Jón á Bægisá - 01.02.2007, Page 14

Ögmundur Bjamason
bundnu máli og óbundnu, óperutextum, kvikmyndahandritum, spakmæla-
söfnum og bókmenntafræðilegum ritgerðum. Það eru þó ljóðmæli hans
öðru fremur sem haldið hafa nafni hans á loft, enda mun hann nú almennt
viðurkenndur sem eitt helsta ljóðskáld nýliðinnar aldar, hvort sem litið er
til hins enskumælandi heims eða heimsbókmenntanna allra. Alltént myndu
fæstir geta mótmælt því að hann hafí verið eitt af fáum sannkölluðum
stórskáldum aldarinnar — ef fjöldi ljóða og umfang þeirra, fjölhæfni í efn-
istökum og stílbrögðum ásamt meistaratökum á ljóðforminu er notað sem
mælikvarði á slíkan „stórleik“ - og að líkindum eitt hið fjölhæfasta þeirra.
Mun vandfundið það ljóðform sem hann ekki hafði á fullkomnu valdi sínu
og orti þannig jöfnum höndum háfleyga óði, lýriskar stemningsmyndir,
heimsósómakveðskap, léttfleyg tækifæriskvæði, gamanvísur og dægurflug-
ur, ýmist þrælbundið og rímað undir algengustu frönskum, ítölskum og
enskum háttum, klassískum grískum háttum, forn-engilsaxneskum og
jafnvel norrænum stuðlaháttum, austrænum háttum og atkvæðaháttum
(syllabiskum), þjóðkvæða- og slagaraháttum, eða þá all- eða alfrjálslega að
nútímasið, en þó ávallt af sömu léttleikandi og leiftrandi hagmælskunni.
Fjölhæfni, marg- og síbreytileiki hans í stíl og yrkisefnum eru slík að ein-
stætt má kalla í engilsaxneskum bókmenntum aldarinnar og hefur honum
því oftlega verið líkt við höfuðsnillingana Igor Stravinsky og Pablo Picasso
hvað þetta varðar, svo hliðstæður séu sóttar til annarra listgreina. Rétt eins
og þeir Stravinsky og Picasso var Auden umfram allt mikill meistari forms-
ins og kunni til hlítar þá list að varpa framandlegum blæ á þaulreynda
bragarhætti með frumlegri kveðandi og nýstárlegum stílbrögðum. Um þær
mundir er atkvæðamestu ljóðskáld álfunnar höfðu með öllu snúið baki við
hinu hefðbundna ljóðformi og dæmt það dautt og einskisnýtt í nútíma-
veröld, sýndi Auden svo ekki varð um villst að enn mátti vel notast við
hin gömlu form væri þeim beitt af kunnáttu og útsjónarsemi — og hellti
þannig svo að segja nýju víni á gamla belgi. Mun hann enda hafa litið á sig
sem handverksmann fyrst og fremst og ljóðlistina sem iðn eða íþrótt og gat
án efa tekið heils hugar undir þau orð leyndarráðsins Goethe — sem hann
raunar dáði mjög hin síðari ár - að snilldin væri einkum fólgin í öguninni:
„In der Beschránkung zeigt sich erst der Meister.“ Því jafnvel þar sem ljóð-
form hans verður hvað frjálslegast og næsta lausbeislað að sjá, má þó ætíð
greina skýra og ákveðna formhugsun eða reglu að baki sé nógu vandlega
að gáð, líkt og í kenjum Hamlets Danaprins: „Though this be madness,
yet there is method in it“ („Óráð er þetta, en sinna er í því samt“ (þýð. H.
Hálfdanarson)).
Dálæti Audens á reglubundinni hrynjandi og rími þegar bókmennta-
tískan hafði snúist öndverð gegn hefðbundnum skáldskaparformum féll
þó sem gefur að skilja misjafnlega í smekk hinna framsæknari bókmennta-
12
á ■ jOr'/yáá — Tímarit ÞÝÐENDA NR. II / 2007