Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.04.2011, Side 54

Tímarit hjúkrunarfræ›inga – 2. tbl. 87. árg. 201150
ÚTDRÁTTUR
Þrýstingssár eru algeng vandamál innan heilbrigðiskerfisins,
sérstaklega á sjúkrahúsum þar sem mikið veikir og hreyfiskertir
sjúklingar dvelja. Þrýstingssár valda þjáningu, hamla bata og eru
kostnaðarsöm. Tilgangur þessarar lýsandi þverskurðarrannsóknar
var að kanna: a) algengi, alvarleika og staðsetningu þrýstingssára
hjá inniliggjandi sjúklingum, b) helstu áhættuþætti sjúklinga að
fá þrýstingssár, c) forvarnir sem beitt er á Landspítala. Þýðið
var sjúklingar á Landspítala 7. maí 2008, 18 ára og eldri, að
undanskildum sjúklingum á sængurkvenna­ og geðdeildum. Notað
var mælitæki Evrópsku ráðgjafarsamtakanna um þrýstingssár sem
inniheldur meðal annars áhættumat samkvæmt Bradenkvarða. Af
328 sjúklingum, sem uppfylltu skilyrði, tóku 219 þátt (66,8%), 90
höfnuðu þátttöku, 13 voru útskrifaðir og gögn frá 6 sjúklingum voru
ógild. Algengi þrýstingssára var 21,5% (n=47). Með 1. (roða) og
2. stigs sár (fleiður/blöðru) voru 70% (n=33) og 30% (n=14) með
3. og 4. stigs sár (fullþykktarsár) þegar miðað var við alvarlegasta
sár hvers sjúklings. Fimmtán sjúklingar (31%) voru með fleiri en
eitt sár. Þrýstingssár voru samtals 66 eða 1,4 sár á sjúkling, flest
á spjaldhrygg (n=20) og hælum (n=16). Karlar voru með marktækt
fleiri (n=32) sár en konur (n=15) (p<0,05). Í áhættu samkvæmt
Bradenkvarða voru 38% sjúklinga (n=80). Ekki var munur á
áhættuhópum eftir aldri og kyni. Sjúklingar með þrýstingssár
greindust í marktækt (p<0,05) meiri hættu á Bradenkvarða
en sjúklingar án sára. Fjórtán sjúklingar í áhættuhópi lágu á
svampdýnum og fjórir sjúklingar án áhættu lágu á loftskiptidýnum.
Fimm snúnings­ og hagræðingarskemu fundust. Þrýstingssár
á Landspítala voru fremur algeng en þó sambærileg við aðrar
rannsóknir. Aðgerðir til varnar þrýstingssárum virtust ómarkvissar
þar eð sjúklingar lágu ekki alltaf á réttu undirlagi miðað við áhættu
og of fá snúnings­ og hagræðingarskemu voru notuð miðað við
fjölda sjúklinga í áhættuhópi.
Lykilorð: algengi þrýstingssára, áhættumat, forvarnir, hjúkrun,
þrýstingssár.
INNGANGUR
Þrýstingssár eru algeng vandamál innan heilbrigðiskerfisins,
sérstaklega á sjúkrahúsum þar sem mikið veikir og hreyfiskertir
sjúklingar dvelja (Vanderwee o.fl., 2006). Þrýstingssár valda
þjáningu, hamla bata og lengja legutíma sjúklinga (Allman o.fl.,
1999; Zhan og Miller, 2003). Áætlað er að tvöfalt til fjórfalt
algengara sé að sjúklingar með þrýstingssár deyi meðan á
sjúkrahúsdvöl stendur en hinir sem ekki fá slík sár, en það skýrist
þó fremur af undirliggjandi sjúkdómum og slæmu líkamlegu
ástandi en sárunum sjálfum (Takahashi o.fl., 2004). Talið er að um
4­5% heilbrigðisútgjalda megi rekja til kostnaðar vegna meðferðar
þrýstingssára og vegur hjúkrunarþátturinn þungt (Bennett o.fl.,
2004; Soldevilla Agreda o.fl., 2007).
Guðrún Sigurjónsdóttir, Landspítala, Grensási
Ásta St. Thoroddsen, hjúkrunarfræðideild Háskóla Íslands
Árún K. Sigurðardóttir, heilbrigðisvísindasviði Háskólans á Akureyri
ÞRÝSTINGSSÁR Á LANDSPÍTALA: ALGENGI, ÁHÆTTUMAT OG
FORVARNIR
ENGLISH SUMMARY
Sigurjonsdottir, G., Thoroddsen, A. and Sigurdardottir, A.
The Icelandic Journal of Nursing (2011), 87 (1), 50-56
PRESSURE ULCERS AT LANDSPITALI
UNIVERSITY HOSPITAL: PREVALENCE, RISK
ASSESSMENT AND PREVENTION
Pressure ulcers (PU) are a common problem within the
health sector, especially among patients in hospitals who
are sick and have impaired mobility. PU cause distress,
delay recovery, and are costly. The aim of this descriptive
cross­sectional study was to investigate: a) the prevalence,
seriousness, and site of PU among in­patients, b) pressure
ulcer risk factors among patients, c) preventive measures
applied for patients at Landspitali University Hospital
(LUH). The population was in­patients, 18 years and older,
at LUH on 7th of May, 2008. Excluded were patients in
maternity and psychiatric wards. The instrument used
was the European Pressure Ulcers Advisory Panel’s
(EPUAP’s) study sheet which includes the Braden scale
risk assessment. Of 328 in­patients who fulfilled inclusion
criteria 219 participated (66.8%), 90 refused to participate,
13 patients were discharged, and data on 6 patients were
incomplete. Pressure ulcer prevalence was 21.5% (n=47).
Grade 1 PU (redness) and 2 PU (skin tear/blister) were
70% (n=33), grade 3 and 4 (full thickness) were 30% (n=14)
based on each patient’s most serious PU. Fifteen patients
(31%) had more than one pressure ulcer, totally 66 ulcers
or 1.4 pressure ulcer per patient. The most common sites
of ulcer were on sacrum (n=20) and heels (n=16). Males
had significantly more ulcers (n=32) than females (n=15)
(p<0.05). At risk according to the Braden scale were 38%
(n=80) of patients. There was no significant difference in
age and gender between risk groups. Patients with PU had
significantly more risk factors (p<0.05) according to the
Braden scale than patients without PU. Fourteen patients
at risk were lying on standard sponge mattresses and four
patients without risk were lying on air­mattresses. Five
turning and repositioning schemes were found. Prevalence
of PU was rather high but comparable with other studies.
Prevention of PU seemed to be inconsequent, as the
use of underlays was not always determined by the risk
of the patients and too few turning schemes were found
compared with the number of patients at risk.
Key words: nursing, pressure ulcers, pressure ulcer
prevalence, prevention and risk assessment.
Correspondance: gudsigr@landspitali.is