Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.04.2009, Blaðsíða 11

Tímarit hjúkrunarfræ›inga – 2. tbl. 85. árg. 2009 7
geti byrjað daglegar athafnir og fyrri iðju
(Kehlet og Wilmore, 2002). Helstu atriði
flýtibatameðferðar eru birtir í töflu 1.
Fræðsla fyrir aðgerð er mikilvægur þáttur
í flýtibatameðferð. Tilgangurinn er að
auka þátttöku sjúklinga í meðferðinni,
minnka kvíða þeirra fyrir hinu óþekkta,
undirbúa þá fyrir aðgerðina og veita
þeim leiðbeiningar sem geta flýtt fyrir
bata (Fearon o.fl., 2005). Mælt er með
að sjúklingar fái skriflegar og munnlegar
upplýsingar. Rannsóknir hafa sýnt að
sjúklingar, sem fá góða fræðslu fyrir
aðgerð, þurfa minna af verkjalyfjum og
að fræðsla hefur áhrif til bóta á kvíða og
öryggisleysi (Sjoling o.fl., 2003).
Næring. Eitt af aðalatriðum í meðferð
eftir ristilaðgerðir er að koma starfsemi
meltingarfæranna í eðlilegt horf á ný svo
að sjúklingar nærist fljótt eftir aðgerð og
batni fyrr. Nýlegar rannsóknir hafa sýnt að
fasta fyrir aðgerð er ekki sjúklingum í hag.
Fasta hefur í för með sér niðurbrotsástand
í líkamanum sem síðar leiðir til þyngdar­
og vökvataps (Kehlet og Wilmore, 2002).
Með því að drekka kolvetnaríka drykki
fram að tveimur tímum fyrir aðgerð má
draga úr slæmum áhrifum föstu.
Verkir, verkjastilling og hreyfing. Í
flýtibatameðferð er lögð mikil áhersla á
hreyfingu strax eftir aðgerð og er góð
verkjameðferð þá grundvallaratriði (Kehlet
og Wilmore, 2002). Hreyfing kemur í veg
fyrir vöðvarýrnun, styrkir lungnastarfsemi,
bætir meltingarstarfsemi og eykur
súrefnisflæði til vefja. Hreyfing strax að
lokinni aðgerð er þannig mikilvæg til
að koma í veg fyrir ýmsa fylgikvilla.
Það er forsenda fyrir styttri legutíma að
sjúklingar hreyfi sig strax eftir aðgerðina
(Fearon o.fl., 2005).
Lengd sjúkrahúslegu. Mikilvægt er að
fyrirhugaður útskriftardagur sé staðfestur
við sjúklinga fyrir aðgerð. Sjúklingar, sem
vita að þeir eiga að útskrifast tiltekinn
dag, eru frekar tilbúnir þegar þar að
kemur en sjúklingar sem eru í óvissu
um útskriftaráætlun (Fearon o.fl., 2005).
Samkvæmt flýtibatameðferð eru sett
ákveðin viðmið til að meta hvort sjúklingur
er tilbúinn til útskriftar. Hann þarf að vera
nokkurn veginn verkjalaus, geta neytt
fastrar fæðu, losað vind og hægðir, og
færni hans til sjálfsbjargar þarf að vera
sambærileg því sem var fyrir innlögn
(Fearon o.fl., 2005).
Upphaf og undirbúningur
Tryggvi B. Stefánsson skurðlæknir
kynntist flýtibatameðferð þegar hann
starfaði í Västerås í Svíþjóð og tók upp
að hluta starfsaðferðir dr. Kehlets á
Sjúkrahúsi Reykjavíkur. Við sameiningu
sjúkrahúsanna gafst tækifæri til frekari
sérhæfingar og Tryggvi stýrði teymi
lækna sem ákvað að taka upp starfshætti
flýtibatameðferðar.
Haustið 2002 stóð Tryggvi fyrir fræðslu­
fundum fyrir deild 12G, fyrir svæfinga­
og gjörgæslulækna, starfsfólk á vöknun,
gjörgæslu, skurðstofum, inn skriftar­
miðstöð og einnig fyrir sjúkra þjálfara.
Breytingin á starfi deildar 12G var að
mestu leyti byggð á rannsóknum og
fræðsluefni frá Danmörku og Svíþjóð
(Kehlet og Mogensen, 1999; Smedh
o.fl., 2001) sem var lagað að umhverfi
og aðstæðum. Inga Aðalheiður
Valdimarsdóttir hjúkrunarfræðingur tók
að sér að stýra teymisvinnu á deild
12G, útbúa vinnugögn til notkunar á
deildinni og undirbúa rannsókn á árangri.
Auðna Ágústsdóttir, verkefnastjóri á
kennslu­ og fræðasviði, aðstoðaði
við rannsóknarvinnuna, Gunnar Skúli
Ármanns son var fulltrúi svæfingalækna
og Sveinn Hilmarsson sjúkra þjálfari sá
um hluta sjúkra þjálfunar.
Reglulega voru haldnir teymisfundir þar
sem hjúkrunarfræðingur, sjúkraþjálfari,
svæfingalæknir og skurðlæknir lögðu á
ráðin. Starfsfólki deildarinnar var skipt í
þrjá vinnuhópa: hóp sem bjó til fræðsluefni
fyrir aðgerð, hóp sem útbjó hjúkrunarferli
og hóp sem útbjó fræðslubækling
fyrir útskrift, samdi spurningalista
fyrir símaviðtal og endurkomu til
hjúkrunarfræðinga. Næringarráðgjafi
útbjó leiðbeiningar um mataræði og
næringardrykki sjúklingahópsins.
Sjúkraþjálfari bjó til eyðublað þar sem
sjúklingar skráðu hversu löngum tíma var
varið í hreyfingu fyrstu þrjá dagana eftir
aðgerð. Frekari fræðsla var veitt starfsfólki
utan deildar, svo sem hjúkrunarfræðingum
á innskriftarmiðstöð skurðstofu, vöknun
og gjörgæslu. Að þessum undirbúningi
loknum var hafist handa við verkefnið.
Haustið 2003 gengust fyrstu sjúklingarnir
undir ristilaðgerð þar sem fylgt var
svokallaðri flýtibatameðferð.
Vorið 2004 fór níu manna hópur hjúkr­
unarfræðinga, sjúkraliða og svæfinga­
læknis á ERAS­ráðstefnu í Stokk hólmi
þar sem fjallað var um flýtibatameðferð.
Tafla 1. Þættir í flýtibatameðferð.
Fyrir aðgerð Í aðgerð Eftir aðgerð
Ýtarleg fræðsla til sjúklinga
Útskrift undirbúin
Sérsniðin svæfing með utanbastlegg í brjóstholsbil
(thoracic). Skammverkandi svæfingarlyf
Verkjalyf án ópíóíða
Varnandi sýklalyfjagjöf Hátt hlutfall súrefnis í innöndun í svæfingu Þvagleggur fjarlægður sem fyrst
Stutt fasta en kolvetnaríkir drykkir þar til
2 klst. fyrir aðgerð
Takmarka vökva Stöðluð hægðalosandi meðferð
Engin úthreinsun Stuttir skurðir Næring aðgerðardag
Engin lyfjagjöf fyrir aðgerð (premed) Magaslöngur og kerar ekki stöðluð meðferð Krefjandi endurhæfingarmeðferð
(Zargar­Shoshtari og Hill, 2008)