúkrunarfræðinga á vakt hverju
sinni hefur áhrif á hvernig sjúklingum
reiðir af, hættu á óæskilegum atvikum,
lengd legutíma og dánartíðni sjúklinga.
Rannsókn, sem gerð var í Bandaríkjunum
þar sem könnuð voru áhrif mönnunar í
hjúkrun á afdrif sjúklinga, sýndi að við
hvern nýjan sjúkling, sem bætt var í
umsjá hjúkrunarfræðings, jukust líkurnar
á dauða innan 30 daga frá innlögn um
7%. Breyting úr fjórum í átta sjúklinga jók
dánartíðni um 31%. Rannsakendur ætla
að rekja megi um 20.000 óþarfadauðsföll
sjúklinga í Bandaríkjunum ár hvert til of
hás hlutfalls sjúklinga á hjúkrunarfræðinga
(Aiken o.fl., 2002).
Hvað finnst hjúkrunarfræðingum
um starfsumhverfi sitt?
Víða telja hjúkrunarfræðingar að mannafli í
hjúkrun sé kominn niður fyrir öryggismörk
og það ógni gæðum hjúkrunar og hafi
áhrif á afdrif sjúklinga. Rannsóknir hafa
sýnt að hjúkrunarfræðingar ná ekki að
sinna öllum hjúkrunarþörfum sjúklinga
vegna tímaleysis. Einnig hefur komið
fram að mörgum þeirra finnst verkefni,
sem ekki snúa beint að hjúkrun, færast
í aukana (Aiken o.fl., 2001). Rannsóknir
hafa sýnt að hjúkrunarfræðingar verja
aðeins um þriðjungi af vinnutíma sínum
í beina hjúkrun en allt að helmingi hans
til stjórnunarverkefna (Tucker og Spear,
2006)
Þannig draga ýmsir þættir úr skilvirkni og
hindra að hjúkrunarfræðingar nái að ljúka
verki á tilsettum tíma. Þeir þurfa stöðugt að
huga að því hvað annað starfsfólk er að gera
til að hafa yfirsýn og verða oft fyrir truflun
við störf sín. Stjórnunarstöðum á sumum
sjúkrastofnunum hefur fækkað þannig að
óbreyttir hjúkrunarfræðingar geta þurft að
bera meiri ábyrgð og sinna fleiri skyldum
tengdum stjórnun og allt tekur þetta tíma
frá beinni hjúkrun. Þættir eins og mikil
„pappírsvinna“, afkastalítið samskiptakerfi,
fjöldi símtala, úreltir vinnuferlar og aðrir
erfiðleikar hindra enn frekar að hægt sé
að veita skilvirka og sæmandi hjúkrun.
Árið 2008 var gerð rannsókn á vinnu
og starfsumhverfi hjúkrunarfræðinga og
sjúkraliða á Landspítala undir stjórn Helgu
Bragadóttur, lektors í hjúkrunarfræði.
Gera má ráð fyrir að með rannsókninni
fáist nauðsynleg þekking á íslenskum
starfsaðstæðum.
Kannanir meðal hjúkrunarfræðinga
á starfsumhverfi þeirra hafa leitt í ljós
að þeim finnist vinnuálag mikið, að
hjúkrunarþyngd fari vaxandi og að tími
til beinnar hjúkrunar og gæði hennar
fari minnkandi. Einnig þurfi sumir
hjúkrunarfræðingar að sleppa matar­ og
kaffitímum til að sinna sjúklingum, þeir
finni fyrir auknum þrýstingi til að ljúka
vinnu og vinna yfirvinnu (Goodin, 2003).
Sumir hjúkrunarfræðingar álíta einnig að
bráð og langvinn áhrif streitu og of mikillar
vinnu ógni öryggi þeirra og heilsu. Sumir
telja einnig öryggi sínu sem fagfólks vera
ógnað af starfsumhverfinu og finnst þeir
æ oftar lenda í þeirri aðstöðu að þeir eigi
erfitt með að bera ábyrgð á aðstæðum á
vinnustað (Aðalbjörg J. Finnbogadóttir,
2006).