Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.06.2013, Page 48

Tímarit hjúkrunarfræðinga – 3. tbl. 89. árg. 201344
minni fræðslu en þeir sem höfðu reynslu af slíkum aðgerðum,
bæði þegar spurt var á tíma 2 og 3. Þessi munur kom
fram bæði á heildarlista (HPRK) og undirsviðum lífeðlisfræði,
færni, reynslu og siðfræði. Ekki kom fram annar munur eftir
bakgrunnsbreytum. Parað t­próf sýndi mun á væntingum
(HPEK) og fenginni fræðslu (HPRK) milli heildarlista og allra
sex undirsviða, bæði á milli tíma 1 og 2 og tíma 1 og 3.
Sjúklingarnir töldu sig hafa fengið minni fræðslu þegar þeir voru
spurðir á tíma 3 heldur en á tíma 2 og á það við heildarlista (p=
<0,001) og öll undirsviðin. Dreifigreining endurtekinna mælinga
leiddi í ljós að breyting, að teknu tilliti til tíma, er í öllum tilvikum
marktæk. Sjúklingar sögðust hafa fengið minni fræðslu á öllum
þekkingarsviðum en þeir væntu að fá (áhrifastærðin (eta2) var
frá 0,23 til 0,77), sjá töflu 2.
Breyturnar, sem mæla mismun á væntingum til fræðslu og
fenginni fræðslu (HPKE­HPRK2) og (HPKE­HPRK3), sýndu
að sjúklingar fengu minni fræðslu en þeir væntu, mælt með
pöruðu t­prófi, og mismunur á væntingum og fenginni fræðslu
jókst frá tíma 2 til 3, sjá töflu 2. Bakgrunnur sjúklinga hafði ekki
áhrif á þessar breytur.
Heilsutengd lífsgæði
Tafla 3 sýnir mat sjúklinga á hreyfigetu sinni, sjálfsumönnun,
venjubundnum störfum og athöfnum, verkjum/óþægindum
og kvíða/þunglyndi, metið með EQ5­D á mismunandi
tímapunktum. Framfarir verða á öllum þáttum og áhrifastærðin
er frá 0,17 fyrir kvíða/þunglyndi í 0,62 fyrir sjálfsumönnun.
Hreyfigeta og verkir/óþægindi batna (parað t­próf) milli allra
mælinga. Geta til sjálfsumönnunar og venjubundinna starfa
skerðist frá tíma 1 til tíma 2 en batnar síðan milli tíma 2 og 3.
Kvíði/þunglyndi batnar frá tíma 1 til 2 en helst síðan óbreytt.
Fram kom munur á þeim sem fóru í hné­ eða mjaðmaaðgerð.
Fyrir aðgerð gátu mjaðmasjúklingar sinnt venjubundum störfum
og sjálfsumönnun verr en hnésjúklingar. Á tíma 2 var sami
munur á sjálfsumönnun en á tíma 3 voru hnésjúklingar með
meiri verki/óþægindi en mjaðmasjúklingar. Konur voru með
meiri verki/óþægindi (p<0,001) og kvíða/þunglyndi (p<0,001)
á tíma 1 en karlar, en slíkur munur finnst ekki á tíma 2 og
3. Samanborið við fólk án langvinnra sjúkdóma er fólk með
langvinna sjúkdóma með meiri kvíða/þunglyndi í öllum þremur
mælingum og með meiri verki/óþægindi á tíma 1 og 3.
Tafla 4 sýnir mat sjúklinga á heilsufari sínu, metið með EQvas,
fyrir aðgerð, við útskrift og 6­7 mánuðum síðar. Heilsufar
batnaði frá tíma 1 til tíma 3 (áhrifastærð (eta2) 0,39) og parað
t­próf sýndi mun á milli tíma 2 og 3 (p<0,001) en ekki frá tíma
1 til tíma 2. Á tíma 3 merktu 54% sjúklinga við 75 eða hærra
á EQvas­kvarðanum en tæp 24% gerðu það á tíma 2. Konur
töldu heilsufar sitt verra á tíma 1 en karlar. Sjúklingar með
langvinna sjúkdóma álitu heilsufar sitt verra en þeir sem voru
án langvinnra sjúkdóma í öll þrjú skiptin en heilsufar batnaði
hlutfallslega jafnt í báðum hópum milli tíma 1 og 3. Aðrar
bakgrunnsbreytur höfðu ekki áhrif á mat á heilsufari og ekki
var munur á aldurshópunum 67 ára og yngri og þeim sem
eldri voru.
Gerð var línuleg aðhvarfsgreining til að meta tengsl heilsufars á
tíma 3 (háð breyta mæld með EQvas) við mismun á væntingum
til fræðslu og fenginnar fræðslu á tíma 3, við aldur, kyn,
grunnmenntun, aðalstarf og við það hvort sjúklingurinn hefur
langvinnan sjúkdóm (óháðar breytur). Marktæk fylgni var á
milli heilsufars og ofangreindra óháðra breyta og útskýrði
heildarlíkanið 19% í dreifingu breytunnar sem mælir heilsufar
á tíma 3 (F (6,178) = 6,80, p<0,001). Heilsufar mældist betra
eftir því sem fræðsluþörfum var betur sinnt, menntun var meiri
og hjá sjúklingum án langvinnra sjúkdóma.
Tafla 2. Væntingar til fræðslu (HPEK) og fengin fræðsla (HPRK) eftir tíma, mismunur á væntingum og fenginni fræðslu á tíma 2 og 3.
Tími 1
(fyrir aðgerð)
(n=271)
Væntingar
Tími 2
(við útskrift)
(n=213)
Fengin fræðsla
Tími 3
(6­7 mán. eftir
aðgerð)
(n=210)
Fengin fræðsla
Tími 2
(við útskrift)
Mismunur á
væntingum og
fenginni fræðslu
(HPEK, HPRK2)
Tími 3
(6­7 mán. eftir
aðgerð)
Mismunur á
væntingum og
fenginni fræðslu
(HPEK, HPRK3)
Dreifigreining
endurtekinna
mælinga
p­gildi áhrifa­
stærð
Heildarlisti 1,2 (0,3) 1,8 (0,7) 1,9 (0,8) ­0,51 (0,7) ­0,68 (0,8) <0,001 0,43
Undirsvið
Lífeðlisfræði 1,1 (0,2) 1,3 (0,5) 1,5 (0,6) ­0,18 (0,5) ­0,35 (0,7) <0,001 0,23
Færni 1,1 (0,3) 1,4 (1,1) 1,5 (0,6) ­0,24 (0,5) ­0,41 (0,7) <0,001 0,30
Reynsla 1,2 (0,5) 2,0 (0,7) 2,1 (1,2) ­0,60 (1,0) ­0,76 (0,8) <0,001 0,36
Siðfræði 1,3 (0,6) 2,0 (0,9) 2,2 (1,0) ­0,65 (1,0) ­0,88 (1,1) <0,001 0,44
Félagslegt 1,3 (0,5) 2,0 (1,0) 2,2 (1,2) ­0,68 (1,0) ­0,83 (1,2) <0,001 0,77
Fjárhagur 1,3 (0,6) 2,6 (1,2) 2,5 (1,3) ­1,24 (1,2) ­1,20 (1,4) <0,001 0,57
Meðaltöl, staðalfrávik (sf), tölugildi frá 1 til 4. Mismunur á væntingum og fenginni fræðslu sem er mismunur á HPEK og HPRK á tíma 1 og 2 og 1 og 3 með
tölugildi frá ­3 til 3. Dreifigreining endurtekinna mælinga, p<gildi, áhrifastærð (eta2) með tölugildi frá 0 til 1.