Þjóðmál - 01.03.2012, Page 73

72 Þjóðmál VOR 2012
fyrsta sinn eftir stríð . Förunautur hans var
annar austur­þýskur norrænufræðingur,
Walter Baetke, sem kenndi trúarsögu í
Háskólanum í Leipzig, skildi íslensku og
hafði verið á Al þingis hátíðinni 1930 . Baetke
hafði verið flokksbundinn 1926–1932 í
Þýska þjóð ernis flokknum, Deutschnationale
Volks partei, DNVP, en hann fylgdi um margt
svipaðri stefnu og nasistar og átti aðild að
fyrstu stjórn Hitlers 1933 . Síðar tók Baetke
þátt í hliðarsamtökum Nasista flokksins,
Hjálpar samtökum þýskrar alþýðu, National­
soziali stische Volkswohlfahrt, NSV . Hann
gekk hins vegar árið 1946 í Sam ein ingar­
flokk sósíalista á hernámssvæði Rússa, SED,
en þar höfðu kommúnistar tögl og hagldir .37
Fagnaði Þjóðviljinn þeim Baetke og Kress
vel .38 Eftir ferðinni skilaði Baetke skýrslu um
hana til austur­þýskra yfirvalda . Þar kvað
hann þá Kress hafa rætt við marga Íslendinga
um alþjóðas tjórnmál . Hefðu þeir varað við
hern aðar stefnu Þýska sambandslýðveldisins
og sagt frá hinum mikla árangri, sem náðst
hefði í austurhlutanum . „Það þjónar hags­
mun um okkar að hafa náið samband við
Sósíalista fl okkinn . Ísland er nú veikasti
hlekk urinn í keðju NATO­ríkja,“ skrifaði
Baetke .39
Sextugsafmæli
Brynjólfs Bjarnasonar
Ámeðan Bruno Kress var á Íslandi vorið 1958, átti Brynjólfur Bjarnason,
fyrrverandi menntamálaráðherra og áhrifa­
maður í Sósíalistaflokknum, sextugsafmæli .
Var Kress boðið í afmælisveisluna, sem
haldin var í Skíða skál anum í Hveradölum
á annan í hvítasunnu, 26 . maí 1958, og
sóttu hana allir helstu vinir og samherjar
Brynjólfs frá liðnum árum . Einn þeirra var
gamall bekkjarbróðir Brynjólfs, Hendrik
Ottósson, í fylgd konu sinnar, Hennýar
Goldstein­Ottósson . Í ráðherratíð Brynjólfs
1944–1947 hafði Hendrik verið ráðinn
fréttamaður á Ríkisútvarpinu og reist sér og
fjölskyldu sinni hús að Langholtsvegi 139 .
Þegar Henný, kona hans, litaðist um í
hlýlegum sal Skíðaskálans, þar sem íslenskir
sósíalistar fögnuðu glaðir og reifir afmæli
Brynjólfs Bjarnasonar, rak hún allt í einu
augun í kunnuglegt andlit: Bruno Kress! Í
þessari veislu hefur Henný eflaust ekki búist
við því að sjá skyndilega aftur einn ákafasta
nasistann í Reykjavík fyrir stríð, þegar hún
og aðrir flóttamenn frá Hitlers­Þýskalandi
börðust hér í bökkum . Víst er, að hún
komst í mikla geðshræringu, þegar hún
sá Kress, og urðu einhverjir forystumenn
sósíalista varir við það . Tókst Henný þó
að hafa hemil á tilfinningum sínum og olli
engum veisluspjöllum eða vandræðum fyrir
mann sinn . Fóru þessir óvæntu endurfundir
hljótt að sinni, og var hvergi minnst á þá í
Reykjavíkurblöðunum .
Næstu ár héldu íslenskir sósíalistar góðu
sam bandi við Kress . Einar Olgeirsson kom
við í Greifswald í ferð sinni á 5 . þing Sam­
einingarflokks sósíalista (kommúnista) í
Berlín sumarið 1958 og hitti Kress .40 Þjóð­
vilj inn birti frétt um það í apríl 1959, að
Bruno Kress, sem væri mörgum Íslend ingum
„að góðu kunnur“, væri orðinn kennari í ís­
lensku nútímamáli við háskólann í Greifs­
wald .41 Ekkert kvisaðist út um endurfundi
þeirra Hennýar Goldstein­Ottósson í
sextugs afmæli Brynjólfs Bjarnasonar, fyrr en
þýskt blað í Norður­Slésvík í Danmörku,
Der Nordschleswiger, birti 5 . september 1959
grein um málið ásamt nokkrum orðum
um, að austur­þýskum stjórnvöldum færist
lítt að gagnrýna vestur­þýsk fyrir að taka
gamla nasista í þjónustu sína . Kvað blaðið
gyðingakonu eina frá Þýskalandi hafa borið
kennsl á nasistann Kress, þegar hann hefði
komið fram opinberlega á Íslandi, og hefði
hann gert henni og öðrum flóttamönnum af
trúflokki hennar lífið leitt fyrir stríð .42