Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.06.2013, Blaðsíða 15

Tímarit hjúkrunarfræðinga – 3. tbl. 89. árg. 2013 11
og siðferðilega dómgreind. Þannig miðar
klíníska kennslan að því að nemendur
þroskist og nái hæfni sem verðandi
hjúkrunarfræðingar til að starfa við flóknar,
fjölþættar og breytilegar aðstæður.
Grundvallaratriði þess að þroskast
sem fagmanneskja er að njóta öflugrar
leiðsagnar við raunverulega greiningu og
úrlausn siðferðilegra álitamála, samhliða
því að læra að axla þá ábyrgð sem felst í
hjúkrunarstarfinu (Benner o.fl., 2010). En
hvað þarf svo til þess að nemendur geti
öðlast færni og öryggi á þessum sviðum?
Skapa þarf nemendum skilyrði til hágæða­
náms þar sem þeir tileinka sér fræði­
lega þekkingu með klínískum æfingum
undir faglegri leiðsögn og beinni kennslu
sérfræðinga í hjúkrunarfræði. Náminu þarf
að hagræða á þann hátt að styrkleiki
styrkur, sérstaða og áhugasvið hvers og
eins nema fái að njóta sín. Flytja þarf
áherslur í kennslunni frá því að byggjast
á beinum fyrirlestrum í kennslustofum
til þess að vera lausnarmiðað nám í
verknámsstofum, umræðu­ og vinnu­
hópnum og ekki síst bein kennsla á
klínískum vettvangi. Benda má á að sú
kynslóð, sem nú er að stíga sín fyrstu skref
inn í háskóla, hefur meira vald á tölvum og
upplýsingatækni en nokkur önnur kynslóð.
Þessi hæfileika hefur hún öðlast með
því að fá upplýsingar um grunnatriði og
síðan að prófa sig áfram og sjá áhrif eða
afleiðingar nánast um leið; á ensku nefnist
þetta „learning by doing“. Yfirfærsla á slíkri
aðferð við kennslu á klínískum vettvangi í
hjúkrunarnámi þýðir það að nemandinn
öðlast dýrmæta reynslu sem lærlingur,
meðal annars með því að fylgjast með
hæfum hjúkrunarfræðingi vinna ákveðin
verk og síðan að fá að framkvæma þau
sjálfur (Benner o.fl., 2010). Tryggja þarf
að nemandinn öðlist færni og öryggi
í að meta hvað eru aðalatriði og hvað
ekki. Þess vegna ber brýna nauðsyn
til að klíníska kennslan fari fram undir
markvissri leiðsögn. Nemendur læra
þannig að beita þekkingu sinni, meðal
annars í beinum samskiptum við sjúkling,
við upplýsingasöfnun um sögu sjúklings,
heilsufarsvandamál og þess háttar. Þeir
greina vandamál, velja viðeigandi meðferð
eða úrræði, forgangsraða þeim og meta
árangur. Enn fremur læra þeir að koma
vitneskju sinni áfram til samstarfsfólks
síns.
Slíkt nám krefst augljóslega öflugrar
kennslu og samræðna við fagfólk sem
er nemendum fyrirmyndir til framtíðar.
Á öllum stigum námsins þarf að
leggja ríkari áherslu á þjálfun í klínískri
ákvarðana töku og forgangsröðun verk­
efna fyrir skjól stæðinga sem glíma
við æ flóknari heilbrigðisvandamál. Á
seinni stigum náms þarf að kenna og
rækta leiðtogahæfileika og færni til
sjálf stæðra vinnubragða, svo sem að
skipuleggja hjúkrunarmeðferð sjúklinga,
vinna í teymisvinnu og útdeila verk­
efnum, samhliða færni til starfa í
flóknum þjónustukerfum. Mikilvægt er
að umsjónar kennari, sérfræðikennari og
deildar kennari undir búi námið vel og
vinni sem teymi við að út færa þau verk­
efni sem nemendur eiga að takast á
við með það að mark miði að efla gæði
kennslu á vettvangi og tengja þannig
saman faglega þekkingu og verklega
færni (Emerson, 2007).
Breytingar á fyrirkomulagi og
áherslum
Mörgu þarf að breyta til þess að nemendur
í grunnnámi í hjúkrunarfræði í Háskóla
Íslands fái notið kennslu í raunverulegri
merkingu þess orðs og eins og þeim
ber samkvæmt þeim forsendum sem
akademískt nám í hjúkrunarfræði gerir
tilkall til. Til þess að svo geti orðið
verður að gera grundvallarbreytingar á
fjárveitingu til námsins. Fjárveiting til náms
í hjúkrunarfræði þarf einfaldlega að miðast
við eðli klínísks náms í starfsmiðaðri
fræðigrein. Þá fyrst verður hægt að
breyta fyrirkomulagi klínískrar kennslu. Til
háskólans þarf að ráða hóp sérfræðinga
í hjúkrun í hlutastörf. Vísir að því hafði
þróast fyrir nokkrum árum en tók skjótan
enda í efnahagshruninu. Sem hluti af
kennaraliði hjúkrunarfræðideildar myndu
sérfræðikennarar vinna meira en nú er
með umsjónarkennurum að skipulagningu
og rekstri námskeiða sem hafa klíníska
kennslu að meginhlutverki. Samhliða
þessu ber brýna nauðsyn til að skapa
hjúkrunarfræðingum á háskólasjúkrahúsi
og í heilsugæslu mögu leika til að
uppfylla skyldur sínar við að leiðbeina
hjúkrunarfræðinemum og samtímis
möguleika til að starfa sem fagmanneskjur
sem eru virkar í að leiðbeina og hafa áhrif
á þróun eigin fræðigreinar.
Lokaorð
Mikil þekking er til staðar um hágæðanám í
hjúkrunarfræði. Á undanförnum áratugum
hefur verið leitast við að hagnýta þá
þekkingu sem best má verða. Að mörgu
leyti hefur tekist vel til. Hins vegar er
orðið á brattann að sækja síðustu árin
og augljóst að umbylta þarf fjárveitingum
til námsins. Fjárveitingar, sem fyrir
efnahagshrun voru álitnar óeðlilegar litlar,
hafa síðan þá minnkað um þriðjung.
Með fullnægjandi tilskildu fjármagni
verður hægt að skapa aðstæður þar
sem nemendur undir handleiðslu færra
hjúkrunarfræðinga öðlast færni og öryggi
í að veita hágæðahjúkrun. Á slíkum
forsendum getur hjúkrun haldið áfram að
vera meginstoð íslensks heilbrigðiskerfis.
Helga Jónsdóttir er prófessor í hjúkrunar­
fræði við Háskóla Íslands og forstöðumaður
fræðasviðs langveikra fullorðinna á
Landspítalanum.
Þóra Jenný Gunnarsdóttir er dósent í
hjúkrunar fræði við Háskóla Íslands.
Birna G. Flygenring er lektor í hjúkrunarfræði
við Háskóla Íslands.
Auður Ketilsdóttir er klínískur sérfræðingur
í hjúkrun hjartasjúklinga á LSH og
sérfræðikennari í hjúkrunarfræði við Háskóla
Íslands.
Marianne E. Klinke er hjúkrunarfræðingur á
taugalækningadeild LSH og doktorsnemandi
og sérfræðikennari í hjúkrunarfræði við
Háskóla Íslands.
Þorbjörg Sóley Ingadóttir er klínískur sér­
fræðingur í hjúkrun langveikra lungn asjúklinga
á LSH og klínískur lektor í hjúkrunarfræði við
Háskóla Íslands.
Heimildir
Benner, P., Sutphen, M., Leonard, V., og Day, L.
(2010). Educating nurses. A call for radical
transformation. San Francisco: Jossey­Bass
on behalf of The Carnegie Foundation for the
Advancement of Teaching.
Committee on the Robert Wood Johnson
Foundation Initiative on the Future of Nursing
at the Institute of Medicine (2008). The future
of nursing. Leading change, advancing
health. Washingtonborg: Institute of Medicine
of the National Academies og The National
Academies Press Sótt 8. janúar 2013 á http://
books.nap.edu/openbook.php?record_
id=12956.
Emerson, R.J. (2007). Nursing education in the
clinical setting. St. Louis: Mosby.